بررسی مقایسه‌ای مشخصات کمی و کیفی درختان کیکم در منطقه قرق و غیر قرق(مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده باغ‌ شادی)

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 7، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1397، صفحه 91-101   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فریبرز ایراندوست^{* 1}؛ محمد حسن امتحانی²؛ بهمن کیانی²؛ هدایت الله میرشمسی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه سراسری یزد، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگلداری، یزد، ایران.

²استادیار گروه جنگلداری، دانشگاه سراسری یزد، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگلداری، یزد، ایران.

³کارشناس ارشد جنگلداری اداره کل منابع طبیعی استان یزد، یزد، ایران.

چکیده

برای بررسی مقایسه­ای مشخصات کمی و کیفی درختان کیکم در دو بخش قرق و غیر ­قرق(هر یک به مساحت 120 هکتار) منطقه حفاظت شده باغ­ شادی هرات در استان یزد، ابتدا شبکه آماربرداری به ابعاد 200 × 200 متر پیاده شد. در مجموع تعداد 60  قطعه نمونه به صورت تصادفی سیستماتیک با مساحت ثابت 12 آر برداشت شد. در هر قطعه نمونه خصوصیات کمی و کیفی درختان کیکم از قبیل: تعداد درختان، ارتفاع درختان، قطر یقه کیکم(چون حالت شاخه­زاد دارند و دارای تنه واحد نمی­باشند)، فرم رویش، قطر بزرگ و کوچک تاج، زادآوری، سایر گونه­های همراه، آفت­زدگی و سرخشکیدگی درختان کیکم برداشت شد. هر دو منطقه مذکور دارای شیب بالای 12 درصد بوده و جهت عمومی به طرف شرق می باشد.  بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده­ها و اعمال آزمونهای نرمالیه کلموگروف اسمیرنف، من_ویتنی یو و تی مستقل، میانگین قطر در محل یقه در مناطق قرق و خارج از قرق، به ترتیب 65/17و 3/23 سانتیمتر و تعداد نهال در سطح هکتار به ترتیب 7778/2 و 4321/0 بود. درصد تاج ­پوشش در هکتار کیکم به ترتیب 18/5 درصد و 18/3 درصد بود. میانگین تراکم کیکم به ترتیب 1667/69 و 4516/46 اصله در هکتار، میانگین تراکم توده به ترتیب 27/180 و 66/106 اصله در هکتار، درصد فراوانی کیکم نسبت به کل توده به ترتیب 36/38 درصد و 55/43 درصد و میانگین تعداد جست کیکم نیز به ترتیب 4/44 و 31 عدد بود. در مجموع از نظر خصوصیات کمی در قسمت قرق وضعیت بهتری مشاهده شد. در خصوص مشخصات کیفی، میانگین تعداد درختان دارای سرخشکیدگی در قسمتهای قرق و خارج از قرق به ترتیب 33/46 و 08/35 اصله در هکتار و میانگین تعداد درختان آفت­زده کیکم به ترتیب 43 و 7/7 اصله در هکتار بود. از نظر کیفی درختان خارج از قرق آفت­زدگی و خشکیدگی کمتری داشتند.

کلیدواژه‌ها

کیکم؛ خصوصیات کمی و کیفی؛ قرق؛ خشکیدگی

اصل مقاله

بررسی مقایسه­ای مشخصات کمی و کیفی درختان کیکم در منطقه قرق و غیر قرق(مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده باغ­شادی)

