اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان علوم پزشکی

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 8، دوره 7، شماره 4، خرداد 1397، صفحه 219-240   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

عزت اله قدم پور^{* 1}؛ لیلا امیریان²؛ سجاد خدایی³

¹دانشیار روانشناسی تربیتی، گروه روانشناسی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران‏

²دانشجوی دکتری، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

³دانشجوی دکتری، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایرن‏

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان انجام شده است.
روش: روش ‌پژوهش نیمه‌آزمایشی در قالب طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه علوم پزشکی لرستان در سال تحصیلی 97-1396 بود. نمونه پژوهش 40 نفر از دانشجویان مذکور بودند که با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل هر گروه 20 نفر جایگزین شدند. قبل و بعد از اجرای آموزش تفکر انتقادی برای سنجش نگرش به خلاقیت، از آزمون نگرش به خلاقیت شیفرن (2003) و برای سنجش نشاط ذهنی، از پرسشنامه نشاط ذهنی ریان و فردریک (1997) استفاده شد. آموزش تفکر انتقادی برای گروه آزمایش به طور جداگانه، 10 جلسه 90 دقیقه‌ای اجرا گردید و از دو گروه پس‌آزمون به عمل آمد. در این مدت برای گروه کنترل هیچ آموزشی اعمال نشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تک‌متغیره استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که آموزش تفکر انتقادی باعث افزایش نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان شد (97/6=F، 003/0>P).
نتیجه‌گیری: توجه به آموزش تفکر انتقادی در افزایش نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی در دانشجویان یکی از ضرورت‌های پژوهش محسوب می‌‌شود و برگزاری دوره‌هایی در این زمینه در مراکز آموزشی توصیه می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

تفکر انتقادی؛ نگرش به خلاقیت؛ نشاط ذهنی

مراجع

اسبورن، آلکساف. (1382). پرورشاستعدادهمگانیابداعوخلاقیت. ترجمه حسن قاسم­زاده(1382). تهران:  نیلوفر.

الله­کرمی، آزادالله و علی­آبادی، خدیجه . (1391). نقش خلاقیت در پیش­بینی تفکر انتقادی و شادکامی. مجلهابتکاروخلاقیتدرعلوم انسانی. 2(2)، 49-70.

الوندی­فر، سجاد؛ کدیور، پروین و عرب­زاد، مهدی . (1396). نقش واسطه­ای خودتفسیری در رابطه بین عزت­نفس و خلاقیت. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 7(3)، 163-194.

امیرپور، برزو. (1392). رابطه تفکر انتقادی و ابعاد آن با شادکامی و عزت­نفس اجتماعی دانشجویان.  فصلنامهراهبردهایآموزشی. 5(3)، 143-147.

 بشیربنائم، یاسر.(1392).  بررسی نقش تفکر انتقادی در راستای تعالی تفکر راهبردی.  فصلنامهتوسعه. 8(28)، 137-206.

تجرد، افروز؛  فاضل، امین­اله و قاسمی، فرشید. (1393). بررسی تأثیر آموزش مهارت­های تفکر خلاق و نقادانه در بهزیستی روان­شناختی دانش­آموزان دختر مقطع دبیرستان شهر جهرم.  تفکروکودک،پژوهشگاهعلومانسانیومطالعاتفرهنگی.5(1)، 137-206.

راهبردی، علی؛ حامدی­نسب، صادق و بخشی­پریخانی، سمیه. (1396). تأثیر آموزش روش تدریس بارش مغزی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پسر پایه هفتم در درس کار و فن­آوری مدارس متوسطه. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 7(3)، 251-276.

سلیمانی­بیله سوار، رحمان. (1395). بررسی رابطه بین شیوه­های فرزندپروری با خلاقیت دانشجویان. چهارمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان­شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

سیف، علی­اکبر. (1391). روان­شناسی پرورشی. تهران: انتشارات دوران.

