بررسی فقهی و حقوقی بیوتروریسم

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 7، دوره 14، شماره 52، تیر 1397، صفحه 127-148   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2018.541396

نویسندگان

احمد مرادخانی^{* 1}؛ فاطمه رحمانی²

¹استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

   گسترش پدیده ترور و تروریسم در جهان امروز، تغییر ماهیت و ظاهر آن از شکلی به شکل دیگر، همزمان با پیشرفت علم و تکنولوژی و به خدمت گرفتن عوامل بیولوژیکی در انسان، حیوانات، گیاهان، داروها، مواد غذایی و ... با هدف تأثیرگذاری مخرب و کشنده بر سلامت انسان­ها بویژه مسلمانان  و ملت­های مخالف قدرت های بزرگ و در نتیجه تسلط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و محیط زیست و ... و در نهایت نابودی انسان­ها­ به قصد سلطه بر منابع ملت­های دیگر است تا جایی از عوامل بیولوژیک به عنوان سلاح بیولوژیکی یا بیوتروریستی برای نابودی و تضعیف دیگران استفاده می شود. از این­رو در ابتدا تعریف بیوتروریسم، بررسی فقهی و حقوقی آن و انطباق  این نوع از ترور با مؤلفه­های فقهی و بررسی حکم  فقهی مشروعیت دفاع در مقابل با این پدیده از جمله اهداف این مقاله می­باشد. گزارش محتوا به صورت تحقیقات کتابخانه ای و میدانی مورد بررسی قرار گرفته است. جواز یا عدم جواز شرعی استفاده از سلاح های بیوتروریسم مورد بررسی قرار می گیرد.

کلیدواژه‌ها

بیوتروریسم؛ علم و تکنولوژی؛ بیولوژیک؛ دفاع مشروع؛ قواعد فقهی

مراجع

قرآن کریم.

2. ابن ادریس، (1410)، السّرائر، مؤسسة النّشر الاسلامی، قم، چاپ دوم.

3. ابن منظور، محمد بن مکرم، ( 1414)، لسان العرب، دارصادر، بیروت.

4. اردبیلی،  محمد علی، (1379)، حقوق جزای عمومی، نشر میزان، تهران.

5. احمدوند، محسن، (1387)، جرایم امنیتی، نشر دفتر گسترش تولید علم.

6. اصفهانی(فاضل هندی)، بهاء الدین محمد بن حسن، (1391)، کشف اللثام ، انتشارات فراهانی، تهران، چاپ سنگی.

7. امام خمینی(ره)، سید روح الله، (1381)، المکاسب المحرمه، اسماعیلیان،  قم.

8.  امام خمینی)ره(، روح الله موسوی، (1385)، تحریرالوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اول.

9. امام خمینی، سید روح الله، (1390ق)، تحریرالوسیله، مطبعه الآداب، نجف، چاپ دوم

10.  بانک اطلاعات رایانه­ای کنگره­ها، ویرایش پنجم.

11. باقری، عباس، ( 1343)، دفاع مشروع، چاپ بهمن، تهران.

12. بجنوردی، سید محمد، (بی تا)، مجموعه مقالات فقهی، حقوقی اجتماعی.

13. بهزادنیا، محمد جواد؛ بهزاد نیا، محمد مهدی، (مهر ماه1381)، بیوتروریسم، شناخت و تمهیدات مبارزه با آن، کنگره سراسری طب نظامی.

14. پروفسور کرمی، علی. پایگاه اطلاع رسانی ایشان: http://www.dralikarami.com.

15. توکلی، حمید رضا؛ صراف پور، رضا؛ صمدی، محمد، (بهار 1384)، آب غذا و بیوتروریسم، طب نظامی، شماره7، دوره 1، 82-75.

16. توکلی، حمید رضا، (1382)، آسیب پذیری مواد غذایی در مقابل تهدیدات بیولوژیکی، ارایه شده در دومین همایش سراسری پدافند جنگ­های نوین، دانشگاه امام حسین(ع)، خلاصه مقالات.

17. جمعی از نویسندگان، (1384)، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ اول.

18. حاتمی، حسین، (1389)، مروری بر بیوتروریسم و دفاع بیولوژیک، مطالعات بین المللی پلیس، شماره 1، 171-145.

19. حاتمی، حسین، (1382)، مراقبت سندرومیک در ساماندهی حملات بیوتروریستی، در: کتاب اپیدمیولوژی و کنترل بیماری های مرتبط با بیوتروریسم، انتشارات صدا، مرکز مدیریت بیماری­ها، چاپ دوم.

20. حاتمی، حسین، (1387)، دفاع بیولوژیک و اهمیت آن در بهداشت عمومی، در کتاب: جامع بهداشت عمومی، انتشارات ارجمند، چاپ سوم:

http://www.elib.hbi.ir/persian/public_health_ebook/09_15.pdf

21.  حاتمی، حسین،بسترهای پژوهشی پزشکی نیاکان، مخزن الادویه، کتاب الکترونیک، معاونت تحقیقات و فنآوری وزارت بهداشت، آدرس سایت در تاریخ 18/2/1389:

http://www.elib.hbi.ir/persian/traditional-medicine/makhzanal-avideh/makhzan-F14-B02.html.

