معانی و مضامین ملامتی در غزلیات فارسی

عرفان اسلامی

مقاله 7، دوره 12، شماره 45، دی 1394   

نویسندگان

سیدعلی جعفری صادقی¹؛ سیداحمد حسینی کازرونی²

¹استادیار ‌گروه‌ زبان ‌و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

²استاد تمام زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، ایران.

چکیده

یکی از زمینه­های محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعۀ آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشه­ها، باورها، رفتارها و شیوۀ سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار می­گیرد، و بخشی دیگر به گونه­ای مستقیم­تر و بی­پرده­تر اصول رفتارها و باورهای ملامتیان را بازگو می­کند. همچنین متناسب با جنبۀ کاربردی این مضامین نیز می‌توان آن­ها را به دو دسته از مقاصد فردی و اجتماعی ملامتیان نسبت داد. در این مقاله تلاش شده است که با مطالعه در غزلیات شماری از برجسته­ترین سخنوران ادب فارسی از سدۀ ششم تا پایان سدۀ هشتم هجری، که دورۀ اصلی رواج این­گونه مضامین در ادب فارسی است، فهرستی از معانی و مضامین ملامتی در غزل فارسی ارائه گردد و تا جایی که مجال آن وجود دارد، به شرح و تحلیل این مضامین پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

ملامتی؛ غزل؛ مضامین؛ عشق؛ عرفان