بررسی جایگزین های حبس در نظام قضایی ایران ( با تاکید بر اصل تناسب )

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 2، دوره 11، شماره 39، فروردین 1397، صفحه 25-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد دشتبانی روزبهانی¹؛ سید حسین هاشمی^{* 2}؛ شهرداد دارابی³؛ محمد ابراهیم شمس ناتری⁴

¹دانشجو دکتری حقوق جزا و جرم شناسی گروه حقوق جزا و جرم شناسی ، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم ، ایران

²دانشیار گروه حقوق ، دانشگاه مفید ، قم ، ایران

³سرپرست اداره کل آموزش و تحصیلات تکمیلی واحد قم

⁴دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی ، پردیس دانشگاه تهران ، قم ، ایران

چکیده

بر اساس دستاوردهای مکاتب کیفری می توان گفت ؛ اقتضای اصل تناسب جرم و مجازات ، هماهنگی بین «جرم ، مجرم و مجازات» است . اهمیت این اصل در همه نظریه های کیفری به نوعی به رسمیت شناخته شده است. سزاگرایان تناسب را بر مبنای استحقاق مجرم بر مجازات می سنجند و در نزد فائده گرایان ، تناسب ، بر مبنای فائده به ثمر نشسته از مجازات اعمال شده بر مجرم است که آن را در غالب بازپروری و تفرید مجازات می بینند . بعد از شکست نظریه های اصلاح و درمان و در پی آن بی اعتبار شدن مجازات حبس به عنوان سلاح راهبردی در نظریه اصلاح و درمان ، و نامتناسب بودن آن با اهداف مجازاتها ، شاهد رشد مجازاتهای جایگزین حبس به شکل عام و خاص در سامانه کیفری کشورها ، بالاخص کشورهای اروپایی هستیم . این امر در ایران به شکل خاص اما با تاخیر چندین ساله بالاخره در سال 1392 در سامانه کیفری ایران و به عنوان یکی از ابزارهای رسمی کیفر دهی قرار گرفت . رویکرد عمومی اندیشمندان حقوق این است که مجازات های جایگزین حبس را ، راهکاری برای کاهش جمعیت زندانها می دانند، در صورتیکه محقق در این تحقیق در پی آن است که جایگاه مجازاتهای جایگزین حبس در نظام جزایی ایران را از دریچه اصل تناسب جرم و مجازات نیز مورد بررسی قرار دهد . روش تحقیق در این مقاله ، کتابخانه ای ، توصیفی و تحلیلی مورد توجه ، بحث و بررسی قرار گرفته است .

کلیدواژه‌ها

تناسب؛ جرم؛ مجازاتها؛ جایگزین حبس؛ کیفردهی؛ تفرید قضایی