عالم مثال (خیال) در عرفان اسلامی

عرفان اسلامی

مقاله 8، دوره 9، شماره 34، دی 1392   

نویسندگان

علی دین محمدی¹؛ حسین آریان²

¹دبیر آموزش و پرورش منطقه خدابنده

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه ادبیات فارسی، زنجان، ایران

چکیده

اعتقاد به عالم مثال، یا وجود عالمِ واسط، بین عالم محسوس و عالم معقول، در ایران قبل از اسلام آغاز شده و به دوره‌ اسلامی رسیده و توسط حکمای نامی ایران، از جمله: شیخ شهاب الدین سهروردی، صدرالمتألهین شیرازی، ملا هادی سبزواری و... پرورانده شده است. و عرفایی چون ابن عربی، مولانا جلال الدین محمد بلخی، سید حیدر آملی، شیخ محمود شبستری، لاهیجی، عبدالرحمن جامی، میرفندرسکی و... نیز بر لزوم وجود این عالم در سیر و سلوک عرفانی صحه گذاشته‌اند.
عرفا، به سلسله مراتب عوالم وجودی با اندک اختلافی اعتقاد داشته و همه‌ی آنها به وجود عالم واسط که همان عالم مثال (برزخ) باشد، معترفند. ایشان «عالم خیال» را به «خیال متصل مقید» و «خیال منفصل مستقل» تقسیم کرده‌اند. «محیی الدّین ابن عربی به عنوان پدر عرفان نظری پس از سهروردی به طراحی عالم خیال همت گماشت و اصول عرفان او بر حکمت متعالیه تأثیر فراوانی گذاشت.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ مُثُل؛ عالم واسط؛ خیال منفصل؛ کشف و شهود؛ برزخ؛ قبر