جایگاه و هویت زن در جدال گفتمان های ایرانی(با تاکید بر گفتمان امام خمینی)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 10، شماره 35، فروردین 1397، صفحه 7-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یارمحمد قاسمی¹؛ مهرداد نوابخش^{* 2}؛ روح الله استاک^{* 3}

¹دانشگاه ایلام، گروه جامعه شناسی، ایلام، ایران.

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه جامعه شناسی، تهران، ایران.

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه جامعه شناسی فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل تفاوت هویت و جایگاه دال زن در گفتمان امام خمینی(ره) با گفتمان‌های پیشین در تاریخ ایران از عصر باستان تاکنون می­باشد. جامعه آماری پژوهش متون تاریخی مربوط به هر دوره می­باشد که بصورت هدفمند انتخاب شده و براساس نظریه گفتمان ارنستو لاکلا و شنتال موفه تحلیل شده­اند. یافته­ ها نشان داد که گفتمان باستان هیچ هویت و شان انسانی برای زنان قائل نبوده و زن را به مثابه اشیاء مایملک مردان تصور می­کرد. گفتمان سنتی با استناد به تفاوت نظام طبیعی در خلقت، وضعیت فرودست زنان نسبت به مردان را توجیه می­کرد. گفتمان مشروطه بر اندیشه برابری زن و مرد تاکید کرده و سنت و مذهب در ایران را عامل عقب­ماندگی زنان می­پنداشت. نگرش گفتمان پهلوی به جایگاه زن، نگرشی ابزاری بود و فرهنگ مردسالار این گفتمان مانعی جدی برای تحقق وضعیت آرمانی زنان محسوب می­شد. در گفتمان امام خمینی(ره) بر هویت انسانی زنان و مردان تاکید شده و این گفتمان خواهان جایگاه برابر و متناسب برای زنان از فرصت­های اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

هویت زن؛ گفتمان ایرانی؛ امام خمینی(ره)

مراجع

-امام خمینی(ره)، روح الله. (1379). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

-امام خمینی(ره)، روح­ الله. (1390). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

-ایبوت، پاملا، والاس، مکر.(1991). درآمدی بر جامعه­شناسی نگرش­های فمنیستی. ترجمه مریم فراسانی و حمید احمدی، (1376). تهران: دنیای مادر.

-بشیر، حسن. (1391). قرائتی با تحلیل گفتمان. تهران: انتشارات سیمای شرق.

-بهرامپور، شعبانعلی. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

-بهلولی، اکرم، علی یار، حسین. (1393). سیمای حضرت فاطمه الزهرا(س) از دیدگاه عرفانی امام خمینی. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال ششم، شماره 21، 9-29.

-پیکانی، مهربان هادی، محمدوند، نازنین. (1396). تحلیل سیاستهای فرهنگی پوشش زنان، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 32، 93- 109.

-حافظیان، محمدحسین. (1380). زنان و انقلاب، تهران: اندیشه برتر.

-دورانت، ویل. (1935). تاریخ تمدن. ج 1. ترجمه احمد آرام و امیرحسین آریان­پور.(1365). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

-راوندی، مرتضی. (1362). زندگی ایرانیان در خلال روزگاران، تهران: زوار.

-ساناساریان، الیز. (1982). جنبش حقوق زنان در ایران. ترجمه نوشین احمدی خراسانی.(1387). تهران: نشر اختران.

-سراج­زاده، حسین، غلام­رضاکاشی، محمدجواد، هلالی­ستوده، مینا.(1391). گفتمان جامعه پاک، شالوده شکنی سیاست نمایش بدن زنانه در دوره پهلوی. فصلنامه انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره 26، 27- 51.

- سنجری، سیده سعیده، کارگر، مهدی. (1395). واکاوی فرهنگی متون کهن پیرامون انتخاب نام زنان. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هفتم، شماره27، 103- 119.

- شیخ­الاسلامی، پری. (1356). زن در ایران و جهان، تهران: بی­نا.

- غضنفری، فاطمه صغری، طباطبایی، زهره. (1396). جایگاه زن و موسیقی در عصر صفوی و بازنمود آن در نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 31، 57- 74.

- فصیحی، سیمین. (1389). از خلوت خانه تا عرصه اجتماعی. فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، سال بیستم، شماره 8، 9 -31.

- فوزی، یحیی. (1387). زنان و حکومت دینی در ایران،  پژوهشنامه متین، شماره39، 47- 60.

- فوکو، میشل. (1969). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. (1387). تهران: نشر نی.

- فیرحی، داوود. (1378).  قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشرنی.

- قاسم نژاد، مریم، کوهستانی، حسین. (1395). نقش و جایگاه اجتماعی زنان دوره پارتی. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 29، 113- 123.

- قجری،حسینعلی،نظری،جواد. (1392). کاربردتحلیل گفتمان درتحقیقات اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.

- قوام، سیدعبدالعلی، اسدی، مشکات . (1393). بررسی تطبیقی جایگاه زن در گفتمان­های مختلف تاریخ معاصر ایران. فصلنامه مطالعات میان­فرهنگی، سال نهم، شماره23، 9- 39.

- کار، مهرانگیز. (1379). زن و مشارکت سیاسی، موانع و امکانات. تهران، انتشارات روشنفکران و مطالعات زنان.

- کدیور، جمیله. (1387). بررسی گفتمان امام خمینی در مورد زنان. پژوهشنامه متین، شماره39، 60- 76.

- گولد، جولیوس،کولب، ویلیام. (1964). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه مصطفی ازکیا. (1376). تهران، مازیار.

- لاکلا، ارنستو، موفه، شنتال. (1987). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی. ترجمه محمد رضایی. (1393). تهران، ثالث.

- مشیرزاده، حمیرا. (1378). از جنبش تا نظریه اجتماعی تاریخ دوقرن فمنیسم، تهران، نشر شیراز.

- نفیسی، سعید. (1366). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، تهران، نشر بنیاد.

- هادی، محمد. (1384). تحلیل انتقادی گفتمان. روزنامه شرق، مورخه 8/7/1384.