نقش عقلانیت دینی در فقه سیاسی میرزا محمد حسین نائینی

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 3، دوره 3، شماره 3، مهر 1396، صفحه 76-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علیرضا بهشتی^*

استادیار، گروه معارف اسلامی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.

چکیده

فقه سیاسی شیعی در ایران اسلامی متناسب با شرایط متفاوت زمانی و تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی همواره در حال تغییر بوده است. این تغییرات در آرای مجتهدین و علمای مختلف و نوع رویکرد آنان به ارتباط دین با سیاست و متغیرهای مؤثر بر آن در دوره‌های مختلف وجود داشته است.در دوره مشروطه به دلیل ورود نهاد پارلمان به ایران به دلیل تغییر در ساختار حکومت وتوزیع قدرت، فقه سیاسی نیز در مجتهدین اصولی مانند محمد حسن نائینی از نظر سیاسی وارد عرصه جدیدی تازه شد. عامل عقلانیت دینی در چارچوب اصولی‌گری در اندیشه سیاسی محمد حسن نائینی در چارچوب فقه سیاسی شیعی و بررسی آرا و نظریات وی در این زمینه در کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» موضوع اصلی این پژوهش است. همچنین نگارنده در این پژوهش عقلانیت دینی و نقش و جایگاه آن در فقه سیاسی نائینی را با روشی توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار داده و شاخص‌های آن در رابطه با لزوم تاسیس و ثبات نهاد پارلمان را تببین کرده است. هدف از این پژوهش رسیدن به فهم آرا و عقلانیت دینی مورد نظر نائینی در کتاب تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله متناسب با شرایط زمان و جامعه و استفاده از ادله عقلی و نقلی در کنار هم برای اثبات حقانیت پارلمان در پارادایم فقه سیاسی تشیع و تطبیق آن با آموزه‌های اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

عقلانیت دینی؛ مجلس شورای ملی؛ سلطنت اسلامیه؛ استبداد؛ مردم

مراجع

1. قرآن کریم،خط عثمان طه
2. اخوان، مهدی؛ نقد و بررسی: درنگی در دست نامه آکسفورد در باب عقلانیت، کتاب ماه فلسفه ،تیر 1389، شماره 34
3. بهشتی، احمد؛1382، اندیشه سیاسی نائینی، انتشارات بوستان کتاب
4. پارسانیا، حمید؛ از عقل قدسی تا عقل ابزاری، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 19،پاییز 1381
5. پترسون، مایکل، 1387، عقل و اعتقاد دینی،تهران ،انتشارات طرح نو
6. حیدری بهنوئیه،1389،اندیشه سیاسی میرزا محمد حسین نائینی،قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
7. صادقی، هادی؛ شمشکی، کیا؛ سبحانی؛ معلمی، حسن،از عقلانیت نظری تا عقلانیت عملی ،کتاب نقد، بهار 1386، شماره 42
8. فیرحی، داود؛ 1392، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام،تهران، نشر نی
9. گلشنی،مهدی؛ 1390،از علم سکولار تا علم دینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
10. کلانتری، عبدالحسین؛ 1393، معنا و عقلانیت در آرای علامه طباطبایی و پیتر وینچ، تهران، نشر طه
11. لکزایی، نجف؛ روش‌شناسی در فقه‌سیاسی شیعه، فصلنامه علوم سیاسی، بهار1382، شماره 21
12. مطهری، مرتضی؛ 1358، آشنایی با علوم اسلامی، تهران، انتشارات صدرا
13. مطهری، مرتضی؛1377،آشنایی با قرآن، تهران، انتشارات صدرا
14. ملکیان، مصطفی؛ راهی به رهـایی، تـهران: نشر نگاه معاصر، 1381
15. نائینی، محمدحسین؛1389، تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله، بازنویسی محسن هجری،تهران، نشر صمدیه
16. میرموسوی، سیدعلی؛1392، اسلام،سنت، دولت مدرن،تهران، نشر نی