بررسی نظریه معرفت و شهود فوق هستی نزد فلوطین

عرفان اسلامی

مقاله 13، دوره 14، شماره 53، آذر 1396، صفحه 265-283   

نویسندگان

غلامرضا رحمانی^{* 1}؛ نظرالله رحمت الله اف²

¹فارغ التّحصیل آکادمی علوم تاجیکستان. [e-mail]

²استاد دانشگاه ملّی تاجیکستان.

چکیده

آنچه ورای وجود و برتر از آن و مقدّم بر همه چیز است و در فراسوی همه هستی- اعم از حقیقی، واسطه و ظاهری- است قابل شناخت حصولی و شناسایی برهانی توسط ذهن آدمی نیست، به این معنا که ذهن و عقل آدمی هرگز نخواهد توانست به حقیقت و کنه ذات مطلق و بسیط و فوق مالایتناهی ذات واحد نخستین که فوق هستی است پی ببرد، به عبارت دیگر ذات فوق هستی با علم حصولی و براهین عقلی و قیاسات منطقی معلوم ذهن و عقل آدمی نخواهد شد، زیرا چیزی که برتر از وجود و در فراسوی هستی و مقدم بر همه چیز و فوق مالایتناهی است بالضّروره برتر از شناخت و در فراسوی شناسایی قرار دارد، یعنی از ذهن و شناخت حصولی و معرفت برهانی می‌گریزد. فقط هستی و وجود است که می‌تواند موضوع و متعلَّق شناسایی و معرفت آدمی قرار گیرد و ذات واحد نخستین به دلیل آن که فراسوی هستی و برتر از وجود است مبرّا از معرفت اکتسابی و منزّه از شناسایی حصولی است. پس شناخت و شناسایی در قلمرو ذات شیء مرکّب یعنی هستی اعم از واحد کثر یعنی عقل کلّی، واحد و کثیر یعنی روح کلّی و کثیر محض یعنی محسوسات است نه در ذاتی که بسیط محض بل بسیط الحقیقه و فوق مالایتناهی است.

کلیدواژه‌ها

کشف و شهود؛ نور؛ زهد؛ مطلق؛ شناخت؛ هستی؛ فوق هستی؛ بسیط؛ علم؛ عقل؛ محسوسات؛ معقولات

مراجع