فریبرز ایران­دوست^*1، محمد حسن امتحانی²، بهمن کیانی²، هدایت­الله میرشمسی³

تاریخ دریافت:  15/12/95   تاریخ پذیرش: 25/02/97

چکیده

برای بررسی مقایسه­ای مشخصات کمی و کیفی درختان کیکم در دو بخش قرق و غیر ­قرق(هر یک به مساحت 120 هکتار) منطقه حفاظت شده باغ­ شادی هرات در استان یزد، ابتدا شبکه آماربرداری به ابعاد 200 × 200 متر پیاده شد. در مجموع تعداد 60  قطعه نمونه به صورت تصادفی سیستماتیک با مساحت ثابت 12 آر برداشت شد. در هر قطعه نمونه خصوصیات کمی و کیفی درختان کیکم از قبیل: تعداد درختان، ارتفاع درختان، قطر یقه کیکم(چون حالت شاخه­زاد دارند و دارای تنه واحد نمی­باشند)، فرم رویش، قطر بزرگ و کوچک تاج، زادآوری، سایر گونه­های همراه، آفت­زدگی و سرخشکیدگی درختان کیکم برداشت شد. هر دو منطقه مذکور دارای شیب بالای 12 درصد بوده و جهت عمومی به طرف شرق می باشد.  بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده­ها و اعمال آزمونهای نرمالیه کلموگروف اسمیرنف، من_ویتنی یو و تی مستقل، میانگین قطر در محل یقه در مناطق قرق و خارج از قرق، به ترتیب 65/17و 3/23 سانتیمتر و تعداد نهال در سطح هکتار به ترتیب 7778/2 و 4321/0 بود. درصد تاج ­پوشش در هکتار کیکم به ترتیب 18/5 درصد و 18/3 درصد بود. میانگین تراکم کیکم به ترتیب 1667/69 و 4516/46 اصله در هکتار، میانگین تراکم توده به ترتیب 27/180 و 66/106 اصله در هکتار، درصد فراوانی کیکم نسبت به کل توده به ترتیب 36/38 درصد و 55/43 درصد و میانگین تعداد جست کیکم نیز به ترتیب 4/44 و 31 عدد بود. در مجموع از نظر خصوصیات کمی در قسمت قرق وضعیت بهتری مشاهده شد. در خصوص مشخصات کیفی، میانگین تعداد درختان دارای سرخشکیدگی در قسمتهای قرق و خارج از قرق به ترتیب 33/46 و 08/35 اصله در هکتار و میانگین تعداد درختان آفت­زده کیکم به ترتیب 43 و 7/7 اصله در هکتار بود. از نظر کیفی درختان خارج از قرق آفت­زدگی و خشکیدگی کمتری داشتند.

واژگان کلیدی: کیکم، خصوصیات کمی و کیفی، قرق، خشکیدگی

---

1-دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه سراسری یزد، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگلداری، یزد، ایران. ([e-mail])

2-استادیار گروه جنگلداری، دانشگاه سراسری یزد، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگلداری، یزد، ایران.

3-کارشناس ارشد جنگلداری اداره کل منابع طبیعی استان یزد، یزد، ایران.

 

مقدمه

 

کیکم با نام علمی Acer monspessolanumL. یکی از گونه­های مهم جنس Acer از خانواده افرا (Aceraceae) و راسته sapindales می­باشد(14). درخت کوچکی است که ارتفاع آن به ندرت به بیش از ده متر می­رسد و دارای چوب با کیفیت بالا برای ساخت آلات موسیقی و کابینت­ سازی است(12). کیکم جزو گونه­های درحال انقراض و در گروه ذخایر طبیعی مدیریت یافته قرار گرفته است که حفظ آن به عنوان یکی از ذخایر توارثی گونه­های جنگلی، از اهمیت خاصی برخوردار است(7). پنج زیر گونه آن در ایران به طور عمده در دامنه­های البرز و زاگرس انتشار دارند(14). جنس افرا دارای 80 گونه در سطح جهان می­باشد، برخی منابع آن را در خانواده sapindaceae و زیر خانواده Hippocastanoideae جای داده­اند(14). در نتیجه تحقیقات رستمی کیا و زبیری(1391) در جنگل کندیرق خلخال مشخص شد که ابتدا ارس(Juniperus excels Beib.) و سپس کیکم(Acermonspessulanum) بیشترین تراکم(اصله در هکتار)، آمیختگی(درصد)، تاج پوشش(درصد) و سطح مقطع برابر سینه(متر مربع در هکتار) را دارد و متأسفانه زادآوری دانه­زاد ارس، کیکم و بنه که از اصلیترین گونه­های توده مورد بررسی محسوب می­گردند وجود نداشت ولی زادآوری غیرجنسی(پاجوش و ریشه­جوش) زیاد دیده می­شود که در این میان زادآوری درختچه­هایی مانند بادام­ کوهی و قره­میخ زیاد می­باشد و کیکم از این منظر در جایگاه سوم قرار می­گیرد همچنین لازم به ذکر است که در مطالعه زادآوری توده، مشاهده گردید که درختان ارس به عنوان درختان پرستار، شرایط مطلوب را برای زنده­مانی و رشد بیشتر نهالهای بنه و کیکم آماده می­کنند(17). در پژوهشی که حیدری و همکاران(1392) در جنگلهای زاگرس شمالی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که جنگل بلکه دارای دو اشکوب بوده که گونه مازودار دارای بیشترین و گونه کیکم دارای کمترین میانگین ارتفاع می­باشد به­ طوری که گونه مازودار و ویول(بامیانگین ارتفاع  7 و 6 متر) در اشکوب فوقانی و گونه زالزالک و کیکم(به ترتیب با میانگین ارتفاع 5 و 5/4 متر) در اشکوب زیرین قرار می­گیرند(5).

