ارزیابی مقاومت ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان انتخابی از کلکسیون بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر نسبت به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله در شرایط مزرعه

گیاهپزشکی کاربردی

مقاله 4، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 21، خرداد 1396، صفحه 35-53   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد‌علی دهقان^{* 1}؛ علی ملیحی‌پور²؛ منوچهر خدارحمی²

¹اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر،کرج، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران

²- اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر،کرج، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران

چکیده

در این تحقیق، 224 ژنوتیپ گندم انتخابی از بین 1700 ژنوتیپ موجود در کلکسیون بخش تحقیقات غلات موسسه اصلاح و تهیـه نهال و بذر کرج که خصوصیات زراعی نسبتاً مناسبی داشتند، جهت ارزیابی مقاومت آن­ها نسبت به بیماری‌­های بلایت فوزاریومی سنبله‏، زنگ قهوه­ای و سفیدک پودری در شرایط مزرعه­ای واقع در استان گلستان مورد بررسی قرار گرفتند. پس از آماده­سازی زمین، بذر هر ژنوتیپ در یک خط به طول 5/1 متر بر روی یک پشته زیر سیستم مه­پاش کشت شد. سنبله­ها در مرحله 50 درصد گلدهی (مرحله 65 از جدول زادوکس) با سوسپانسیون اسپور جدایه قارچ­های عامل بلایت فوزاریوم سنبله منطقه (Fusarium graminearum، F. culmorum) طی دو مرحله به فاصله 3 روز از هم مایه­زنی شدند. برای ارزیابی مقاومت ژنوتیپ­ها نسبت به بیماری زنگ قهوه­ای، در مرحله ساقه رفتن ژنوتیپ­ها (مرحله 35 از جدول زادوکس)، با مخلوط اسپور بیمارگر اسپور­پاشی شدند. ژنوتیپ­ها نسبت به سفیدک پودری، با آلودگی طبیعی منطقه ارزیابی شدند. یادداشت­برداری از واکنش ژنوتیپ­ها نسبت به بیماری­های فوق­الذکر، با استفاده از روش استاندارد ارزیابی برای هر بیماری انجام شد. نتایج نشان داد 60 درصد ژنوتیپ­ها از نظر درصد ظهور بیماری فوزاریوم سنبله واکنش نیمه­حساس و 30 درصد حساسیت نشان دادند و بقیه در گروه نیمه­مقاوم و مقاوم بودند، اما از نظر شدت بیماری، 30 درصد آن­ها واکنش نیمه­حساس، 37 درصد حساس و بقیه در گروه مقاوم و نیمه­مقاوم جای گرفتند. اما در گروه­بندی ژنوتیپ­ها از نظر شاخص بیماری مشخص شد که، 20 درصد ژنوتیپ­های مورد بررسی در گروه نیمه­حساس، 22 درصد حساس، 34 درصد نیمه­مقاوم و 24 درصد مقاومت نسبی مطلوب نشان دادند. نتایج واکنش ژنوتیپ­های مورد بررسی نسبت به نژاد­های موجود زنگ قهوه­ای منطقه نشان داد که، 43 درصد آن­ها مقاوم، 47 درصد حساس و 10 درصد بقیه در گروه نیمه­مقاوم و نیمه­حساس قرار گرفتند.17 درصد ژنوتیپ­های مورد بررسی نسبت به سفیدک پودری گندم واکنش مقاومت، 25 درصد نیمه­مقاوم، 27 درصد نیمه­حساس و 31 درصد کاملاً حساس بودند. بعد از تجزیه کل داده­ها، 20 ژنوتیپ که دارای مقاومت نسبی مطلوب به هر یک از بیماری­های مورد بررسی بودند، به عنوان منابع مقاومت و بررسی مولکولی ژنتیک مقاومت به واحد ژنتیک، بخش تحقیقات غلات  مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر معرفی شدند.

کلیدواژه‌ها

گندم؛ مقاومت؛ فوزاریوم سنبله؛ زنگ قهوه‌ای و سفیدک پودری

مراجع