بررسی و تعیین میزان فلزات(Mo، Cu، Hgو As) درآب و رسوب رودخانه ارس در محدوده استان آذربایجان شرقی

پژوهش های علوم و فنون دریایی

مقاله 7، دوره 12، شماره 3، آذر 1396، صفحه 73-83   

نوع مقاله: تحقیقی

نویسندگان

محمود رامین^{* 1}؛ حسن نصراله زاده ساروی²؛ مسطوره دوستدار³؛ حمید قاسمی⁴؛ نیما پوررنگ³؛ مهرناز بنی اعمام⁵

¹موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور

²پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری

³موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

⁴اداره کل محیط زیست استان آذربایجان شرقی

⁵موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، وزارت جهاد کشاورزی، تهران

چکیده

این مطالعه به کیفیت آب رودخانه ارس براساس برخی فلزات (مولیبدن، مس، آرسنیک و جیوه) در چهار ایستگاه (از شهرستان جلفا تا 25 کیلومتر بعد از مرز نوردوز) طی چهار فصل در سال 95-1394 پرداخته است. برای این منظور تعداد 32 نمونه آب و رسوبات سطحی جمع آوری شد. میزان فلزها در نمونه های آب و رسوبات پس از آماده سازی (استخراج و عمل هضم) بوسیله دستگاه جذب اتمی اندازه‌گیری گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تغییرات غلظت فلزات مولیبدن، مس، جیوه و آرسنیک در آب به ترتیب برابر 01/23-10/0، 0/40-0/3، 81/0-02/0، 6/104-7/23 میکروگرم بر لیتر (ppb) و رسوبات رودخانه ارس 6/111-1/0، 5/482-5/17، 145/0-0001/0، 6/303-8/46 میکروگرم بر گرم وزن خشک می باشد. نتایج نشان می دهد که آب رودخانه ارس بر طبق میانگین غلظت عنصر مس در کلاس III  (آلودگی متوسط) قرار دارد. غلظت عنصر مولیبدن آب در بیشتر فصول کمتر از حد مجاز بود. آب رودخانه ارس بر طبق میانگین غلظت عنصر جیوه و آرسنیک به ترتیب در کلاس IV  وII   قرار گرفته است. حداکثر غلظت عنصر مولیبدن و مس در رسوبات در تمام فصول در ایستگاه های 3 و 4 ثبت گردید که احتمالا به دلیل تخلیه فاضلاب های معادن حاوی مولیبدن، طلا و سایر فلزات کشور ارمنستان در ایستگاه 3 بوده است. غلظت آرسنیک در رسوبات از استانداردهای بین المللی مانند   WHO بیشتر بوده است اما غلظت جیوه کمتر ثبت گردید.

کلیدواژه‌ها

عناصر فلزی؛ آب؛ رسوبات؛ آلودگی؛ رودخانه ارس؛ آذربایجان شرقی

مراجع

فارابی، س. م. و. 1389. مطالعات فیزیکی، شیمیایی، زیستی و فلزات سنگین رودخانه ارس (محدوده استان اردبیل). موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور. پژوهشکده اکولوژی دریای خزر. ایران.

 فارابی، س.م. و.، گنجیان خناری، ع.، واحدی، ف. و شریفیان، م. 1393. بررسی توسعه آبزی پروری در حوضه رودخانه ارس- منطقه استان اردبیل. مجله شیلات، دانشگاه آزاداسلامی، واحدآزادشهر، 8(1): 110-101.

Adriano, D.C. 2001. Trace elements in terrestrial environments—Biogeochemistry, bioavailability, and risks of metals (2nd ed.). Springer-Verlag. New York.

ANZECC & ARMCANZ (Australian and New Zealand Environment and Conservation Council and Agriculture and Resource Management Council of Australia and New Zealand). 2000. Australian and New Zealand Guidelines for Fresh and Marine Water Quality. Available at:  http://www.environment.gov.au/water/publications/quality/index.html#nwqmsguidelines.

 

APHA. 2005. Standard methods for the examination of water and waste water. American Public Health Association .Washington, DC.

CEO (Caucasus Environment Outlook). 2002. Caucasus Environment Outlook Report, completed through financial assistance provided by UNDP and the Swiss Agency for Environment, Forests, and Landscape, Available at: http://www.gridtb.org/projects/CEO/full.htm.

 

Chappell, W.R. 1979. Human health effects of molybdenum in drinking water. US Environmental Protection Agency, (EPA-600A-79-006). Cincinnati, USA.

