تحلیل عوامل و فرایندهای محلی در تحولات فضایی شهر بجنورد طی سال‌های 1345 تا 1395

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 21، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، شهریور 1397، صفحه 341-360   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

محمد سلیمانی مهرنجانی¹؛ نفیسه مرصوصی²؛ اسدالله دیوسالار³؛ جعفر شهاب الملک فرد^{* 4}

¹دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور، تهران،ایران

⁴دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

چکیده
شهر بجنورد از سال­های اوایل دهۀ پنجاه، رشد شتابان خود را آغاز نموده و دگرگونی­های همه جانبه‌های را از سرگذرانده است که شناخت ماهیت، ابعاد و آثار آن واجد اهمیت است. درباره منشأ، روند و پیامدهای این تحولات و توضیح عوامل خاص و عام مؤثر بر آن، بررسی‌هایی انجام شده است. ماهیت عوامل و فرآیندهای مؤثر در دگرگونی‌های شهر بجنورد ایجاب می‌کند که گسترش آن در فاصلۀ سال‌های مورد بحث(1345 تا 1395) شناسایی شوند. تحقیق حاضر بر پایۀ این ایده انجام شده که "با اینکه نقش عوامل و فرایندهای «عام» مؤثر در تحولات شهری در ایران انکاناپذیر است، لیکن تحولات فضایی شهرها به طور «خاص» عمدتاً بازتاب نیروها و مقتضیات «محلی» بوده است".  با توجه به ماهیت مسئله و اینکه قلمرو تحقیق کل شهر بجنورد بوده، تحقیق از نوع پس­کاوی و به شیوۀ فراتحلیل و براساس داده‌های رسمی و ثانویه انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که عوامل محلی «خاص» بجنورد از جمله: انتخاب شهر به­عنوان مرکز سیاسی- اداری استان خراسان شمالی، مهاجرپذیری و رشد سریع جمعیت، افزایش محدودۀ طرح جامع مصوب، واگذاری اراضی دولتی، تفاوت قیمت اراضی در بخش‌های مختلف شهر، سیاست‌ ایجاد مسکن مهر، ادغام کانون‌های روستایی و سکونتگاه‌های حاشیه­نشین (غیررسمی) در پیکرۀ شهر، فرسودگی هستۀ درونی شهر و کاهش جمعیت بخش مرکزی به­نفع بافت­های پیرامونی و...، تحولات این شهر را رقم زده است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: عوامل و فرایندها؛ زمینه‌های محلی؛ تحولات شهری؛ فضایی؛ شهر بجنورد

مراجع

منابع

Aliakbari, Ismail .(2004). Urban Development Mechanisms in Ilam Province, [In Persian] Explaining the Role of Government, Ph.D., Geography, University of Tehran.

Ansarimod, Mohammad Hosein & Masoumi, Saeid.(2010). Seeking of Bojnourd urban identity, [In Persian] , Center for Urban and Architectural Studies.

Athari, Kamal .(2007). towards the achievement of government intervention in the urban land market,[In Persian] , Journal of Economic Housing, No. 18, National Land and Housing Organization.

Department of Architecture and Urban Planning, Department of Road and Urban Development, North Khorasan Province .(2014).[In Persian],  Information on Land Use Change in Bojnourd.

Fajre toseh Consulting Engineers .(2012), Bojnourd City High-rise Design, [In Persian] , Road and Urban Development Office of North Khorasan Province.

Giddens, Anthony .(2005). Sociology, Translated by Manouchehr Saboori,[In Persian] , Ney Publication, Fourteenth Edition, Tehran.

Habibi, Seyyed Mohsen .(1999). From Shar to City (Historical Analysis of the Concept of the City and its Physical Impression: Thinking and Influence), [In Persian] , Sixth Edition, Tehran University Press.

Hesamyan, Farrokh, Etemad, Giti and Haeri, Mohammad Reza .(1996). Urbanization in Iran, [In Persian] , Second Edition, Aghah Publishing, Tehran.

