بررسی تطبیقی مؤلفه‌های مشترک آرمان‌شهری از منظر نظامی گنجه‌ای و توماس مور

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 6، دوره 1، شماره 1، آذر 1396، صفحه 126-144

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عباس رضایی تبار¹؛ دکتر اکبر شعبانی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

²گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

چکیده

نوع بشر همواره در اندیشۀ تجربۀ بهترین سطح زندگی بوده است. از آنجا که این آرزو بر روی زمین هرگز محقّق نشده است، در تخیّل خود آن را ترسیم کرده است. این شهر خیالی، آرمان­شهر یا یوتوپیا نام دارد و ساکنان آن، در سلامت جسمانی و روانی کامل بسر می­برند. آرمان­شهر در همۀ فرهنگ­ها نمود دارد. در شرق، نظامی گنجه­ای در دو اثر خود، اقبال­نامه و خسرو و شیرین، با معرّفی شهرهای زیبایی و اَرمن، مدینۀ فاضلۀ مورد نظرش را ترسیم کرده است و در غرب، توماس مور، در کتاب خود با عنوان یوتوپیا، از جزیره­ای سخن گفته است که آرمانی و دست­نیافتی به نظر می­رسد. تطبیق دیدگاه­های این دو شخصیّت ادبی، جنبه­های مشابه و غیرمشابه آرزوهای مردمی که در دو فرهنگ متفاوت رشد کرده­اند را به خوبی نمایان می­سازد. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی (مکتب آمریکایی)، ویژگی­های مشترک آرمان­شهر مورد نظر نظامی و مور بررسی شده است. به نظر می­رسد در نگاه این دو شخصیّت، شهر آرمانی که دور از جوامع دیگر قرار گرفته است و دسترسی به آن آسان نیست، بر پایۀ فضیلت­ها استوار شده است و خدامحوری و دین­مداری در آن نمود برجسته­ای دارد. ساکنان این شهر، به مال دنیا، خاصّه سیم و زر اهمّیّتی نمی­دهند و از برافروختن آتش جنگ و فتنه بیزار هستند. همچنین، تعاون و یاری­رساندن به یکدیگر در الویّت قرار دارد و شکار و کشتار حیوانات به قدر نیاز صورت می­گیرد و زیاده­روی در این امر، مذموم شمرده می­شود.

کلیدواژه‌ها

آرمان‌شهر؛ یوتوپیا؛ نظامی گنجه‌ای؛ توماس مور؛ جامعه

مراجع