تأثیر قلب بر معرفت از منظر صدرا

عرفان اسلامی

مقاله 9، دوره 13، شماره 49، آذر 1395   

نویسندگان

سمیه اجلی¹؛ سحر کاوندی²

¹کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی دانشگاه زنجان.

²دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان.

چکیده

معرفت از نگاه ملاصدرا امری وجودی و در راستای کمال نفس است. از نگاه وی غایت معرفت خداگونه شدن و فهم اسماء و صفات الهی به واسطه علم حضوری است. با چنین تبیینی از معرفت، جایگاه وحی و شهود در کنار عقل و استدلال مشخص می‌شود و مثلث سه ضلعی عقل، وحی و قلب- که معرفت از نگاه ملاصدرا مبتنی بر آن است- ترسیم می‌شود. قلب مرتبه‌ای از نفس است که به دلیل ساختار تکوینی خود حالت عرشی و برزخ گونه داشته و از این رو متناسب با عالم مثال است و می‌تواند مدرَکات مثالی از جمله وحی و الهام را دریافت نماید. صدرا طهارت قلبی برای دریافت وحی را تنها منحصر به حضرت رسول(ص)نمی‌داند، بلکه معتقد است فهم آیات الهی نیز نیازمند طهارت قلبی است. اگر قلب دور از پلیدی‌های معاصی و ظنون و اوهام فاسده باشد می‌تواند به دلیل سنخیتی که با عالم مثال دارد، از آن عالم کسب فیض نموده و الهامات رحمانی بر قلب صورت گیرد. از همین روی همواره ملاصدرا پیش از ورود به مباحث نظری و فهم بسیاری از امور علوی، خواننده را به کسب طهارت قلبی دعوت می‌کند. طهارت قلبی‌ای که از نگاه وی تنها از مجرای عمل به شریعت مقدس اسلام حاصل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قلب؛ معرفت؛ کشف؛ نفس؛ ملاصدرا؛ طهارت قلبی