Iranian Statistics Center, [In Persian] , Population and Housing Census Statistics Years 1956-1966-1976-1986-1996-2006 -2011, 2016.

Kamrova, Seyyed Mohammad Ali .(2009). Contemporary urban planning in Iran, [In Persian] ,Tehran University Press.

Marsousi, Nafise, Soleimani Mehranjani, Mohammad, Divsalar, Asadollah, Shahab-ol-Molk-Fard, Jafar .(2016). Theory of natural evolution of the city; An approach to understanding the spatial development of the city in Iran. [In Persian] , Case study: Bojnourd, Geography Journal, Journalistic and International Journal of Geographical Society of Iran, Fourteenth, No. 48, spring.

Naghshe Jahan Pars Consulting Engineer .(2010). Urban Master plan (Comprehensive) of Bojnourd,[In Persian], Ministry of Housing and Urban Development.

Organization for Management and Planning of North Khorasan Province (2011), [In Persian] , statistics and information on the integration of villages around Bojnourd city.

Pacione, M.(2011) .Introduction: urban growth patterns – trends and policy issues .

Parsipour, Hasan .(2015). infill development capacities in Bojnourd, [In Persian] , PhD thesis, Shahid Beheshti University.

Parth Consulting Engineers .(2007). [In Persian] , Land Planning Plan for Golestan, Bojnourd.

Pilevar, Aliasghar .(2008). Improvement of Regional Central and Structural-Functional Transformations of the City, [In Persian] , Bojnourd, Ph.D., Kharazmi University.

Piran, Parviz.(1989). Exogenous Development and City: Case of Iran, [In Persian] , Journal: Political-Economic Information, August and September, No. 30.

Pumain, D. Moriconi-Ebrard, F. (2003). “City Size Distribution and Metropolisation”, [In Persian] ,Geo Journal, Vol. 43.4, pp. 307-314.

Rahnemaei, Mohammad Taqi .(1994). Government and Urbanization (first part), [In Persian] , journal of geographic research, No. 32.

Rezapur, Mohammad .(2009). Evaluation of Physical Development Process in Bojnourd City, [In Persian] , Emphasizing Agricultural Pattern Change, Master's Theses, Payame Noor University, Tehran.

Sadeghi, Soleyman .(1994). Geography of Bojnourd, Astan, Quds Razavi Publishing,[In Persian].

Sadri Fard, Afsaneh .(2010). Analysis of land use change in Bojnurd city after province (with emphasis on administrative use), [In Persian] , Master's dissertation, Shirvan Islamic Azad University.

Saeedi Rezvani, Navid .(1992).  Urban planning and urbanization during the twenty years of 1300 and 1320 AD (Reza Khan era), [In Persian] , journal of geographic research, No. 25, pp. 140-165

Sajjadi, Gilla, Parsipour, Hasan .(2013). Study of housing and its effects on urban development patterns, Case study: Mehr Bojnour housing, [In Persian] , Journal of Geographical Space, No.7, pp 87-101.

Seyyedizadeh, Ehsan and Abbassian, AliAkbar .(1992). [In Persian] , Bojnord, road of the North Khorasan, Bojnourd Azad University.

Soleimani, Mohammad .(1993). Industrialism and Urbanization transformation  in Arak, [In Persian] , Ph.D. Thesis, directed by Dr. Mostafa Momeni, Tarbiat Modares University.

Tofiq Firouz (1993), Rapid Urbanization in Iran, Abadi Magazine. [In Persian] , Third Year, No. 9.

Zamiri, Mohammad Reza, Nastaran, Mahin, Mohammadzadeh Titkanlou, Hamideh .(2013), An Analysis of the Form and Development of Spatial and Physical Development of Bojnourd in the Decade of 1380 (Using Shannon Entropy, Moran Coefficient and Garry Coefficient), [In Persian], Journal Amadeh Environment. Winter.

Zebardast, Esfandiar .(2006), Marginalization of the Urban Poor and the Expansion on the Spontaneous Settlements on Tehran Metropolitan Fringe, [In Persian] , Cities, Vol. 23, No.6, PP.439-454.