منطق به مثابه روش شناسی پژوهشهای فلسفی

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 4، دوره 7، شماره 15، فروردین 1397، صفحه 89-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی اصغر جعفری ولنی^*

استادیار دانشگاه شهید مطهری

چکیده

روش­شناسی پژوهش فلسفی سبب تقویت انگیزه، افزایش توانایی درک مفاهیم، تفکر خلاق و مهارتهای تحلیل داده‌ها با هدف تقویت فرآیند تفکراستدلالی برای انجام­ پژوهش فلسفی می‌شود. نتیجه­بخشی و هدفمندی تحقیق فلسفی، مرهون تحقیق درست (اثربخشی) و درست­تحقیق­کردن (کارایی) است که باعث بهره­وری آن می­شود. اثربخشی زمانی تأمین می­شود کهارزیابی منجر به طرح تحقیق به­درستی رعایت شود که دربرگیرنده هدف، ضرورت، مسائل، فرضیه، پیشینه و روش تحقیق است. رعایت ارزیابی­ مستلزم کارایی نیز منجر به برخورداری از استحکام و روشمندی، ابزار مناسب اصول و فنون تحقیق، سرعت توأم با دقت می­شود. در این طرح، پژوهش همان فکر، و روش پژوهش هم صورت فکر است؛ ازاینرو علم منطق به­عنوان ضامن صحت صوری فکر را می­توان متدولوژی پژوهش فلسفی معرفی کرد. لذا کوشش ما براین­است که بتوانیم به روش تحقیق جامعی دست یابیم که اصول و فنون امروزی پژوهش را درتناظر با مبانی منطقی مورد توجه قرار داده و آن را به­عنوان چارچوب روش تحقیق علوم عقلی عرضه نماید. درواقع «روش­شناسی پژوهشهای فلسفی» تجلی چهره جدیدی از هویت ابزاری­بودن منطق و جنبه مهارتی آن است؛ یعنی مباحث منطقی مانند تعریف فکر و مراحل آن، اصول مطالب  و ... درحکم معیاری است که پژوهشگر فلسفی در سامان دادن به پژوهش خود از آن باید استفاده کند.

کلیدواژه‌ها

روش شناسی پژوهش فلسفی؛ منطق؛ رئوس ثمانیه؛ فکر؛ مسئله (مطلوب)

مراجع

ابن­سینا.(1403ق). الإشارات والتنبیهات، شرح خواجه طوسی، ج1، تهران، نشر کتاب.

همو.(1404ق). منطق­الشفاء، قم، انتشارات آیت الله مرعشی نجفی.

اخلاقی، مرضیه.(1383). میزان تأثیر قرآن و حدیث بر انسان­شناسی صدرا، پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی غلامرضا اعوانی و احد فرامرز قراملکی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران.

ایزدی، جنان و فرامرز قراملکی، احد.(1386). زبان برتر: نظریه­ای در روش­شناسی حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، ش49، پاییز1386.

الحاج، حسن علی.(1382). روش­شناسی و ساختار معرفتی حکمت متعالیه، پایان­نامه دکتری به راهنمایی نجفقلی حبیبی و قاسمعلی کوچنانی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تیر1382.

حافظ نیا، محمد رضا.(1386). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات سمت.

خلیلی، اسدالله.(1380). روش­شناسی علم کلام، پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی احد فرامرز قراملکی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، آبان1380.

ذهبی، سید عباس.(1384). روش­شناسی شیخ اشراق، پایان­نامه دکتری به راهنمایی غلامحسین ابراهیمی دینانی و احد فرامرز قراملکی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران،1384.

ساروخانی.(1382). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اقتصادی، تهران، چاپ هشتم،1382.

سیاری، سعیده.(1384). مطالعات میان­رشته­ای در حوزه دین­پژوهی، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران،1384.

فخررازی.(1373). شرح عیون الحکمۀ، به کوشش احمد حجازی، تهران، مؤسسۀ الصادق.

فرامرز قراملکی، احد.(1380ش). روش‌شناسی مطالعات دینی، دانشگاه علوم‌ اسلامی رضوی‌.

همو.(1385). اصول وفنون پژوهش درگستره دین­پژوهی، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.

همو.(1388). فرامرز قراملکی، احد، روش­شناسی فلسفه ملاصدرا، تهران، بنیاد حکمت صدرا.

همو.(1377). «روی­آورد بین­رشته­ای و هویت معرفتی فلسفه صدرایی»، مقالات و بررسیها، دفتر 72.

قطب رازی.(1394). شرح مطالع، تصحیح و تحقیق علی اصغر جعفری ولنی، چاپ دوم، دانشگاه تهران.

نادری، عزت الله، مریم سیف نراقی و فرنگیس شاهپوریان.(1375). راهنمای عملی فراهم­سازی طرح تحقیق، چاپ سوم، انتشارات بدر.

مطهری، مرتضی.(1382). مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا.

مظفر، محمدرضا.(1383). المنطق، چاپ دوازدهم، انتشارات اسماعیلیان.

نقیبی، سیدابوالقاسم.(1390). روش تحقیق در علوم اسلامی، انتشارات دانشگاه پیام نور.