رستگاری از طریق معرفت به نفس در فلسفة بابا افضل کاشانی

عرفان اسلامی

مقاله 4، دوره 14، شماره 52، شهریور 1396   

نویسنده

مختار ابراهیمی

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

بابا افضل، فرزانه سده ششم، در عین آنکه نقطه مرکزی هستی یا وجود انسان را نفس وی می­ انگارد، در همان حال او را هم صاحب خرد می ­بیند به گونه­ ای که جدا کردن این دو؛ یعنی نفس و خرد ره­ یافته از هم امری محال است. در دیدگاه بابا افضل ادراک و دریافت همان حقیقت است؛ از این ­رو در اندیشه این حکیم، خودآگاهی حرکتی است که انگیزه و شوق آن در خود نفس انسان پدید می ­آید. نفس به جهت هم‌سرشت بودن(همجنسی) با اسباب یاری‌دهنده روحانی، فقط از این اسباب می ­تواند بهره ­مندی شایسته یابد تا با شایستگی از نقصان و فرا افتادگی در چاه سار دنیا رهایی یابد و به جاودانگی و رستگاری دست پیدا کند. در اندیشه بابا افضل از آنجا که هر موجودی خاصیّتی دارد که فقط در مرتبه همان خاصیت می ­تواند کمال خاص خود را پیدا کند؛ با سعادت­ ها و شقاوت­ هایی که نه سعادت محض­ اند و نه شقاوت محض رو به رو می ­شویم. اماانسان متفکر خردمند در نهایت سلوک معرفتی خود و در پناه خرد می ­تواند به امن مطلق دست یابد.

کلیدواژه‌ها

بابا افضل؛ عرفان و فلسفه؛ معرفت نفس؛ خرد