شرط سقوط نفقه زوجه در ضمن عقد نکاح

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 14، شماره 52، تیر 1397، صفحه 49-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2018.541392

نویسندگان

زهره حاجیان فروشانی^{* 1}؛ سید ابوالقاسم نقیبی²

¹استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²دانشیار فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

در حقوق اسلامی یکی از آثار مهم نکاح از نظر اسلام، الزام زوج به دادن نفقه زوجه است. چنانچه زوج در ضمن عقد نکاح شرط کند که زوجه از نفقه بهره مند نباشد یا تنها از بخشی از آن بهره مند شود، صحت چنین شرطی مبتنی بر آن است که نفقه از مصادیق حق تلقی گردد. همچنین اسقاط آن نسبت به زمان آینده صحیح باشد. زیرا فقط حقی را می توان توسط شرط در ضمن عقد ساقط کرد که اسقاط آن صرف نظر از شرط صحیح باشد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- استنباطی و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به صورت کتابخانه­ای مسأله شرط سقوط نفقه زوجه مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به روایات و از آنجایی که به مانند سایر دیون، ویژگی قابلیت اسقاط و نقل و انتقال به وسیله ارث و مصالحه در نفقه زوجه جاری است باید آن را حق بشمار آورد. همچنین با توجه به اینکه اسقاط نفقه زوجه نسبت به تمام زمان آینده صحیح است و شرط سقوط آن هیچ مخالفتی با قوانین آمره و نظم عمومی ندارد، شرط سقوط نفقه زوجه در ضمن عقد نکاح صحیح و معتبر تلقی می گردد.

کلیدواژه‌ها

حق؛ حکم؛ نفقه زوجه؛ قابلیت اسقاط نفقه

مراجع

- قرآن کریم.

2- آخوند خراسانی، محمدکاظم، (1406)، حاشیه المکاسب، مصحح: السید مهدی شمس الدین، وزارت ارشاد اسلامی، تهران.

3- ابن ادریس الحلی، محمدبن منصور، (بی­تا)، کتاب السرائر، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.

4- ابن بابویه قمی، محمدبن علی، (1401)، من لایحضره الفقیه، دار صعب دار التعارف، بیروت.

5- ابن حمزه، محمدبن علی، (1408)، الوسیله الی نیل الفضیله، مکتبه آیه الله المرعشی، قم.

6- ابن قدامی، (بی­تا)، المغنی و یلیه الشرح الکبیر، دارالکتاب العربی، بیروت.

7- اراکی، محمدعلی، (1414)، خیارات، مؤسسه در راه حق، قم.

8- اشتهاردی، علی پناه، (1417)، مدارک العروه، دارالاسوه للطباعه و النشر، تهران.

9- الاشقر، (1420)، مستجدات فقهیه فی قضایا الزواج و الطلاق، دارالنفائس، الاردن.

10- اصفهانی، محمد حسین، (1422)، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.

11- اصفهانی،محمد حسین، (1418)، حاشیه کتاب المکاسب، انوار الهدی، قم.

12- امامی، سید حسن، (بی­تا)، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، تهران.

13- انصاری، مرتضی، (1410)، کتاب المکاسب (المحشی)، شارح: سید محمد کلانتر، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، قم.

14- انصاری، مرتضی، (1415)، کتاب النکاح، مؤسسة الهادی، قم.

15- انصاری، مرتضی، (1380)، کتاب المکاسب، آرموس، قم.

16- بحرانی، یوسف بن احمد، (1405)، حدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، قم.

17- بنی فضل ،مرتضی ابن سیف علی، (بی­تا)، مدارک تحریر الوسیله، الزکاه و الخمس و ...، بی جا، بی نا.

18- بهجت، محمدتقی، (1428)، استفتائات، دفتر آیت الله بهجت، قم.

19- البیهقی، احمدبن الحسین، (1353)، السنن الکبری، دارالصادر، بیروت.

20- تبریزی، جواد بن علی، (a1427)، المسائل المنتخبه، دارالصدیقه الشهیده، قم.

21- تبریزی ، جواد بن علی، (b1427)، صراط النجاۀ، دار الصدیقه الشهیده، قم.

22- تبریزی ، جواد بن علی، (1426)، منهاج الصالحین، مجمع الامام المهدی (عج)، قم.

23- جبعی عاملی، زین الدین (شهیدثانی)، (1381)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (مباحث حقوقی شرح لمعه)، مجد، تهران.

24 جبعی عاملی،زین الدین(شهیدثانی) (1416ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، موسسه المعارف الاسلامیه، [بی جا].

25- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1380)، ترمینولوژی حقوق، کتابخانه گنج دانش، تهران.

26- حر عاملی، محمدبن حسن (1414)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم.

27- حسینی روحانی، سیدمحمد (1417)، مسائل منتخبه، شرکه مکتبه الألفین، کویت.

28- حسینی شیرازی، سید محمد، (بی­تا)، ایصال الطالب الی المکاسب، منشورات علمی، تهران.

29- حسینی شیرازی، سید محمد، (1413)، الفقه، القواعد الفقهیه، مؤسسه امام رضا علیه السلام، بیروت.

30-حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، (1419)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، قم.