عزیزی و کاووسی(1388) در مطالعه موردی در جنگلهای استان ایلام میزبان گیاه نیمه­انگل Loranthus europaeus را کیکم معرفی کردند که بیشترین تراکم آلودگی به این گیاه نیمه­انگل در جهت­های شمالی و کمترین در جهت جنوبی بود و بین اندازه­ دسته­های لورانتوس با جهات مختلف ارتباط معنی­داری وجود نداشت(1). در پژوهشی که کاووسی(1388) در جنگلهای استان گلستان داشت گلسنگ درخت­زی  Usnea articulate روی شاخه­های جوان درخت کیکم مشاهده گردید که موجب ضعف فیزیولوژیکی، خشک شدن تاج و شاخه­های جوان درخت شده است(10). متاسفانه این گونه با ارزش در حال حاضر دچار آفت­زدگی و خشکیدگی در سطح وسیع شده و در منطقه مورد مطالعه که تنها منطقه رویشی زاگرسی در استان یزد است، وضعیت مطلوبی ندارد. این تحقیق با هدف بررسی وضعیت موجود و مقایسه خصوصیات کمی و کیفی رویشگاههای کیکم در بخشهای قرق و خارج از قرق انجام شده است.

 

مواد و روشها

منطقه مورد مطالعه

منطقه حفاظت شده باغ­ شادی از نظر تقسیمات کشوری در استان یزد و در شهرستان خاتم در فاصله 35 کیلومتری شهر هرات(مرکز شهرستان خاتم) و حومه دهستان چاهک در محدوده مختصات جغرافیائی"35 ' 05  °54 طول شرقی و " 50   '42   °29 تا " 41'50 ° 29 عرض شمالی و در فاصله 290 کیلومتری جنوب شهر یزد واقع شده است (شکل1).

 

 

شکل1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

 

مرتفع­ترین بخش عرصه 2664 متر و کمترین ارتفاع 1840 متراز سطح دریا می­باشد. از نظر زمین­شناسی جزء زون تکتونیکی سنندج- سیرجان طبقه­بندی می­شود. متوسط بارندگی سالیانه  150 تا 270 میلیمتر، متوسط درجه حرارت 4/17 درجه سانتیگراد و میزان تبخیر 78/3 میلیمتر برآورد شده است. اقلیم غالب منطقه خشک است. در ارتفاعات پائین­ دست تیپ خالص بنه و تیپ خالص بادام کوهی، در ارتفاعات میانبند تیپ مخلوط بنه-بادام-کیکم، در ارتفاعات بالا دست تیپ مخلوط بنه-کیکم و جوامع خالص ارژن قابل مشاهده است(2).

