سنجش وضعیت توسعه‌یافتگی شاخص بهداشتی-درمانی با استفاده ازتکنیک‌های برنامه‌ریزی و ارایه مدل تلفیقی (مطالعه موردی: استان‌های منطقه زاگرس)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 14، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 42، خرداد 1397، صفحه 235-250   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نادر شوهانی¹؛ برهان ویسی ناب^{* 2}؛ سارا خدایی³؛ سهراب امیریان⁴

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور ایلام، ایلام، ایران

²دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁴استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور کردستان، سنندج، ایران

چکیده

توزیععادلانهامکاناتوتسهیلاتبهداشتی -  درمانی یکیازاصلی­ترینپیش‌نیازهایافزایشسطحبرخورداریجامعهازخدماتو مراقبت­هایسلامتمی­باشد. هدف از این پژوهش ضمن سنجش و رتبه­بندی درجه توسعه‌یافتگی استان­های منطقه زاگرس از نظر شاخص بهداشتی – درمانی با استفاده از مدل­های برنامه­ریزی (وایکور، تاپسیس و تاکسونومی اصلاحی)، ارایه مدل تلفیقی با توجه به نتایج این سه مدل بر اساس تکنیک ادغام می­باشد. داده­ها و اطلاعات مورد نیاز که مشتمل بر 35 متغیر بوده، از طریق مراجعه به سازمان­های مربوطه (بهداشت و درمان و...) و سایت سازمان آمار جمع­آوری شده است (مربوط به سال 90). روش تحقیق توصیفی – تحلیلی  بوده و از نرم‌افزارهای آماری Excel  و SPSS برای تجزیه و تحلیل داده­ها و از نرم افزار  Arc GIS برای ترسیم نقشه­ها و نشان دادن وضعیت بهتر فضایی توسعه در سطح استان­های منطقه استفاده شده است. نتایجپژوهشنشانمی­دهدکهاختلافوشکافزیادیازنظربهره­مندیازشاخص­ بهداشتی-درمانیبیناستان­های منطقه وجود دارد؛ زیرا تنها استان­های همدان و کردستان به لحاظ برخورداری از این شاخص در وضعیت مطلوبی قرار دارند و استان­های کرمانشاه، ایلام و لرستان در سطح پایین برخورداری از شاخص مورد بررسی قرار دارند. در نهایت استفاده از معادله شدت تغییر نشان داد که مدل تاکسونومی اصلاحی روش مناسب­تری نسبت به سایر مدل­ها (وایکور و تاپسیس) جهت سنجش وضعیت توسعه­یافتگی مناطق است زیرا نتایج حاصل از این مدل دارای درصدوشدتتغییراتکمتری است.

کلیدواژه‌ها

منطقه زاگرس؛ شاخص بهداشتی- درمانی؛ مدل‌های برنامه‌ریزی؛ توسعه‌یافتگی

مراجع

Amini, D., & Malekabadi, R. (2013). Analysis of the health indicators of East Azerbaijan province by numerical taxonomy.  Journal of Geography and Environmental Studies, 2 (5), 7-19. )In Persian(

Babaei Agdam, F., Veysi Nib, F., & Alipour, Kh. (2016).  Leveling and Comparative analysis of development degrees (Case study: Kermanshah province counties). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 6 (21), 95-112. )In Persian(

Bahrami, R. (2016). Analysis of the health sector development in the cities of Kurdistan using linear topsis. Journal Sepehr, 24 (96), 39-49. )In Persian(

Bhatia, V. K., & Rai, S. C. (2004). Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas. New Degli .UNDP, Human Development Report, New York, 110-230. 

Buyukozkan, G., & Ruan, D. (2008).  Evaluation of software development projects using a fuzzy multicriteria decision approach. Mathematics and Computers in Simulation, 77, 464-475.

Elyaspour, B., Elyaspour, D., & Hagizy, A. (2011).  The extent of development of the health and treatment sector in the cities of North Khorasan province by numerical taxonomy in 2006. North Khorasan University of Medical Sciences Journal, 3 (1), 28-33. )In Persian(

Esmaeilzadeh, H., Safarkhani, R., & Esmaeilzadeh, Y. (2016). Evaluating Development Levels and Ranking of Hamadan Province's Counties via TOPSIS and KOPRAS Models. Journal of Regional Planning, 7 (25), 15-28. )In Persian(

Fanni, Z., Khakpour, B. A., & Heydari, A. (2014). Evaluating the regional development of border cities by TOPSIS model (case study: Sistan and Baluchistan Province, Iran). Sustainable Cities and Society, 10, 80-86.

Faraji Sabokbar, H., Vazin, N., & B adri, S. A. (2013). Improvement of numerical taxonomy model. College of Geographical Sciences, 13 (28), 113-136. )In Persian(

Ghafoori, M H., Ebadifard Azar, F., Arab, M., Mahmoodi, M., Zadeh, N., & Rezapour, A. (2014) The Distribution of Health Expenditures in Tehran’s Districts.  Journal of Community Health Research, 3 (2), 132-144.

Ghazanfarpour, H. (2014). Stratification & development ratio of medical Service in Kerman Province cities by concentration index. Journal of Spatial Planning, 3 (4), 1-18. )In Persian(

Horev, T., Pesis-Katz, I., & Mukamel, Db. (2004). Trends in Geographic Disparities in Allocation of Health Care Resources in the US. Health Policy, 68 (2), 32-223.

