بررسی ساختار روایی الگوی لباو و والتسکی در داستان پیرچنگی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 14، شماره 51، شهریور 1397، صفحه 115-139   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

شکراله پورالخاص^{* 1}؛ رقیه آلیانی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی رقیه

چکیده

روایت نقلِ معنایی، طرحی است که رویداهای آن با نظم زمانی خاصی بیان می‌شوند. در روایت، جهت‌گیری حوادث داستان به‌ وسیلة روابط علت و معلولی به سمت خاصی پیش می‌رود و با بررسی ساختار روایت یک اثر می‌توان به مفاهیم و ژرف‌ساخت آن دست یافت. لباو و والتسکی از نظریه‌پردازان ساختار روایی، معتقدند که روایت‌های شفاهی دارای اصول و ضوابط خاصی هستند، و برای آن‌ها ساختار داستانی متناسبی را مطرح می‌کنند. طبق الگوی لباو، روایت از مراحلی چون چکیده، جهت‌گیری، رخداد، گره، ارزیابی، نتیجه و پایانه تشکیل می‌شود که تمام مراحل به غیر از ارزیابی در بندهای ثابت روایی قرار دارند. از آنجا که مثنوی متنی گسترده با داستان‌های متنوع است، در پژوهش حاضر نویسندگان برآن هستند تا بر اساس الگوی روایت‌شناسی لباو و والتسکی، داستان پیر چنگی را مورد بررسی قرار دهند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مثنوی با وجود کلاسیک بودن با نظریه‌های نوین از جمله الگوی لباو و والتسکی قابل تطبیق است و ارزیابی که مهم‌ترین بخش این الگو است در بندهای روایی آزاد، وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

ساختار روایی؛ لباو و والتسکی؛ پیرچنگی؛ بند آزاد؛ بند ثابت

مراجع

کتابنامه

آزاد، راضیه .1388. «بررسی ساختار حکایت‌های مرزبان‌نامه (بر اساس الگوی الماسی شکل لابوف)». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا). دوره 3. شماره1

بی‌نیاز، فتح‌الله .1388. درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی: با اشاره‌ای موجز به آسیب‌شناسی رمان و داستان کوتاه ایران. تهران: افراز.

پارسانسب، محمد و نرجس نیکان‌فرو. 1390. «تحلیل روایت‌شناختی بر دوازده روایت از «سلیمان و مرد گریزان از عزرائیل»». ادب پژوهی. ش18.

پهلوان‌نژاد، محمدرضا .1385. «مقایسه سرود بیست و دوم ایلیاد (کشته‌شدن هکتور) و حماسه رستم و اسفندیار بر پایه الگوی لباو والتسکی». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. ش4.

توکلی مقدم، صفیه. 1389. «بررسی و تحلیل مفهوم یقظه در متون عرفانی (با تأکید بر دو داستان پیرچنگی و شیخ صنعان)». ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی مطالعات داستانی. ش 2. صص95-78.

تولان، مایکل. 1386. روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی ـ انتقادی. ترجمة فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.

حری ابوالفضل. 1387. «درآمدی بر رویکرد روایت‌شناختی به داستان روایی با نگاهی به رمان آیینه‌های دردار هوشنگ گلشیری». ادب پژوهی. ش208.

درودگریان، فرهاد. 1393. «تحلیل تولد «دوباره» پیرچنگی در مثنوی مولوی براساس نظریه یونگ» ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س1. ش35. صص105ـ91.

رضی، احمد؛ تقیان، معصومه. 1394. بررسی ساختار روایی داستان‌های مینی مالیستی فارسی در دهه هشتاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1378. بحر در کوزه. تهران: علمی.

ـــــــــــــــــــــ . 1386. پله پله تا مقالات خدا. تهران: علمی.

زمانی، کریم . 1385. شرح مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.

شکوری‌نژاد، احسان و قربان علمیو1390. «مفهوم ایمان از دیدگاه محمد غزالی و مارتین لوتر». پژوهش‌نامه ادیان. ش10.

مارتین، والاس. 1382. نظریه‌های روایت. ترجمة محمد شهبا. تهران: هرمس.

محمدی فشارکی، محسن و فضل الله خدادادی. 1392. «مقایسه ساختار داستان در دو اثر عطار با تکیه بر دو الگوی جدید ساختارگرای داستان نویسی». دانشگاه تربیت مدرس. س4. ش3. صص202ـ 179.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1389. مثنوی معنوی. به اهتمام توفیق سبحانی. تهران: روزنه.

میرباقی فرد، سیّد علی‌اصغر و اشرف خسروی. 1390. «گناه توبه، تحلیل مقام توبه از حسنه تا سئه در داستان «پیر چنگی» از مثنوی مولانا». متن پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی). س15. ش48. صص 110ـ93.

میر‌صادقی، جمال.1380. عناصر داستان. تهران: سخن.

هرمن، دیوید و همکاران .1391. روایت‌شناسی ساختارگرا، دانش‌نامه روایت‌شناسی. ترجمة محمد راغب. تهران: علم.

 

English Sources

Labov, William and Waletzky, Joshua. (1967). “Narrative analysis: Oral versions of personal experience”. Journal of Narrative & Life History,V7,P3-38