 

روش تحقیق

به منظور اجرای این پژوهش پس از انجام بررسیهای میدانی در دو منطقه قرق و غیر قرق دو قسمت مناسب برای آماربرداری(هر قسمت به مساحت 120 هکتار) با توجه به هدف پژوهش انتخاب و محدوده آنها روی نقشه توپوگرافی مشخص شد. دو منطقه مذکور از نظر شرایط رویشگاهی از قبیل: شیب، جهت، حاصخیزی و ارتفاع از سطح دریا در شرایط یکسانی قرار دارند. هر دو منطقه دارای شیب بالای 12 درصد بوده و جهت عمومی به طرف شرق می باشد. برای اینکه پراکنش قطعات در تمام سطح جنگل یکنواحت باشد و جنگل در تمام قسمتها به یک نسبت مورد اندازه­گیری قرار گیرد از بین روشهای نمونه­برداری از روش نمونه­برداری تصادفی-سیستماتیک با قطعات نمونه دارای مساحت ثابت استفاده گردید که علاوه بر دلایل ذکر شده اجرای این روش نسبت به روشهای دیگر ساده­تر، دقیقتر و کم هزینه­تر است(20). برای اجرای این روش ابتدا نقشه منطقه با مقیاس 1:25000 تهیه شد سپس با توجه به مساحت هر یک از دو قسمت(120 هکتار) و تعداد قطعات نمونه لازم برای هر یک از دو قسمت(30 عدد) شبکه­ای به ابعاد 200 × 200 متر انتخاب و نقشه به طور تصادفی روی شبکه قرار داده شد. سپس محل تقاطع اضلاع شبکه که مرکز قطعات نمونه می­باشند روی نقشه منتقل گردید.

برای بازیابی مراکز قطعات نمونه در جنگل مسافت و زاویه نقطه تصادفی نسبت به یک نقطه مشخص(پاسگاه محیط­بانی) که در روی نقشه و در جنگل قابل تشخیص است مشخص و بقیه قطعات نمونه نیز با آزیموت و فاصله مشخص نسبت به این قطعه نمونه پیاده شدند. برای اندازه­گیری فاصله روی شیب، تصحیح شیب انجام شده و مرکز قطعه نمونه مشخص گردید. چون شکل قطعه نمونه دایره­ای انتخاب شده بود، شیب حداکثر قطعه نمونه اندازه­گیری و با استفاده از جدول تصحیح شیب، شعاع تصحیح شده بدست آمد. مساحت قطعات نمونه در منطقه قرق و غیر قرق 12 آر انتخاب شد که در مجموع 60 قطعه نمونه دایره­ای شکل در هر دو منطقه(برای هر منطقه 30 قطعه نمونه) برداشت شد.

در فرمهای آماری اطلاعات کمی و کیفی درختان در داخل هر قطعه نمونه از قبیل: تعداد درخت، ارتفاع درختان، قطر یقه کیکم(چون حالت شاخه­زاد دارند و دارای تنه واحد نمی­باشند)، ‌فرم رویش، قطر بزرگ و کوچک تاج، زادآوری، سایر گونه­های همراه، آفت­زدگی و سرخشکیدگی درختان کیکم یادداشت شد. سرخشکیدگی(خشکیدگی تاجی) بر حسب تعداد درختان سرخشکیده در چهار طبقه با درجه سرخشکیدگی کمتر از 25 درصد، 25 تا 50 درصد، 50 تا 75 درصد و بیش از 75 درصد ثبت شد. برای محاسبه قطر در محل یقه(Diameter at root collar= DRC) قطر یقه تمامی جستهایی که قطر بیش از 5/2 سانتیمتر داشتند اندازه­گیری و ثبت شد. برای هر درخت این اعداد به توان دو رسیده و با هم جمع شدند و در نهایت از آنها جذر گرفته شد تا DRC به دست آید.

برای اندازه­گیری ارتفاع کل و قطر یقه به ترتیب از دستگاه شیب­سنج سونتو و نوار قطرسنج استفاده شد. برای انجام محاسبات آماری از نرم افزارهای Exel و Spss استفاده شد. برای مقایسات داده­های دو منطقه قرق و غیر قرق از نظر مشخصات کمی در مواردی که توزیع داده­ها نرمال بودند از آزمون t مستقل و در مواردی که داده­ها با تبدیل نرمال نشدند از آزمون من-ویتنی یو استفاده شد.