شجاعی، فاطمه؛ ابراهیمی، سیدمیثم؛ پارسایکتا، زهره و نیکبخت­نصرآبادی، علیرضا. (1391). بررسی وضعیت شادمانی به عنوان یکی­ از شاخص­های سلامت روانی در دانشجویان پرستاری. پژوهش پرستاری. 7(24)، 16-22.

شریفی، خلیل . (1386). رابطه تفکر انتقادی و عزت نفس با موفقیت تحصیلی دانش­آموزان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی.

شقاقی، فرهاد و رضایی کارگر، فلور . (1393). تأثیر آموزش مهارت­های تفکرخلاق و نقادانه بر بهزیستی روان­شناختی نوجوانان. تحقیقات روان­شناختی. 2(5)، 49-66.

شیخ­الاسلامی، راضیه و دفترچی، عفت . (1394). پیش­بینی نشاط ذهنی دانش­آموزان بر اساس جهت­گیری هدف و نیازهای اساسی روان­شناختی. مجله روان­شناسی. 19(2)، 147-174.

صمدآقایی، جلیل . (1383).  خلاقیتجوهرهکارآفرینی.  تهران : انتشارات دانشگاه تهران.

عبدالهی عدلی­انصار، وحیده؛  فتحی­آذر، اسکندر و عبدالهی، نیدا . (1394). ارتباط تفکر انتقادی با خلاقیت، باورهای خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی.2(7)، 41-52.

عنایتی، الهه و عابدی، احمد . (1395).  فراتحلیل اثربخشی مداخلات آموزشی بر خلاقیت دانش­آموزان.  فصلنامهابتکار وخلاقیتدرعلومانسانی.6(1)، 1-18.

فاطمی­نسب، زینب؛ سلیمانگلی، اکبر و جعفری، سکینه. (1396). روابط ساختاری تفکر انتقادی و خلاقیت با انگیزه پیشرفت: نقش میانجی خودکنترلی. فصلنامه روانشناسی تحلیلی – شناختی. 8(29)، 31-42.

فرمیهنی فراهانی، محسن و پیرداد، فاطمه . (1389). مهارت­هایزندگی. تهران : شباهنگ.

 فلاح­تفتی، فاطمه . (1387).تأثیرآموزشهوش­هیجانیبرافزایششادکامیدخترانخوابگاهی . پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی.

فیشر، رابرت . (1387). آموزشتفکربهکودکان.  ترجمه مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان.  تهران : رشد.

قریب، میترا . (1385). بررسیارتباطبینمهارتتفکرانتقادیوگرایشبهتفکرانتقادیدردانشجویانسالآخر  کارشناسیارشددانشگاهعلومپزشکیایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم پزشکی ایران.

قنبری­طلب، محمد و شیخ­الاسلامی، راضیه . (1394). رابطه بین هوش هیجانی و نشاط ذهنی با خودکارآمدی دانشجویان دانشگاه پیام نور.  رویشروان­شناسی4(12)، 75-86.

کلانتری، مهرداد؛ آرگیل، مایکل و بهرامی، فاطمه . (1383). روان­شناسیشادی، ترجمه: پالاهنگ و همکاران(1383). نشر جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.

گنجی، حمزه؛.  شریفی، حسن­پاشا و میرهاشمی، مالک . (1384). اثر روش بارش مغزی در افزایش خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامهتعلیموتربیت. 21(1)، 89-112.

نیل­براون، ام، ام­کیلی . (1395). راهنمایتفکرنقادانه(پرسیدنسوالهایبه­جا). ترجمه: کوروش کامیاب . چاپ ششم، ویراست چهارم، مینوی خرد.

 

Ajzen, I., &  Madden, T. J. (1986). Prediction of goal directed behavior: Attitudes intentions, and perceived behavioral control. Journal of Experimental Social Psychology, 22, 453-474.

Amabile, T. M. (2001). Beyond Talent: John Irving and the Passionate Craft of Creativity.  American Psychologist, 56(4), 333- 336.

