ماهیت قرارداد استصناع

فصلنامه تاریخ

مقاله 6، دوره 7، شماره 26، مهر 1391   

نویسندگان

علیرضا سلیمی؛ محمدامیر رضوانی

چکیده

چکیده:

«قرارداد استصناع»، ابزاری است برای برطرف کردن نیاز مردم در زمینه‌ی ساخت کالا. فرد سفارش دهنده، کالایی که مدنظر و مورد احتیاجش است را به صاحب صنعت، سفارش می دهد و سازنده، با وسایل و امکانات خود، آن را تهیه می کند.
قرارداد استصناع، اختصاص به زمان حاضر ندارد و دارای سابقه‌ای طولانی است؛ لکن در زمانهای گذشته، مورد استصناع محدود در وسایل شخصی و تعداد اندکی مانند کیف، کفش، کلاه، درب، شمشیر و غیره بود؛ در حالی که امروزه برخی از نیازهای اساسی جامعه، همچون ساخت کارخانجات، هواپیما، کشتی و... توسط این قرارداد، برطرف می شود. اما سؤال این است که، آیا چنین قراردادی مورد تأیید اسلام قرار گرفته است؟ و در صورت مثبت بودن جواب، شرایط، احکام و ضوابط آن چیست؟
دراینپژوهش،راهکارهاییراکه فقهای امامیه و اهل سنت برای تصحیح این قرارداد،ارائه داده‌اند را بیان می‌کنیم. فقهاء امامیه، غالباً استصناع را عقد می‌دانند؛ اما در این که، مصداقی از عقود معین معهود است یا عقدی مستقل، بین آنها اختلاف نظر وجود دارد. در صورت نخست، انطباق این قرارداد بر عقودی مانند بیع سلم و اجاره مطرح است و گاه این قرارداد به عنوان ترکیب چند عقد مطرح می‌شود و گاهی نیز، استصناع به عنوان عقد پذیرفته نمی‌شود و فقهاء آن را در قالب «جعاله» ، «امر به ساخت بر وجه ضمان» و یا «مواعده صرف» می‌پذیرند؛ که تمامی اقوال غیر از عقد مستقل بودن استصناع، دارای اشکال می‌باشند. در میان فقهای اهل سنت، نظر غالب این است که استصناع، مصداقیاز بیع سلمیاعقدمستقلمی‌باشد. بر پایه‌ی هر کدام از نظرات فوق، احکام و شرایط استصناع نیز تغییر می‌کند.

واژگان کلیدی: استصناع، قرارداد ساخت، مستصنع، صانع

کلیدواژه‌ها

استصناع؛ قرارداد ساخت؛ مستصنع؛ صانع