Jafari, M., Seyfi, H., & Jafari, A. (2014).  Measuring the Health & Treatment Sector Development Level in Zanjan Province Townships by Numerical Taxonomy Method in 2011. Journal of Healthcare Management, 4(1, 2), 61-69. )In Persian(

Jafarzadeh, J., Rostamzadeh, H., & Hasanitabar, S M. (2016). On the Determination and Analysis of the Development Level in Counties of Ardabil Province. Journal of Planning Studies Human Settlements, 11 (36), 115-128. )In Persian(

Kanbur, R   J., & Venables, A. (2005).  Spatial Inequality and Development Overview of UNU-WIDER Project.  September.

Lees, N.( 2010)  Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice,  Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden,September 9-11th.

Li, Y., & Wei, Y D. (2010). The spatial-temporal hierarchy of regional inequality of China. Applied Geography, 30 (3), 303-316.

Lotfi, S., & Shabani, M. (2013). Presenting an integrated model for ranking regional development a case study of health and Medical sector of  Mazandaran province, College of Geographical Sciences, 13 (28), 30-7. )In Persian(

Mahmoodzadeh, J., Shahrabi, M., Pariazar, M., & Zaeri, S. (2007) Project Selection by Using Fuzzy AHP and TOPSIS Technique. World Academy of Science, 333-338.

Miron, D., Alina, M. D., & Simona, R. (2009). Index of Regional Economic Growth in Post. Accession Romania. Romanian Journal of Economic Forecasting, 9 (3), 112-124.

Mousavi, S N., Rousta, A., & Keshavarzi, S. (2012) Determining agriculture development in Fars townships by using numerical taxonomy. Journal of Agricultural Economics, 5 (4), 159-181. )In Persian(

Mousavi.  M., meshkini, A., Veysian, M., & Hosseini, M. (2016). Assess the Levels of development Health services with the model Multiple Criteria Decision Making (Case study: city of Khorasan Razavi province). Journal of Planning Studies Human Settlements, 11 (37), 89-101. )In Persian(

Nazmfar, H., & Ali Bakhshi, A. (2013). Being city in Khuzestan province to assess the indicators developed using integration techniques. Preparation of geographic space, 4 (14), 178-151. )In Persian(

Nourry, M. (2007). Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence, Ecological Economics, 67, 441-456.

Opricovic, S, T, H. (2004).  Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS.  European Journal of Operational Research,156, 455- 445.

Raadabadi, M., Barouni, M., Goudarzi, R., Baghian, N., & Sabermahani, A. (2015). Assessing Development Levels of Kerman City in Terms of Health Indicators Using the Numerical Taxonomy. Journal of Community Health Research, 4 (3), 203-214.

Salehpou, Sh., & Afrakhteh, H.  (2016). On the Analysis of Health Services Development Level from the Spatial Equity Point of View (Case Study: Rural Settlements of West Azerbaijan Province). Quarterly Journal of The studies of Human settlements Planning, 11 (36), 19-38. )In Persian(

Sayehmiri, A., & Sayehmiri, K. (2001). Health and treatment ranking in /lam Towns using principeal components Method and numrical taxonomy technique.  Journal of Ilam University of Medical Sciences, 89 (29, 30), 30-35. )In Persian(

Shahiki Tash, M., & Kazemzadeh, E.  (2015). Horizontal measuring regional disparities in the health infrastructure (nonparametric approach). Journal of Economy and Regional Development, 22 (10), 57-80.  )In Persian(

Sibley, L M., & Weiner, JP. (2011). an evaluation of access to health care services along the rural-urban continuum in Canada. BMC Health Serv Res, 31, 11-20.

Smith, H K., Harper, P R., Potts, C N., & Thyle, A. (2009). Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries. European Journal of Operational Research, (193), 768-777.

Statistical Centre of Iran. (2011). General Census of Population and Housing 2011. )In Persian(

Sydaii, S A., jamshidi, D., & jamshidi, A. (2014). An Analysis on the Status of Health Therapeutic Indexes in the Provinces of Kermanshah Using TOPSIS, AHP and Cluster Analysis Models. Journal of Spatial Planning, 4 (12), 43-64. )In Persian(

UNDP, Human Development Report. (2010). 40-year Trends Analysis Shows Poor Countries Making Faster Development Gains.

Veysi Nab, f., Babaei Agdam, F., Alipour, Kh., & Niazy, Ch. (2016). Assessment and ranking the educational development level of Provinces of Zagros region using multiple criteria VIKOR.  Journal of Educational Planning Studies, 5 (9), 11-29. )In Persian(

Vîlceanu, D., Copcea, G. B., Trifu. S. (2014). Regional Disparities and Economic Trends in Romania: A Spatial Econometric Analysis. Anale Seria Ştiinţe Economice. Timişoara, ISSN: 1582-6333, 65-73.

Yarey hsar, A., Badri, S. A., Pourtaheri, M., & Farajisabokbir, H. A.  (2011). evaluation and assessment of Tehran rural areas. Rural Studies, 3 (4), 89-122. )In Persian(

Zarrabi, A., Mohamadi. J., & Rakhshaninasab, H. (2008). Spatial Analysis of Health and Medical Services Development Indices. Journal Social Welfare 7 (27), 213-234. )In Persian(