31- خوانساری،السیداحمدبن یوسف، (1405)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، اسماعیلیان، قم.

32- رشتی گیلانی، میرزا حبیب الله، (1407)، فقه امامیه، کتابفروشی داوری، قم.

33-الزحیلی، وهبه، (1409)، الفقه الاسلامیه و ادلته، دارالفکر، دمشق.

34-سبحانی تبریزی، جعفر، (1414)، المختار فی احکام الخیار، مؤسسه امام صادق  (ع)، قم.

35-سبزواری، سید عبدالعلی، (1413)، مهذب الاحکام، مؤسسه المنار، قم.

36-شبیری زنجانی، سید موسی، (1419)، کتاب النکاح، مؤسسه پژوهشی رأی­پرداز، قم.

37-طاهری، حبیب الله، (1418)،  حقوق مدنی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، قم.

38-طباطبایی، السیدعلی، (1421)، ریاض المسائل، آل البیت لاحیاء التراث، قم.

39-طباطبایی حکیم، السید محسن، (1410)، مبانی منهاج الصالحین، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.

40-طباطبائی حکیم، السید محسن، (بی­تا)، مستمسک عروه الوثقی، احیاءالتراث العربی، بیروت.

41- طباطبایی حکیم، سید محمد سعید، (1415)، منهاج الصالحین، دارالصفوه، بیروت.

42- طباطبایی قمی، سید تقی، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، منشورات قلم الشرق، قم.

43- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، (1421)، حاشیه المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم.

44- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، (1419)، العروه الوثقی المحشی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، قم.

45- طباطبائی یزدی، السید محمدکاظم، (1378)، حاشیه المکاسب، دار العلم، قم.

46-الطوسی، محمدبن حسن، (بی­تا)، المبسوط فی فقه الامامیه، المکتبه المرتضویه، بی جا.

47- الطوسی، محمدبن حس، (بی­تا)، کتاب الخلاف، بی­نا، بی­جا.

48- عراقی، آغا ضیاء الدین، (1414)، شرح تبصره المتعلمین، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، قم.

49- علامه حلی، حسن بن یوسف، (1420)، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، مؤسسه امام صادق (ع)، قم.

50- علامه حلی، حسن بن یوسف، (1419)، قواعدالاحکام، مؤسسه النشرالاسلامی، قم.

51- علامه حلی، حسن بن یوسف، (1418)، مختلف الشیعه، مؤسسه النشرالاسلامی، قم.

52- فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله، (1404)، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، مکتبه آیه الله المرعشی، قم.

53- فخرالمحققین، محمدبن حسن بن یوسف، (1389)، ایضاح الفوائد، اسماعیلیان، قم.

54- فیاض کابلی، محمد اسحاق، (1426)، رساله توضیح المسائل، انتشارات مجلسی، قم.

55- فیاض کابلی، محمد اسحاق، (بی­تا)، منهاج الصالحین، بی نا، بی جا.

56-کاتوزیان، ناصر، (1375)، حقوق مدنی خانواده، شرکت انتشارات  با همکاری بهمن برنا، تهران.

57- کاتوزیان، ناصر، (1371)، مقدمه علم حقوق، شرکت انتشارات  با همکاری بهمن برنا، تهران.

58- کاتوزیان، ناصر (1389)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، نشر میزان، تهران.

59- محقق کرکی، علی بن الحسین، (1429)، جامع المقاصد، آل البیت لاحیاء. التراث، بیروت.

59- کلینی رازی، محمدبن یعقوب، (1401)، الفروع من الکافی، دار صعب دارالتعارف، بیروت.

60- محقق حلی، نجم الدین، (1403)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، دارالاضواء، بیروت.

61- محقق داماد، سید مصطفی، (1374)، قواعد فقه بخش مدنی 2، سمت، تهران.

62- محقق داماد، سیدمصطفی (1387)، بررسی فقهی حقوق خانواده، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.

63- محقق داماد، سید مصطفی، (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.

64- مغنیه، محمدجواد، (1421)، فقه الامام صادق  (ع)، مؤسسه انصاریان، قم.

65- مقری فیومی، احمدبن محمد، (1425)، مصباح المنیر، دارالهجره، قم.

66- مکارم شیرازی، ناصر، (1424)، کتاب النکاح، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، قم.

67- مکی عاملی، محمد (شهیداول)، (بی تا)، القواعد و الفوائد، بی­نا، بی­جا (چاپ سنگی).

68- موسوی بجنوردی، سید حسن، (1419)، القواعد الفقهیه، نشر الهادی، قم.

69- موسوی خمینی، سید روح الله، (1421)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.

70- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، (1410)، منهاج الصالحین، نشر مدینه العلم، قم.

71- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، (بی­تا)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، بی­نا، بی­جا.

72- نجفی خوانساری، موسی بن محمد، (1424)، منیه الطالب(تقریرات درس میرزای نائینی)، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.

73- نجفی، محمدبن حسن، (بی­تا)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

74- وحید خراسانی، حسین، (1428)، منهاج الصالحین، مدرسه امام باقر (ع)، قم.

75- همدانی، محمد،  (1378)، حاشیه کتاب المکاسب، محمدرضا انصاری قمی، قم.