انتشار احکام قطعی در فقه و حقوق ایران

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 4، دوره 3، شماره 4، دی 1396، صفحه 81-103   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پویا ایزدی¹؛ محمدرضا غلامپور^{* 2}

¹دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد،گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

²استادیار،گروه حقوق خصوصی،واحد مشهد، دانشگاه ازاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

انتشار حکم محکومیت در گذشته به‌ عنوان یک کیفر ترذیلی مورد توجه بوده است. اکنون نیز قانون‌گذاران در برخی قوانین انتشار حکم محکومیت را به‌ عنوان یک مجازات مورد توجه قرار داده‌اند. در فقه اسلامی تشهیر معادل همین اصطلاح است و به‌طور مصرح شارع مقدس تشهیر را به‌عنوان مجازات برخی از جرایم در کنار سایر مجازات‌ها قلمداد نموده است. اعمال این مجازات در گذشته از طریق جار زدن و یا انداختن زنگوله بر گردن مجرم در مکان‌های عمومی صورت می‌گرفت اما در عصر حاضر از طریق رسانه‌های گروهی در قالب به نمایش گذاشتن تصویر مجرم به عمل می‌آید. در ادله و مدارک موجود اگرچه به‌ندرت به این موضوع اشاره شده است اما فحص و جست‌ وجوی در آنها چنین مجازاتی را در شرع مقدس توجیه می‌نماید به‌گونه‌ای که این موضوع از نگاه قانون‌گذار ما نیز پوشیده نمانده و انتشار حکم قطعی را در برخی مجازات‌ها پذیرفته است. پژوهشگر در این تحقیق درصدد اثبات این موضوع است که انتشار احکام در رسانه‌ها که امروزه برای برخی جرایم پیش بینی شده است فاقد مبنای شرعی نیست بلکه فقها نیز در کتب خود تحت عنوان تشهیر به این موضوع پرداخته و چنین مجازاتی را بر مبنای احادیث و روایات توجیه می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها

انتشار حکم؛ تشهیر؛ انتشار تصویر؛ شاهد زور

مراجع

قرآن کریم.

1- ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، قم.

2- ابن برّاج، عبدالعزیز، المهذّب، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، قم.

3- ابن قدامه، المغنی، دارالاحیا التراث العربی، چاپ اول.

4- امینی، علیرضا و آیتی سید محمد رضا، تحریر الروضه فی شرح اللمعه، انتشارات طه، چاپ 16.

5- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، انتشارات سخن، چاپ اول، تهران.

6- ایزدی، پویا، انتشار حکم محکومیت قطعی از منظر حقوق کیفری و جرم شناسی، پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی ارشد، استاد راهنما، حسین فخر، دانشگاه تبریز.

7- حرعاملی، محمد، وسائل الشیعة، مؤسسه آل بیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ اول، قم.

8- خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، انتشارات شهر دانش، چاپ اول، تهران.

9- خلیلی، اصغر. (1390)، مفهوم شناسی واژه حکم در فقه سیاسی، حکومت اسلامی، سال 16، شماره 2.

10- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، تهران.

11- دادمرزی، سید مهدی، فقه استدلالی، ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه، انتشارات طه، چاپ 34، قم.

12- زمانی، لیلا و دیگران. (1390)، تشهیر شاهد زور، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش 2، سال 44.

13- شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، انتشارات ویستار، چاپ هشتم، تهران.

14- شمس، عبدالله، دوره بنیادین آیین دادرسی مدنی، انتشارات دراک، چاپ یازدهم، تهران. 

15- شهید اول، لمعه دمشقیه، ترجمه و تبیین علی شیروانی، انتشارات دارالکفر.

16- شهید ثانی، زین الدین، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام، مؤسسه معارف اسلامی،قم.

17- شیخ طوسی، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، قم.

18- علامه حلّی، حسن، قواعد الاحکام، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، قم.

19- عمید، حسن، فرهنگ عمید، موسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، تهران.

20- عوده عبدالقادر، التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، مؤسسه الرسالة، چاپ دوازدهم، بیروت.

21- فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة (الحدود)، مرکز فقه ائمه اطهار(ع)، قم.

22- فاضل هندی، محمد، کشفاللثام والأبهام عن قواعد الأحکام، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، قم.

23- فخرالمحققین، محمد، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القوائد، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول، قم.

24- فراهیدی، خلیل بن احمد، ترتیب العین، انتشارات اسوه، قم.

25- فیض، علیرضا، (1369) تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران.

26- قاضی نعمان، دعائم الإسلام، تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی، دار المعارف، چاپ دوم، قاهره.

27- گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی و مبنای شریعت اسلام، ناشر مؤلف، چاپ اول، تهران.

28- محقق حلی، جعفر، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مصحح عبدالحسین محمد علی بقالی، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، قم.

29- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوازدهم.

30- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرایع الاسلام، مصحح محمود قوچانی، دارالکتب اسلامی، چاپ ششم، تهران.

31- نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، انتشارت گنج دانش، چاپ 21، تهران.