مطالعه کارایی برخی اسانس‌های گیاهی و کیتوزان در کنترل Rhizoctionia solani عامل بیماری سوختگی غلاف برنج

گیاهپزشکی کاربردی

مقاله 3، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 14، شهریور 1394، صفحه 73-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صبا سوهانگر¹؛ وحید زرین نیا^{* 2}؛ سعید محمد‌زاده نمین³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا، دانشکده کشاورزی، گروه بیماری‌شناسی گیاهی، ورامین، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی، گروه گیاه پزشکی، تهران، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا، دانشکده کشاورزی، گروه حشره شناسی کشاورزی، ورامین، ایران

چکیده

امروزه استفاده از ترکیبات طبیعی گیاهان برای کنترل بیماری­ها، به دلیل مزایایی که بر ترکیبات شیمیایی دارند، مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. استفاده از اسانس­های گیاهی به­دلیل داشتن خواص دارویی، ضد­قارچی، ضد باکتریایی و آنتی­اکسیدانی متـابولیت­های ثانـویه در کنـترل عوامل بـیماری­زا رو به پیشرفت است. در این پژوهش تأثـیـر کارایـی سه اسـانس گیاهـی شامل اسـانس زیره سـبـز (Cuminum cyminum)، دارچـین (Cinnamomum zeylanicum) و نعناع (Mentha sp.) و محلول کیتوزان در پیشگیری و در مان بیماری سوختگی غلاف برنج ناشی از قارچRhizoctionia solani در آزمایشات درون شیشه و درون زیوه مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با 500 تیمار و 3 تکرار انجام گرفت. تیمار­های مورد بررسی در این پژوهش شامل سه فاکتور اسانس هر کدام در پنج سطح غلظت (100، 200، 400، 600، 800، 1000 میلی­گرم در لیتر) و فاکتور کیتوزان در دو سطح غلظت 800 و 1000 میلی گرم در لیتر و همچنین دو شاهد شامل شاهد مثبت (محیط کشت PDA همراه با سم تیلت) و شاهد منفی (محیط کشت سیب زمینی-دکستروز- آگار فاقد اسانس)، هر تیمار دارای سه تکرار و هر تکرار نیز خود شامل سه ظرف پتری (برای تمام تیمار­ها و کنترل­های مثبت و منفی) بود. به منظور بررسی نحوه تاثیر تیمار­های مختلف روی رشد قارچ R. solani پس از اختلاط اسانس­ها با محیط کشت، قطر پرگنه رشد یافته بصورت روزانه تا زمان پر شدن کامل ظرف پتری شاهد مورد بررسی قرار گرفت. درصد بازدارندگی غلظت‌­های مختلف اسانس‌­ها با بهره‌­گیری از فرمول ابوت تعیین شد. همچنین حداقل غلظت بازدارندگی کامل اسانس‌­ها (MIC)و حداقل غلظت قارچ­کشی اسانس­ها (MFC) نیز محاسبه شد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد که در آن هر اسانس به عنوان یک فاکتور و غلظت­های مختلف اسانس­ها، سطوح مختلف هر فاکتور در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد اسانس­های دارچین و زیره بازدارندگی 100 درصدی از رشد قارچ  R. solaniرادر غلظت­های ppm 200 داشتند. همچنین اسانس­ نعناع و کیتوزان بازدارندگی 100 درصدی در غلظت­های 600 و 1000 را از خودشان نشان دادند. علاوه بر این سه عصاره دارچین، زیره و نعناع با درصد بازدارندگی به ترتیب 67/81، 50/82 و 33/83 نتایج یکسانی را نشان دادند، کیتوزان نیز با 50 درصد بازدارندگی کم­ترین میزان بازدارندگی از رشد قارچ بیماری­زا را بر روی گیاه نشان داد.

کلیدواژه‌ها

سوختگی غلاف برنج؛ Rhizoctionia solani؛ اسانس؛ زیره سبز؛ دارچین؛ نعناع؛ کیتوزان؛ کنترل بیولوژیک

مراجع