وحدت وجود از دیدگاه عین­ القضات همدانی

عرفان اسلامی

مقاله 2، دوره 9، شماره 36، دی 1392   

نویسنده

مرتضی شجاری

دانشیار دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز

چکیده

وحدتِ وجود به معنای اینکه خداوند موصوف به وجود است و هیچ­یک از کائنات به وجود توصیف نمی­شوند، در آثارِ عین­القضات همدانی به خصوص در مکاتباتِ وی، بسیار مجالِ ظهور یافته است. عین القضات با تأویلی بر آیۀ کریمۀ «أَلا إِنَّهُمْ فِی مِرْیَةٍ مِنْ لِقَاءِ رَبِّهِمْ أَلا إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ» (فصّلت/54) کسانی را که از لقای پروردگار در شک هستند، کور می‌داند. کوران کسانی هستند که احاطۀ خداوند بر تمامی موجودات و از جمله بر وجود خود را نمی­بینند؛ چه اگر این احاطه را می­دیدند، مشاهده می­کردند که خود جلوه­ای از خداوند هستند. از نظر وی خداوند به واسطۀ احاطه­ای که بر مظاهرش دارد، هم مرکز است و هم محیط. بنابراینتنها حق تعالی موجود است؛ اما نه به آن معنی که کائنات، سراب باشند. بلکه آنها جلوه­های گوناگون وجود واحد هستند که قاضی آنها را گاهی حادث نامیده است. خداوند قدیم است به این معنی که فراتر از زمان است و همچنان­که در ازل، خدا بود و چیزی با او نبود، در ابد و در حال نیز به همان گونه است

کلیدواژه‌ها

وحدت وجود؛ اهلِ معرفت؛ خودشناسی؛ کلمۀ توحید؛ عین­القضات همدانی