ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی در برابر مخاطرات زلزله با رویکرد دستیابی به مدیریت پایدار (مورد مطالعه: منطقه یک تهران)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 17، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اردیبهشت 1397، صفحه 97-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

یوسفعلی زیاری¹؛ بهناز عباداله زاده ملکی^{* 2}؛ الناز بهزادپور²

¹دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
امروزه خسارت‌های ناشی از بحران‌های طبیعی و انسانی موجب شده است که تاب‌آوری یکی از مهم‌ترین موضوعات برای رسیدن به پایداری و به عنوان راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح شود. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، میزان تاب‌آوری کالبدی منطقه یک تهران مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این راستا، بر اساس مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، اطلاعات و داده‌های مورد نیاز، جمع‌آوری شده و با توجه به ویژگی‌های منطقه، شاخص‌های ساختار کالبدی و کاربری اراضی منطقه، دسترسی به فضاهای باز عمومی، تراکم ساختمانی، بافت‌های فرسوده، عرض معابر و نزدیکی به گسل به عنوان شاخص‌های مؤثر در تاب‌آوری کالبدی، مورد بررسی قرار گرفتند که در نهایت هر یک از شاخص‌ها با توجه به ضریب اهمیتشان بر اساس فرم نظر سنجی که توسط کارشناسان تکمیل شده است، در محیط GIS روی هم‌گذاری شده و نقشه نهایی میزان تاب‌آوری کالبدی منطقه تولید شده است. نتایج بیانگر این امر می‌باشد که در حدود بیش از 55 درصد از مساحت منطقه از تاب‌آوری کم و متوسط در برابر زلزله برخوردار می‌باشند که مربوط به نواحی 3 و 5 و قسمتی از ناحیه 8 است و از سوی دیگر، نواحی 6 و 10، بیشترین میزان تاب‌آوری در برابر زلزله را دارند. در مرحله بعد از ماتریس برنامه‌ریزی کمی استراتژیکی، جهت اولویت‌بندی راهبردها برای اجرا شدن در مناطق با تاب‌آوری کم استفاده شده است که بر اساس آن، راهبرد ST  با حداکثر امتیاز 10.81 درصد که جلوگیری از ساخت و ساز در نواحی پر خطر (نزدیک گسل) می‌باشد، به عنوان بهترین راهبرد کالبدی جهت افزایش تاب‌آوری کالبدی منطقه در برابر زلزله مطرح می‌گردد. در ادامه نیز پیشنهاداتی در راستای افزایش میزان تاب‌آوری منطقه در نواحی با آسیب پذیری زیاد، ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: تاب‌آوری؛ مدیریت پایدار؛ بحران زلزله؛ منطقه یک تهران

مراجع

References

Abedi, Gh. 2009. “Investigation of Disasters and its Role in Sustainable Development with Emphasis on Iran”, [in Persian], Sepehr Journal, Year 7, No 28

Abdollahi, M. 2012. “Crisis Management in Urban Areas”, [in Persian],. Fourth edition. Municipality.

Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012). Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 25-36. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2012.07.003

4. Alexander, D. E. (2013). Resilience and disaster risk reduction: an etymological journey. n Nat. Hazards Earth Syst. Sci. Discuss.: 17 April 2013.

5. Allan, P., & Bryant, M. (2012). Resilience as a framework for urbanism and recovery.

6. Allen, C. R., Birge, H. E., Bartelt-Hunt, S., Bevans, R. A., Burnett, J. L., Cosens, B. A.,... Uden, D. R. (2016). Avoiding decline: Fostering resilience and sustainability in midsize cities. Sustainability (Switzerland), 8(9). doi: 10.3390/su8090844

7. Azizi, MM. Akbari, R. 2006. “Urban considerations in assessing cities’ vulnerability to earthquakes”., [in Persian], Fine Arts magazine. No 34