22. حاجی زاده، یدالله، (زمستان1390)، انجام خدعه و ترک غدر در سیره نظامی امام علی(ع)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال دوم، شماره 5، 52-39.

23. حر عاملی، محمد بن حسن، (1372)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، چاپ دوم.

24.  حر عاملی، (1409)،  وسایلالشیعه ، موسسه آل البیت، قم.

25. حرعاملی، محمد ابن حسن، (بی­تا)، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، تحقیق از محمد الرازی، داراحیاءالتراث العربی، بیروت، لبنان.

26.  حسینی دوست، رضا، (1380)، اصول برنامه جامع دفاع بیولوژیک و بیوتروریسم، ارائه شده در اولین سمینار سراسری طب نظامی، خلاصه مقالات.

27. حلی، بی­تا،  قواعد الاحکام ، منشورات الرضی، قم، چاپ سنگی.

28. حلی، حسن بن یوسف، (1272)، تذکرهالفقها، تهران.

29.  حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.

30. دائره المعارف تشیع.‌

31. زحیلی، وهبه، (1385)، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دارافکر، بیروت.

32. ساریخانی، عادل؛ درودی، علی، (1390)، بررسی فقهی شرط تناسب دفاع و تعدی در دفاع مشروع، حقوق اسلامی، شماره30، 58-29.

33. سایت خبرگذاری مهر، شنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۳ - ۱۳:۴۴، شناسه خبر: 2494998  در:

http://www.mehrnews.com/news/2494998

34. سلطانی، عباس علی، (بهار و تابستان 1378)، بررسی قاعده فقهی نفی سبیل، مطالعات اسلامی، شماره 44 و 45، 129-144.

35.  شاه حسینی، محمد حسن، (بی­تا)، بیوتروریسم و جنگ بیولوژیک در تاریخ، اولین سمینار سالانه طب.    

36. شاه حسینی، محمد حسن، (زمستان1380)، بیوتروریسم: شبح جنگ­های بیولوژیک، طب نظامی، شماره 3، دوره4، 209-201.

37.  شهید ثانی، (1378)، شرحلمعه، ترجمه علی شیروانی، کتاب القصاص، انتشارات دارالعلم، چاپ  هشتم.

38. صدقی، ابولالفضل، (بهار و تابستان 1382)، معرفی کتاب: دفاع در برابر جنگ بیولوژیک و بیوتروریسم، مطالعات راهبردی بسیج، شماره 18 و 19، 216-211.

39.  ضیائی بیگدلی، محمد رضا، (1389)، اسلام و حقوق بین الملل ، کتابخانه گنج دانش، تهران.

40. طباطبایی، سید محمد حسین، (1376)، تفسیرالمیزان، ترجمه همدانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ پنجم.

41. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1351)، المبسوطفیفقهالامامیه، جلد8 ، المکتبه المرتضویه(چاپ حیدری)، تهران.

42.  طوسی، محمد بن حسن، (1374)، تهذیبالاحکام، تصحیح علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران.

43. عاملی، زین الدین ابن علی، (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، انتشارات داوری، قم، چاپ اول.

44. عجلی حلی، (1390)، عبدالله بن محمد بن ادریس، کتاب السرائر ، انتشارات المعارف الاسلامیه (چاپ سنگی)، تهران.

45. علامه حلی، (1413)،  قواعد الاحکام، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.

46. عبدالفیاض جانحوری، عبدالاحمد، (1378)، حقوق جنگ و صلح ، وحدت بخش، تهران.

47. عطار، داوود، (1378)، دفاع مشروع و تجاوز از حدود آن، ترجمه بهمن رازانی، باز، تهران.

48. عطار، داود، (1403)،  تجاوزالدفاعالشرعی، مرکز الاسلامی، بی­جا، چاپ اول.

49. علامه حلی، حسن بن یوسف، (بی­تا)، تذکرهالفقها ، مکتبه الرضویه، بی­جا.

50. عوده، عبدالقادر، (1415)، التشریع الجنایی الاسلامی، مؤسسه الرساله، بیروت، چاپ سیزدهم.

51. فنایی، ابوالقاسم، (1384)، دین در ترازوی اخلاق، مؤسسه فرهنگی صراط، تهران، چاپ اول.

52. فیرحی، داود، (1383)، دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت طلبانه در مذهب شیعه، شیعه­شناسی، شماره 6، 126-109.

53. فیض، علیرضا، (1364)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول.

