ضرورت تصحیح مجدد حسنات العارفین داراشکوه

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 7، دوره 2، شماره 4، شهریور 1396، صفحه 168-196   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم حسینی¹؛ الهام روستایی راد²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

چکیده

حسنات العارفین یکی از آثار برجستۀ شاهزاده محمد داراشکوه در بیان شطحیات 107 تن از صوفیان مسلمان است که نخستین بار، سید مخدوم رهین آن را در سال 1352 تصحیح و منتشر کرد. با وجود تلاش مصحح، در این چاپ، ایرادات اساسی دیده می‌شود که ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور می‌شود. این نوشتار بر آن است که با بررسی و مقایسۀ نسخۀ چاپی حسنات العارفین با پنج نسخۀ خطی دیگر، به بیان کاستی‌ها و ایرادهای نسخۀ منتشرشده بپردازد و دلایل ضرورت تصحیح دوبارۀ آن را بیان کند. سید مخدوم رهین چهل سال پیش این نسخه را بر اساس چهار نسخۀ خطی تصحیح کرده است که هویت سه مورد از آن نسخ مشخص نیست. نگارندگان پس از دستیابی به چهار نسخۀ جدید و قیاس با تصحیح رهین، بر آن هستند که با بهره‌گیری از این منابع، اشتباهاتی نظیر عدم استفاده از روش تصحیح مشخص و علمی، معرفی نکردن نسخه‌های مورد استفاده، حذف و اضافات بی‌جا، ایرادات نگارشی و عدم نگارش تعلیقات و شرح بر متن را مرتفَع نموده و به متنی منقح و سالم دست یابند.     

کلیدواژه‌ها

محمد داراشکوه؛ حسنات العارفین؛ شطح؛ نسخۀ خطی؛ تصحیح

مراجع

1. استیس، والتر.ت. (1392)، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.

2. استیور، دان آر. (1393)، فلسفۀ زبان دینی، ترجمۀ ابوالفضل ساجدی، قم: ادیان.

3. گورین، ویلفرد ال.، و دیگران (1377)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، تهران: اطلاعات.

4. بدوی، عبدالرحمن (بی‌تا)، شطحات الصوفیه، کویت: وکالت المطبوعات.

5. جلالی نائینی (1335)، منتخبات آثار داراشکوه، تهران: تابان.

6. جهانی، روشنک (1390)، «داراشکوه و اندیشۀ وحدت ادیان»، اطلاعات حکمت و معرفت، سال ششم، شمارۀ ۵ (پیاپی ۶۵).

7. حسینی، مریم (1384)، «زیبایی‌شناسی زبان عرفانی شطحیات بایزید بسطامی»، همایش زیبایی‌شناسی دین.

8. روزبهان بقلی، ابومحمد (1394)، شرح شطحیات، تصحیح ‌هانری کربن، تهران: طهوری.

9. داراشکوه، محمد (1352)، حسنات العارفین، تصحیح سید مخدوم رهین، تهران: ویسمن.

10. سراج، ابونصر (1388)، اللمع فی التصوف، ترجمۀ مهدی محبتی، تهران: اساطیر.

11. سید حسین‌زاده، هدی (۱۳۸۴)، «نقش داراشکوه در وحدت ادیان»، نشریۀ گزارش گفت‌وگو، شمارۀ ۱۶، ۹۵ـ۹۹.

12. شایگان، داریوش (1392)، آیین هندو و عرفان اسلامی، ترجمۀ جمشید ارجمند، تهران: فرزان.

13. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.

14. فدایی اصفهانی، میرزا نصرالله‌خان (1341)، داستان ترکتازان هند، تهران: قویم.

15. کلیم کاشانی، ابوطالب (۱۳۹۵)، مثنوی پادشاهنامه، تصحیح یونس جعفری، دهلی: انتشارات اسلامی کتاب گهر.

16. کنبو، محمدصالح (1967)، شاه‌جهان‌نامه، ترتیب و تحشیۀ غلام یزدانی، تصحیح و ترجمۀ وحید قریشی، لاهور: مجلس ترقی ادب.

17. مایل هروی، نجیب (1380)، تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.