8. Baft-e-Shahr Consulting Engineers. 2006. Master plan of Tehran city., [in Persian], Tehran.

9. Cangelosi, E. (2015). Reshaping spaces and relations: Urban gardening in a time of crisis. Partecipazione e Conflitto, 8(2), 392-416. doi: 10.1285/i20356609v8i2p392

10. Carpenter, A. (2015). Resilience in the social and physical realms: Lessons from the Gulf Coast. International Journal of Disaster Risk Reduction, 14, 290-301. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2014.09.003

11. Farzad Behtash, MR. Pir Babaei, MT. Kayneja, MA. and Babaei, MT. 2012. “Explaining Dimensions and Components of Resilience of Islamic Cities”,, [in Persian], Quarterly Journal of Iranian Cities, Vol. 3, No. 9: 114.

12. Fallahi, A. Jalali, T. 2013. “A Resilient Reconstruction from Urban Design Point of View after Bam Earthquake”, [in Persian]. Journal of Fine Arts, Architecture and Urbanism, Volume 5, No 3. p 1

13. Ghadiri, M. Roknaddin Eftekhari, A. Shayan, S. Parhizkar, A. 2011. “Explaining the Socio-Spatial Focus of Tehran’s Vulnerability against Earthquake”, [in Persian], Journal of Planning and Space Planning, Volume 16, No

14. Golkar, C. 2005. "Appropriate SWAT for Urban Design", [in Persian], Soffeh Scientific Journal, No. 41

15. Holling, C. S. (1996). Engineering resilience versus ecological resilience. Washington: Engineering within ecological constraints. National Academy.

16. Pimm, S. L. (1984). The complexity and stability of ecosystems.

Schuetze, T., & Chelleri, L. (2013). Integrating decentralized rainwater management in urban planning and design: Flood resilient and sustainable water management using the example of coastal cities in The Netherlands and Taiwan. Water (Switzerland), 5(2), 593-616. doi: 10.3390/w5020593

17. Kazemi, D. 2015. “Designing a Conceptual Framework to Measure Components Influencing City Resilience against Earthquake Crisis, Case: Tehran”. Ph.D. thesis. [in Persian], Science and Research University.

18. Rafiian, M. Rezaii, MR. Asgari, A. Parhizgar, A. Siavash, SH. 2010. “Conceptualization of Resilience and its Indicators in Community-Based Disaster Management (CBDM). [in Persian],

19. Rezaii, MR. 2000. “Explaining Resilience of Urban Communities to Reduce the Effects of Natural Disasters (Earthquake) Case: Tehran Metropolis”, Ph.D. thesis in geography and urban planning, Tarbiat Modarres University

20. Rezaii, MR. Rafiian, M. Hosseini, M. 2015. “Measurement of Physical Resilience of Urban Communities against Earthquake, Case: Neighborhoods of Tehran”, [in Persian]. Human geography research, volume 47, No.4

21. Rezaiinia, H. Sotudeh, S. Poursareskanrood, M. 2010. “Developing Executive Strategies for Sustainable Development of Crisis Management”, [in Persian]. The first national student conference on management and new technologies in Health Sciences, Health and the Environment

22. Salmani Moghadam, M. Kavian, F. 2014. “The role of land use planning in improving the resilience of urban communities against earthquakes using GIS", [in Persian]. Geographical studies of arid areas, year 5, No. 17.

23. Timmerman, P. (1981). Vulnerability,Recilience and the Collapse of Society.

24. Ziari, K. Rabiifar, V. 2011. “Assessing Sustainable Development of Zanjan from an Environmental Perspective Based on SWOT”, [in Persian].

25. Ziyari. Y. 2015. “Decision making models and techniques in urban planning with an emphasis on urban-use locating”, [in Persian]. Islamic Azad University of Tehran, Central Branch. 9782-964-10-0942-1

26. Ziyari, Y. Ebadolazadeh Maleki, B. 2017. “Assessment of the Level of Social Resilience against Earthquakes, Case: District 1 of Tehran”, [in Persian], 4th International Conference on Modern Technologies in Civil Engineering, Architecture and Urban Planning