مطالعه و تحلیل کهن‌الگوهای آنیما و آنیموس در اسطوره ماه نزد ملل مختلف

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 14، شماره 51، شهریور 1397، صفحه 241-278   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

عاطفه فندرسکی¹؛ فاطمه اکبری^{* 2}

¹دانش‌آموختة کارشناسی‌ارشد پژوهش هنر دانشگاه هنر اسلامی تبریز

²دانشیار دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

نحله‌های فکری گوناگون، راه‌های متفاوتی را برای مطالعة اساطیر پیشنهاد می‌کنند. یونگ از پیشگامان روان‌شناسی، اعماق مفاهیم ناخودآگاهی جمعی و کهن‌الگو‌ها را پیش روی می‌نهد. آنیما نیمة زنانه در وجود مردان و آنیموس نیمة مردانه در وجود زنان، از کهن‌الگو‌های شاخص یونگ در جست‌وجوی ناخودآگاه بشریت هستند که از ابعاد مثبت، منفی و مراحل انکشاف خاص خود برخوردار هستند.
این نحله‌های فکری قسمت عمده‌ای از ضمیر ناخودآگاه خود را از طریق اسطوره‌ها جلوه‌گر می‌سازند؛ ماه به شکل نمادین و روایت‌های اسطوره‌ای آن نزد ملل مختلف، بستر مناسبی برای جست‌و‌جوی این بخش از ناخودآگاه و کهن‌الگو‌ها است. در این پژوهش، بررسی روایت‌ها و شناسایی روابط کهن‌الگویی، اشتراکات فراوان ملل را نشان می‌دهد و از سرشت دو گانة ماه رازگشایی می‌کند، همچنین اتحاد اضداد را ـ در این اسطوره ـ به اثبات می‌رساند.
 

کلیدواژه‌ها

آنیما؛ آنیموس؛ اسطوره؛ ماه؛ کهن‌الگو

مراجع

کتابنامه

اتونی، بهروز. 1391. «دبستان نقد اسطوره شناختی ژرفا بر بنیاد کهن‌نمونه نرینه روان (آنیموس)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران جنوب. س8. ش26.

احمدی، بابک. 1380. ساختار و تأویل متن. چ11. تهران: مرکز.

اردبیلی، محمدمهدی. 1391. آگاهی و خودآگاهی در پدیدارشناسی روح هگل. تهران: روزبهان.

ارشاد، محمدرضا. 1382. گسترة اسطوره. چ1. تهران: هرمس.

الیاده، میرچا. 1386. چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

باجلان فرّخی، محمد حسین. 1358. «اسطوره‌های خورشید و ماه». کتاب جمعه. س1. ش2.

بلوک‌باشی، علی. 1379. «اسطوره در اندیشه و بیان اسطوره‌شناسان برجستة جهان». کتاب ماه هنر. ش 25 و 26.

بولن، شینودا. 1384. نمادهای اسطوره‌ای و روان‌شناسی زنان. ترجمة آذر یوسفی. چ3. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

بهار، مهرداد. 1384. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: نشر آگه.

پورالخاص، شکرالله و جعفر عشقی. 1393. «نمودهای سودمند کهن‌الگوی آنیموس در ادب پارسی». فصلنامۀادبیاتعرفانیواسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش 35.

پیگوت، ژولیت. 1384. اساطیر ژاپن. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

حسینی، مریم و نسرین شکیبی‌ممتاز. 1394. «روان‌شناسی اسطوره و داستان رویکردی نوین در نقد ادبی». متن پژوهی ادبی. س19. ش 64.

خسروی، اشرف و محمود براتی و مریم روضاتیان. 1392. «بررسی کهن‌الگوی سایه در شاهنامه». فصلنامة کاوشنامه. س14. ش27.

راسل هینلز، جان. 1383. شناخت اساطیر ایران. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ1. تهران: اساطیر.

ستاری، جلال. 1377. جهان اسطوره‌شناسی. تهران: مرکز.

شایگان، داریوش. 1392. بت‌های ذهنی و خاطرة ازلی. چ8. تهران: امیرکبیر.

صانع‌پور، مریم. 1393. «مردم‌سالاری یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا». پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س5. ش2. صص 58-47.

صفری. نرگس و ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق. 1392. «اسطوره‌پردازی ماه در هنر مانوی بر اساس دیدگاه اسطوره‌شناسی میرچا الیاده». کتاب ماه هنر. ش 176. صص 65-56.

طالب‌زاده شوشتری، عباس و کلثوم صدیقی. 1392. «بررسی کهن‌الگوی آنیما و تولد دوباره در ذهن و زبان خلیل حاوی». دو فصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهرا. س4. ش8.

عسگرنژاد، منیر. 1384. «تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانه ملل مختلف». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان .س2. ش41.

فشنگ‌ساز، نیلوفر. 1389. اساطیر یونانی و صور فلکی. چ1. تهران: سبزان.

فلاح، علی و مرضیه یوسفی. 1392. «تأثیر آنیما و تجلّی آن در هفت‌پیکر نظامی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش30.

فوردهام، فریدا. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة حسین یعقوب‌پور.تهران: اوجا.

کاسیرر، ارنست. 1378. فلسفة صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن. چ1. تهران: هرمس.

کاوندیش، ریچارد. 1387 . اسطوره‌شناسی ـ دائرةالمعارف مصور اساطیر و ادیان مشهور جهان. ترجمة رقیه بهزادی. چ1. تهران: علم.

کریستی، آنتونی. 1384. اساطیر چین. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

کمبل، جوزف. 1377. قدرت اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ8. تهران: مرکز.

گری، جان. 1378. شناخت اساطیر خاور نزدیک، بین‌النهرین. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ1. تهران: اساطیر.

محمدی، علی و مریم اسمعلی‌پور. 1390. «بررسی و تحلیل کهن‌الگوهای آنیما در غزل‌های مولانا». دو فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا (س). س3. ش5.

مختاریان. بهار. 1387.«گاو برمایه،گرز گاو سر و ماه پیشانی». نامه فرهنگستان. ش38.

مورنو، آنتونیو. 1380. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. چ2. تهران: مرکز.

یاحقی، محمدجعفر. 1389. فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی. چ3. تهران: فرهنگ معاصر.

یشت‌ها. 1377. ترجمة ابراهیم پورداوود. جلد1. تهران: اساطیر.

یونگ، کارل گوستاو. 1377. روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمة محمدعلی امیری. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــــــــ. 1389. روان‌شناسی و شرق. ترجمة لطیف صدقیانی. چ2. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ . 1390. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمة پروین فرامرزی. چ2. مشهد: به نشر.

ــــــــــــــــــ . 1392. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ9. تهران: جامی.