تحلیل کیفی چشمه های کارستی استان کرمانشاه با استفاده از مدلهای آماری و هیدروشیمیایی(مطالعه موردی: آبخوان کارستی توده های پرآو- بیستون وحوضه الوند )

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 11، شماره 40، شهریور 1397، صفحه 63-83   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

سارا محمدی¹؛ امجد ملکی^{* 2}؛ حاجی کریمی³؛ علی اکبر زینتی زاده⁴

¹دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی،دانشگاه رازی.کرمانشاه،ایران

²دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه رازی .کرمانشاه،ایران

³دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام،ایران

⁴دانشیار گروه شیمی، دانشگاه رازی.کرمانشاه،ایران

چکیده

آب زیرزمینی از منابع مهم بهره­برداری از آب در مناطق خشک و نیمه­خشک است. چشمه­های کارستی استان کرمانشاه نقش مهمی در تامین منابع آب استان و بیلان آبخوان­ها دارند. هدف از پژوهش حاضر بررسی کیفی منابع آب استان (در دو آبخوان بیستون و سرپل­ذهاب) با استفاده از مدل­های هیدروشیمیایی و روش­های آماری است. بدین منظور، پس از مطالعات میدانی، 22 نمونه آب از چشمه­های دائمی منطقه در فصل تر (اردیبهشت ماه 96) برداشت و تجزیه گردید. وضعیت هیدروژئوشیمیایی چشمه­ها با استفاده از روش تحلیل مولفه­های اصلی بررسی شد. به منظور شناسایی فرآیندهای ژئوشیمیایی حاکم بر آبخوان­ها، نمودارهای ترکیبی، نسبت­های یونی و اندیس­های اشباع کلسیت، دولومیت و ژیپس نمونه­ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل، دال بر پایین­تر بودن انحلال کانی­ها در چشمه­های آبخوان بیستون نسبت به محدوده­ی سرپل ذهاب به دلیل توسعه­ی بیشتر کارست است. فرآیندهایی نظیر انحلال کانی­های تبخیری و زمان ماندگاری طولانی در آبخوان­های سرپل­ذهاب سبب بالا رفتن غلظت املاح در این چشمه­ها نسبت به چشمه­های محدوده­ی بیستون شده است. طبق یافته­های پژوهش چشمه­های محدوده­ی بیستون به دلیل توسعه­ی بیشتر کارست، در معرض تغییرات آنی ناشی از ورودی­های بارش قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

آب زیرزمینی؛ هیدروشیمیایی؛ نسبت های یونی؛ چشمه های کارستی

مراجع

1-     جوانمرد زهرا، اصغری مقدم اصغر (1395): استفاده از مدل­های آماری و هیدروشیمیایی در تحلیل کیفی منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت مهربان آذربایجان شرقی)، نشریه دانش آب و خاک، جلد 25، شماره 2/3، صص 40-3865

2-     دولتی جواد، لشکری پور غلامرضا و حافظی مقدس ناصر (1393): بررسی عوامل مؤثر بر هیدروژئوشیمی آبخوان زاهدان با استفاده از روش­های تحلیل عاملی، نمایه های اشباع و نمودارهای ترکیبی، مجله آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 28 ، شماره 4، صص 694-679

3-     ملکی امجد، شوهانی داوود (1385): پهنه­بندی تحول کارست در استان کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی کرمانشاه

4-     ملکی امجد (1386): نقش زمین ریخت شناسی کارست در بررسی هیدروژئولوژی ناهمواری های بیستون، پرآو، کنفرانس بررسی منابع آب استان کرمانشاه، شرکت آب منطقه ای کرمانشاه صص 86-76

5-     محمدزاده حسین (1395): تهیه ی نقشه­های پهنه بندی و خط ایزوتوپی نزولات جوی استان کرمانشاه و بررسی منشاء آب­های سطحی و زیرزمینی و تعیین سن نسبی و زمان ماندگاری آب­های سطحی با استفاده از ردیاب های هیدروشیمیایی و ایزوتوپی، مرکز تحقیقات آب های زیرزمینی (متآب) دانشگاه فردوسی مشهد، صص 280-290

6-     مقصودی مهران، کریمی حاجی، صفری فرشاد، چهارراهی ذبیح الله (1388): بررسی توسعه­ی کارست در توده ی پرآو بیستون با استفاده از ضرایب فرود، زمان مرگ چشمه­ها و تحلیل نتایج ایزوتوپی و شیمیایی، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 69، صص 65-51

7-     وحدتی سید مهران، طاهری کمال (1386): دسته­بندی ساختاری چشمه­های کارستی حوضه­ی الوند جنوبغربی استان کرمانشاه. کنفرانس بررسی منابع آب استان، شرکت آب منطقه­ای کرمانشاه، صص 99-87

8-    باقری سیدشکری سجاد، یمانی مجتبی، جعفربیگلو منصور، کریمی حاجی، مقیمی ابراهیم (1392): بررسیتوسعه یافتگی و ویژگی­های هیدرودینامیکی سامانه­های کارستی با استفاده از تجزیه و تحلیل منحنی فرود هیدروگراف (مطالعه موردی: آبخوان­های کارستی حوضة رودخانة الوند)، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دوره­ی 47، شماره 3، پاییز 94، صص 333-346