 

Durum, W. H., Hem, J. D. & Heidel, S. G. 1971.  Reconnaissance of selected minor elements in surface waters of the United States, October 1970. US Department of Interior (Geological Survey Circular 643). Washington, DC.

Dutch, B. (Indicative value for further investigation) from Moen, J.E.T., Cornet, J.P and Evers, C.W.A (1986) Soil protection and remedial actions: criteria for decision-making and standardisation of requirements, in Assink, J.W and van den Brink, W.M (1986) Contaminated Soils, First International TNO Conference on Contaminated Soil 11-15 November 1985.

Eisler, R. 1989. Molybdenum hazard to fish, wildlife, and invertebrates, a synoptic review. U.S. Fish Wildl. Serv. Biol. Rep. 85 (1.19).

EPA. 2003. Draft update of ambient water quality criteria for copper. U.S. Environmental Protection Agency Report EPA-822-R-03-026, Office of Water, Office, Washington, DC, USA.

 

Ewing, A. 2003. Water Quality and Public Health Monitoring of Surface Waters in the Kura-Araks River Basin of  Armenia, Azerbaijan, and Georgia. Water Resources Program The University of New Mexico. Albuquerque, New Mexico.

Froelich, P.N., Kaul, L.W., Byrd, J.T., Andreae, M.O. & Roe, K.K. 1985. Arsenic, barium, germanium, tin, dimethyl sulfide and nutrient biogeochemistry in Charlotte Harbor, Florida, a phosphorus-enrichment estuary. Estuary and Coastal Shelf Science, 20: 239-264.

 

Great Lakes Water Quality Board, Dredging Subcommittee. 1982. Guidelines and register for evaluation of Great Lakes dredging projects: International Joint Commission, Great Lakes Regional Office, Digital Archive: https://scholar.uwindsor.ca/ijcarchive/322.

ISIR (Institute of Standard and Industrial Research) 1996. National standard of drinking water. Tehran, Islamic Republic of Iran.

 

Krenekel, P.A. 2011. Heavy metals in the aquatic environment, Pergamon publisher, 349 P.

 

Luoma, S.N. & Rainbow, P.S. 2008. Metal contamination in aquatic environments—Science and lateral management. Cambridge University Press. New York.

 

MOOPAM. 1999. Manual of oceanographic observations and pollutant analyses methods, Kuwait.

 

Nabi Bidhendi, G. R.,  Karbassi,  A. R.,  Nasrabadi, T. & Hoveidi,  H. 2007. Influence of copper mine on surface water quality. International Journal of Environmental Science and Technology, 4 (1): 85-91.

Nasehi, F., Monavari, M.,  Naderi, Gh., Vaezi, M. A. & Madani, F. 2013. Investigation of heavy metals accumulation in the sediment and body of carp fish in Aras River. Iranian Journal of Fisheries Sciences, 12(2): 398-410.

Pais, I. & Jones, J.B. Jr. 1997. The handbook of trace elements. CRC Press. USA.

 

Seyler, P. & Martin, J.M. 1991. Arsenic and selenium in a pristine river-estuary system: the krkal, Yugoslavia. Marine Chemistry, 34: 137-151.

 

UNECE 1994. Standard Statistical Classification of Surface Freshwater Quality for the Maintenance of Aquatic Life. In: Readings in International Environment Statistics, United Nations Economic Commission for Europe, United Nations, New York and Geneva.

 

UNECE. 2004. Drainage basin of the Caspian Sea.  Chapter 4 . Kura-Aras River Basin Transboundary Diagnostic Analysis. Project Reducing Trans–boundary Degradation of the Kura-Aras River Basin. Available at: https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/.../H_PartIV_Chapter4_En.pdf.

USAID (U.S. Agency for International Development). 2002. Water Management in the South Caucasus Analytical Report: Water Quantity and Quality in Armenia, Azerbaijan, and Georgia, dated February 27; report prepared by Development Alternatives, Inc. for USAID, obtained from Paul Dreyer, DAI, Inc.

WHO .2011 . Molybdenum in drinking water. Background document for development of WHO guidelines for drinking-water quality. Geneva, Switzerland.

WHO. 1992. GEMS/Water Operational Guide. Third edition. World Health Organization, Geneva.

 

Wilson, M.G.C. & Cole, D.I. 1998. Molybdenum. In The Mineral Resources of South Africa: Handbook. Silverton: Council for Geoscience. Australia.