54. قائدان، اصغر؛ شریفی طرازکوهی، حسین؛ باقری، سمیه، (1393)، قواعد حقوق جنگ در اندیشه فقهای شیعه و مقایسه آن با قوانین حقوق بشردوستانه در عصر حاضر، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هفتم، شماره دوم، 302-277.

55. قماشی، سعید، (بهار و تابستان 94)، کرامت انسانی، راهبرداستنباط احکام شریعت، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هشتم، شماره1، 106-75.

56. قربانیان، ناصر، (1378)، حقوق بشر و بشردوستانه ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، تهران.

57. کلینی، محمد بن یعقوب؛ کلینی، محمد بن یعقوب، (1431)، فروع کافی، تحقیق محمد جواد الفقه ، دارالاضواء، قم.

58. ماوردی بصری، علی بن محمد، (1406)، احکام سلطانیه، نشر مکتب الاعلام الاسلامی.

59. محقق داماد، سید مصطفی، تقی زاده قوژدی، شیما، (پاییز 1388)، ترور و رابطه آن با محاربه با نگاهی به آرا و نظرات امام خمینی(ره)، نامه الهیات، شماره 8، 100-77.

60 محمدی، علی­اکبر، (1379)، نقش کنوانس خلع سلاح­ میکروبی در جلوگیری از تولید و توسعه سلاح­های میکروبی، کتاب اولین کنگره ملی بهداشت عمومی و طب پیشگیری، گروه آموزشی بیماری های عفونی و گرمسیری علوم پزشکی کرمانشاه.

61. مرعشی، سید محمد حسن، (1376)، دفاع مشروع، مجله دادرسی، تهران، ش 1، 8-4.

62. مرعشی، (1381)، تروریسم و دفاع مشروع از نظر اسلام و حقوق بین­الملل، در همایش تروریسم و دفاع مشروع از منظر اسلام و حقوق بین الملل، مرکز مطالعات و توسعه قضایی دانشکده علوم قضایی، تهران، چاپ اول، داداری.

63. نجفی، محمد حسن، (1363)، جواهر الکلام، بی­جا، دارالکتب الاسلامیه.

64. نجفی، محمد حسن، (1365)، جواهر الکلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم.

65. نجفی، محمد حسن، (بی تا)، جواهرالکلام، تحقیق شیخ عباس قوچانی ، داراحیاء التراث العربی، بیروت.

66. نجفی، محمد حسن، (1400)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ6 ، دارالکتب الاسلامیه، تهران.

67. واعظی، خلیل، (1379)، دفاع مشروع در حقوق جزای ایران ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم.

68. هادیان، غلامحسین، (فروردین 1382)، مفهوم تروریسم و موضوع حقوق اسلامی نسبت به آن، مصباح، شماره 45، 48-27.

 69. Anthony H., (2001). Asymmetric and terrorist  attacks with biological wepons, Center for Strategic and International Studies, 5(1), pp. 21-35.

70. Chien, W. (2001). Molecular epidemiology of shigella flexneri outbreak in mountainous township in Taiwan, Republic of China, 39(3), 1048-1052.

71. Cliford, H. (2008). Microbial bioterrorism, In: Fauci, Braunwald, Kasper Harrison’s Internal Medicine.New York: Mc Graw Hill.

72. Donald, A. (1999).The looming threat of bioterrorism, Science 2(1), 71-83.

73. Francis, B. (2000). Biological and chemical terrorism: Strategic plan for preparedness and response. Mortality and Morbidity Weekly Report, 21(49), No. PP. 1-14.

74. Goldberg, W., Burland, V., Fournier, W., Mayhew, G., Plunkett,  G., Darling, D., Mau A., Perna, B. (2003). Complete genomic sequence and comparative genomics of Shigella. Infect Immun, 71(5), 2775-2786.

75. Guidotti, T. ( 2000). Bioterrorism and public health response. Am J Prev Med; 18(2), 178-180.

76. Hank, D. (2001). Food and material, sabotage places and agents and toxins usable in bioterrorism, CDC archives, 115(8),1012-1018.

77. Luciana, B. Noreen, A., Donald, A. Henderson, S. (2010). Bioterrorism: An overview, Douglas, and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases, 17th ed. Churchill Livingstone, pp. 3951-4007.

78. Malabi, M. (2002). Construction, characterization, and animal testing of WRSd, , Infectious and Immunity, 70(6),  2950-2958.

79. Meselson, M., Guillemin, J., Hugh-Jones,  M., Langmuir,A. Popova, I., Shelkov, A. (1994). Science, 266 (188), 1202-1208.

80. Robertson, AG., .Robertson, L.J. (1995). From asps to allegations: biological warfare in history. Mil. Med, 160(8), 369-373.

81. Thoma, V., Inglesby, T. (2000). Preventing the use of biological weapons, Clinical Infectious Diseases , 30 (6), pp. 908-914.

82. Zilinskas, R.A. (1990). Terrorism and biological weapons: Inevitable alliance? Perspectives in Biology and Medicine, 34(1), 44-72.