پژوهشی در ویژگی­های زبانی و ادبی موشّحات عرفانی ابن عربی

عرفان اسلامی

مقاله 7، دوره 13، شماره 49، آذر 1395   

نویسندگان

سید مهدی مسبوق¹؛ مهری قادری بیباک²؛ زهرا نیکو نژاد³

¹دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی‌سینا.

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی قم.

³دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

یکی از ارزشمندترین سرمایههای ادبی، میراث مکتوب عرفا است. اغلب عرفا علاوه بر غور در معانی صوفیانه و اشتغال به سیر و سلوک عملی، در علوم دینی و همچنین در عرصه‌ی ادبیات و شعر نیز دستی داشته­اند. آثار عرفانی گاه زبانی پالوده و گاه زبانی پیچیده و دشوار دارند؛ از این رو علاوه بر تحلیل مضامین و شرح نکات عرفانی و لطایف معنوی مندرج در آن ها، بررسی این آثار از لحاظ سبک­شناسی و زیبایی­شناسی بسیار مهم و حائز اهمیت است. ابن عربی عارف و شاعر بزرگ سده‌ ششم هجری آثار بسیاری از خود بر جای گذاشته است. یکی از آثار برجسته‌ این عارف بزرگ، موشّحاتی است که شاعر اندیشه­های صوفیانه‌ خود را در آن گنجانده است. موشّحات از لحاظ زبان و ساختار پدیده­ای نو ظهور بود که در پی عواملی همچون رواج محافل موسیقی وآشنایی ادبای عرب با قالب­های شعری نو در پی آمیزش آن ها با بومیان اندلس، پدیدار گشت. از آن جا که موشّحات ابن عربی دارای ویژگی­های سبکی و ادبی متمایز از قصاید کلاسیک عربی است پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی به بررسی سبک­شناختی یکی از موشّحات او در دو لایه‌ زبانی و ادبی پرداخته است

کلیدواژه‌ها

ابن عربی؛ سبک ­شناسی؛ ‌ ادبیات عرفانی؛ موشّحات