بررسی دیدگاه ابن‏عربی و ملاصدرا پیرامون انسان کامل با تأکید بر نقش هدایتی و ارشادی

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 14، شماره 51، خرداد 1396   

نویسندگان

عباس بخشنده بالی¹؛ حسن ابراهیمی²

¹استادیار دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.

²دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران.

چکیده

انسان کاملِ ابن‏ عربی که بعدها مورد توجه ملاصدرا نیز قرار گرفت، در سیر صعودی به سوی حق تعالی راهی می ‏شود و مرحلة انسان‏ الحیوان را پشت سر گذاشته و با سیر در خداوند، به مقام خلافت الهی دست می ‏یابد. برخی عرفا و متصوفه به همین سطح بسنده کردند ولی ابن عربی و ملاصدرا از این فراتر رفته و سیر نزولی و یا سیر الی‌الخلق را مرحله‏ ای از تعالی و کمال انسان می ‏دانند. این مقاله که به صورت توصیفی- تحلیلی نگارش شده، به واکاوی دیدگاه ابن‏ عربی و ملاصدرا درباره یکی از مهم‏ترین نقش‏ های دنیوی انسان کامل در قبال انسان ‏های دیگر یعنی نقش هدایتی و ارشادی می‏ پردازد. چنین انسانی واسطه میان حق تعالی و خلق بوده و تلاش می‏ کند انسان‏ های دیگر را به مسیر کمال هدایت نماید. هر یک از ابن ‏عربی و ملاصدرا با اشاره به مبانی دینی، به این مهم اشاره کرده و حتی ابن‏ عربی که خود را مصداقی از ختم ولایت می ‏داند و هم‏چنین ملاصدرا، به این مهم پرداخته و نسبت به کمال انسان‏ ها و ارشاد آن‏ ها بی ‏تفاوت نبودند.

کلیدواژه‌ها

ابن‏ عربی؛ ملاصدرا؛ انسان کامل؛ هدایت و ارشاد خلق؛ مکارم اخلاقی