Associates; 2007: 349-70.

Azami, Z., & Salehiniya, H. (2016). The relationship between critical thinking and information literacy among students of the school of management and medical information sciences of Tehran University of Medical Sciences. Journal Studys Devlopment Medical Education.12(5):625-33. [Persian]

Baker, M., Rudd, R. & Pomeroy, C. (2001). Relationships between critical thinking and creative thinking. http://www.pubs. aged.tamu.ofedu/conferences/pdf/e2c.pdf

Bensley- Alan, D.(1997). Critical thinking in psychology. UK: International Thomson

Bostic, J. H. (2003). Constructive thinking, mental health and physical health, Ph.D. Colorado, March 27-30.

Cheng, P. J. (2017). Validation of a Brainstorming Tool IDEATOR. Procedia CIRP, 60, 290-295.

Cooke, R., & Sheeran, P. (2004). Moderatin of cognition-intention and cognition- behavior relations:A meta analysis of properties of variables from the theory of planned behaviour. British Journal of Social Psychology, 43, 159-186.

Farzadfar, M., Molavi, H., & Atashpor, H.)2006). The effect of Fordyce happiness training on depression of sponsor less women in Isfahan. Journal Science Research, 1(30):39-50. [Persian]

Hagemann, B., & John, M. (2012). Trends in Executive Developmen: A Benchmark Report, Executive Development Associates (EDA), Inc. and Pearson Education, Inc. or its affiliates.

Halpern, D. F. (2007). Is ontelligence critical thinking? Why we need a new definition for intelligence. In: Kyllonen P, Stankov I, Roberts RD. (editors). Extending intelligence: enhancement and new constructs. Mahwah, NJ: Erlbaum.

Mittal, S., & Dhar, R. L. (2016). Effec of green transformational leadership on green creativity: A study of tourist hotels. Tourism Management, 57, 118- 127.

Murphy, H., & Murphy, E. (2006). Exploring the role of self-esteem, self-efficacy and social functioning. Journal of Mental Health, 15,3: 289 – 300.

Najafianzadeh, M., Khorsandi, M., & MobarakAbadi, A. (2014). Critical thinking skills and their association with stress coping strategies in the students of Arak University of Medical Sciences, Iran. Journal studys Developement Medical Education, 11(3):387-93. [Persian]

PoodinehMoghadam, M., JahantighHaghighi, M., Shahdadi, H., Saravani, S., & Shojaei- Shad, F. (2015). The impact of evidence-based education on nursing students’ critical thinking. Journal Nursing Education, 4(2):9-17. [Persian]

Rahimi, H., & Hasanpour, R. (2014). The relationship between spiritual intelligence and creativity in students of Medical Sciences, Kashan. Journal Education Ethics Nursing, 3(2):37-45.[Persian]

Rusbult, C. (2008). Creative thinking skills for life and education. Retrieved May 10, 2013, from:education/think/critical.hm.

Ryan, R. M., & Frederick, C. (1997). On energy, personality, and health: Subjective vitality as a dynamic reflection of well-being. Journal of Personality, 65, 529–565.

Soh, K. (2017). Fostering student creaivity through teacher behaviors. Thinking Skills and creativity, 23, 58- 66.

Springer, K.W., & Hauser, R.M. (2006). An Assessment of the Construct Validity of Ryff Scales of Psychological Well-being: Method, Mode, and Measurement Effects. Social Science Research, 35.

Torrance, E. P. (1998). Fostering Academic creativity in gifted student Eic Digest, U. S.A.

Veenhoven R. (1988). The utility of happiness. Social Indicators Research, 20, 254-333.

Yunlu, D.G., Clapp-Smith, R., & Shaffer, M. (2017). Understanding the Role of Cultural Intelligence in Individual Creativity. Creativity Research Journal, 29(3), 236-243.

Zeki, A. (2015). The effects of microteaching on the critical thinking dispositions of preservice teachers. Australian Journal of Teacher Education. 40(6), 140-153.