بررسی نقش طب سنتی در معماری حمام‌های تاریخی دیروز و مراکز آب‌درمانی امروز

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 4، دوره 3، شماره 3، مهر 1396، صفحه 95-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا حائری¹؛ محسن طبسی^{* 2}

¹دانش آموخته ی کارشناسی ارشد، گروه معماری،و احد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی،مشهد، ایران.

²استادیار، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

امروزه با توجه به مشخص شدن ابعاد اهمیت آب در زندگی، بحث پیرامون نقش آب در درمان بیماری‌ها مطرح شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که علم آب‌درمانی از دیرباز مورد توجه بوده است.گرمابه‌های تاریخی و اصول طراحی آن‌ها بر اساس نیاز بدن انسان و استفاده از طب سنتی در آنها،‌ نشان‌دهنده نمونه‌ای از به‌کارگیری این علم در بهبود بیماری‌ها بوده‌ است. امروزه نیز با روی آوردن به اصول پزشکی بیش از پیش بر اهمیت این موضوع تأکید شده و به واسطه این اهمیت، طراحی مراکز آب درمانی بر اساس اصول معماری گرمابه‌های تاریخی یکی از راهکارهای مؤثر بر استفاده از طب سنتی در درمان بیماری‌ها است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوأل است که رابطه میان حمام‌های ایرانی و اصول طب‌سنتی کدامند و اینکه آیا استفاده از اصول حمام‌های سنتی در جهت حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها می‌تواند راهگشا باشد؟ از این‌رو به لحاظ بررسی حمام‌های ایرانی و تلفیق آن با مباحث آب درمانی و طب سنتی واجد اهمیت و تمایز است. بدین منظور در مقاله حاضر سعی بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی و با استناد به مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی به روش‌های طب سنتی و آب درمانی با هدف معرفی بعد درمانی حمام‌ها پرداخته شود تا هرچه بیشتر این گنجینه ارزشمند معماری ایرانی معرفی گردد. نتایج حاصله نشان می‌دهد که با توجه به تأثیر طب سنتی در سلسله مراتب و اصول معماری گرمابه‌ها می‌توان از این اصول در طراحی مراکز آب درمانی امروزی به جهت درمان بهتر برخی بیماری‌ها استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ حمام‌ها؛ طب سنتی؛ آب درمانی

مراجع

 [1] الگود، س، تاریخ پزشکی در ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه دکتر فرقانی، امیرکبیر، 1371، تهران.

[2] آرام، احمد، علم در اسلام. انتشارات سروش، 1366، ص168،‌ تهران.

[3] پاپادوپولو، آ، معماری اسلامی، ترجمه دکتر حشمت جزنی، مرکز نشر فرهنگی رجاء،‌ 1368،‌ تهران.

[4] پیرنیا، م، آشنایی با معماری اسلامی ایران، ساختمان‌های درون شهری و برون شهری. تدوین غلامحسین معماریان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 1372، تهران.

[5] تجویدی، علی اکبر، دانستنی‌های نوین درباره هنر و باستان‌شناسی عصر هخامنشی بر بنیاد کاوشهای پنج ساله تخت جمشید در سالهای 2527 تا 2532 شاهنشاهی. اداره کل وزارت فرهنگ و هنر، 1355، تهران.

[6] جنیدی، م، آبشناسی (هیدرولوژی). انتشارات دانشگاه تهران، 1347،‌ تهران.

[7] خدادادیان، اردشیر، پزشکی و روش‌های بهداشتی و درمانی در ایران باستان. هنر و مردم، ش 177 و 178 (دوره 15): ص74-63، 1356.

[8] خواند میر، حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، کتابفروشی خیام، 1353، چاپ دوم، تهران.

[9] سجادی، ع. حمام و استحمام. کتاب ماه هنر، ش58-57: ص10-4، 1382.

[10] طبری، م، تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد اول، نشر اساطیر، 1362، تهران.

[11] طبسی، م، بازخوانی وقفنامه و بررسی کالبدی مرکز محله علیقلی آقا. صفّه، ش35: ص121-93، 1381.

[12] طبسی محسن و دیگران، بازشناسی ویژگی‌های کالبدی گرمابه های ایران در دوره صفوی. هنرهای زیبا، ش 29، 1386.

[13] طبسی، م، آشنایی با گرمابه‌های ایران. انتشارات سخن‌گستر و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، 1392، چاپ اول، مشهد.

[14] طبسی، محسن،‌ شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر تغییرات کالبدی و عملکردی معماری گرمابه‌های ایران در دوره صفوی. استاد راهنما دکتر مجتبی انصاری، استادان مشاور محمود طاووسی و فرهاد فخاری تهرانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، رساله دکتری پژوهش هنر، 1386.

[15] فخار تهرانی، فرهاد، حمام‌ها. در کتاب معماری ایران دوره اسلامی، به کوشش کیانی، جهاد دانشگاهی، 1366، تهران.

[16] کخ، هایدماری، از زبان داریوش. ترجمه پرویز رجبی، نشر کارنگ، 1377، تهران.

[17] مهجور، فیروز، حمام در شهرهای ایرانی-اسلامی. کتاب ماه هنر، ش58-57: ص66-60، 1382.