«نقش عناصر طبیعت و نمادپردازی در عرفان و هنر اسلامی»

عرفان اسلامی

مقاله 9، دوره 8، شماره 32، دی 1391   

نویسندگان

مجید شهبازی¹؛ قاسم میرزایی²؛ محمد محمدی کیا³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، استادیار گروه مهندسی معماری، زنجان، ایران

²دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات زنجان، گروه مهندسی معماری، زنجان، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه مهندسی معماری، تبریز، ایران

چکیده

هنر اسلامی دارای گنجینه عظیمی از معانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است؛ زیرا این هنر ریشه در بنیان‌های ژرف تفکری معنوی و الهی دارد. این هنر، گاه با خلق صورت‌های جدید و گاه با بهره گیری از تصاویر و فرم‌های هنری گذشته همچون ایران باستان و ایران قبل از اسلام و با نگرش و معنا بخشی مجدد به آنها به پی ریزی فرهنگی بس غنی و شکوفا در تمدن اسلامی پرداخت. متاسفانه ما در بررسی « هنر اسلامی» شاهد گستره وسیعی ای از نگرش‌ها و رویکردهای تاریخی در قالب « تاریخ هنر» بوده‌ایم و جای خالی نگرش‌هایی عمیق تر با نگاهی فلسفی به این هنر در بستر رویکردهای فلسفی به هنر قابل مشاهده است. در واقع تعمق در جنبه درونی این هنر و زبان رمزگونه و لسان تمثیلی آن که حاوی بنیان‌هایی متافیزیکی و عرفانی بوده ضرورتی انکار ناپذیر است و کاستی های فراوانی در این زمینه همچنان در محافل دانشگاهی مشاهده می شود. در این مقاله به بررسی معنای نمادین و رمزگونه این هنر پرداخته و چرایی لزوم وجود چنین لسانی را برای این هنر مورد بررسی قرار می‌دهیم. سپس به معنای نمادین برخی نقوش، تصاویر و همچنین تاثیر عناصر طبیعت در هنر اسلامی خواهیم پرداخت و در کنار این عناصر، برخی بنیان‌های عرفانی و متافیزیکی این هنر را بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ هنر اسلامی؛ نمادپردازی؛ عناصر طبیعت