شهود زمان لاهوتی در عرفان اسلامی

عرفان اسلامی

مقاله 11، دوره 12، شماره 46، دی 1394، صفحه 223-236   

نویسنده

هاتف سیاه کوهیان

استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران

چکیده

در دیدگاه عرفانی زمان امری قدسی و لاهوتی و نوعی ازلیت محسوب می­شود که فارغ از درازی و کوتاهی و گذر زمان است. ادراک حقایق و وصول به احوال خوش معنوی در لحظه­های کشف و شهود برای عرفا در ساحت بی­زمانی مطلق رخ می­دهد. ساحتی که در آن زمانهای گذشته و آینده در زمان حال فانی و مستهلک می­شود. برای عارف لحظه­های جذبه و شهود و اتصال به عالم معنا، در ورای زمان عادی و محسوس، لحظات انکشاف افق­هایی از حقائق غیبی در قلمرو ابدیت است. عارف در زمان غوطه­ورشدن خود در وقت خوش مستی، دریچه­ای از حقائق غیبی به رویش گشوده می­شود و وی را دچار چنان التذاذی می­کند که مابقی عمرش را در فقدان چنان اوقاتی، بی­حاصلی و بی­ثمری می­داند. عارف در لحظه شهود و مکاشفه بیرون از مرز زمان ایستاده و از چنبرة زمان رهیده و از قید چند و چون فارغ گشته است. عرفا مسئله عهد الست و پیمان آغازین آفرینش را در آیه الست در قرآن مورد تفسیر و تاویل قرار می­دهند و همواره با یادآوری این پیمان ازلی، گویی اصواتی از موسیقی لاهوتی از آسمان ازل در گوش جانشان طنین انداز می­شود؛ طوری که دچار شوریدگی و شیدایی وصفناپذیری می­گردند و با تمام وجود به وجد و سرور می­آیند. شنیدن خطاب الست در زمان ازل برای عارفان به مثابه نوشیدن شراب از جام محبت الهی است که جانشان را پُرشور و بی­قرار می­کند. شور و مستی عارفان ناشی از آن است که در این خطاب خداوند آنان را مستقیما مورد خطاب خود قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

زمان؛ عرفان؛ الست؛ ادبیات عرفانی