نتایج

پراکنش تعداد در طبقات قطر یقه

 

 

 

با توجه به داده­های برداشت شده در موردDRC  مشخص شد که در منطقه قرق و غیر قرق حداقل، میانگین و حداکثر DRC به ترتیب 3، 17.65، 96 سانتیمتر و 3، 08/23 و 105 سانتیمتر است. پس از ثبت فراوانی درختان در طبقات قطر یقه منحنی پراکنش درختان در این طبقات رسم شد(شکل2). همانگونه که در شکل مشخص است بیشترین تعداد درختان کیکم در منطقه قرق به ترتیب در طبقه DRC 10 سانتیمتر و 15 سانتیمتر قرار دارند و کمترین تعداد مربوط به طبقات 45 ، 50، 60، 65، 70، 80 و 95 می­شود و همچنین طبقات 55، 75، 85 و 90 فاقد درختان کیکم می­باشد. و در منطقه غیر قرق بیشترین تعداد در طبقه 25 و کمترین در طبقات 35، 40، 55، 65 و 105 قرار دارند. و همچنین طبقات 45، 50، 60 و 70 تا 100 فاقد درختان کیکم می­باشد.

 

 

 

 

شکل2- مقایسه منحنی پراکنش تعداد در طبقات DRC در دو منطقه قرق و غیر قرق

 

مقایسات کمی

 

 

ابتدا آزمون نرمالیه کلموگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن میانگین صفات مورد نظر انجام شد که نتایج آن در جدول1 آمده است. همانگونه که ملاحظه می­شود توزیع تمامی متغیرها به غیر از زادآوری کیکم(مقدار sig کمتر از 05/0) نرمال هستند، لذا برای مقایسه دو منطقه از نظر این صفت با توجه به اینکه با تبدیل داده­ها هم توزیع نرمال نشد از آزمون من–ویتنی یو و برای سایر متغیرها از آزمونt  مستقل استفاده شد. در مورد داده­های سرخشکیدگی و آفت­زدگی توسط حشرات و جانداران ریز مزاحم نیز به همین نحو عمل شد. نتیجه آزمونهای مقایسه دو نمونه در جدول2 آمده است.

 

 

 

 

جدول1- نتایج آزمون نرمالیه کلموگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن داده­ها

قطر یقه	تعداد شاخه	زادآوری	تاج­پوشش	تاج­پوشش کل	تراکم	تراکم کل
664/0	784/0	000/0	459/0	315/0	800/0	491/0	P-value

 

 

 

 

جدول2- نتایج مقایسه داده­های منطقه قرق و غیر قرق با استفاده از آزمون t مستقل و من-­ویتنی یو

 

 

 

صفت	آزمون	2-tailed (sig)
تعداد در هکتار کل درختان	t مستقل	000/0
تعداد در هکتار درختان کیکم	t مستقل	005/0
تاج پوشش در هکتار کل درختان	t مستقل	000/0
تاج پوشش در هکتار درختان کیکم	t مستقل	012/0
تعداد جست کیکم	t مستقل	043/0
DRC در هکتار درختان کیکم	t مستقل	388/0
تعداد در هکتار زادآوری کیکم	من-ویتنی یو	012/0
تعداد درختان سرخشکیده کیکم در طبقه کمتر از 25	t مستقل	409/0
تعداد درختان سرخشکیده کیکم در طبقه 25 تا 50	t مستقل	569/0
تعداد درختان سرخشکیده کیکم در طبقه 50 تا  75	من-ویتنی یو	893/0
تعداد درختان سرخشکیده کیکم در طبقه بیش از 75	من-ویتنی یو	126/0
تعداد درختان آفت­زده کیکم	t مستقل	000/0

 

همانگونه که مشخص است در سطح 5% بین دو منطقه قرق و غیر قرق از نظر تعداد کل درختان، تعداد درختان کیکم، تاج پوشش کل، تاج پوشش کیکم، تعداد شاخه کیکم، تعداد نهال کیکم و تعداد درختان آفت­زده کیکم اختلاف معنی­داری وجود دارد ولی از نظر DRC و تعداد درختان سرخشکیده کیکم اختلاف معنی­دار نیست.

بر اساس نتایج حاصل بین دو منطقه قرق و غیر قرق از نظر DRC اختلاف معنی­داری وجود نداشت. حداقل، حداکثر و متوسط DRC محاسبه شده در منطقه قرق به ترتیب 3، 96 و 66/17 و در منطقه غیر قرق به ترتیب 3، 105 و 08/23 سانتیمتر می­باشد که متوسط آن در منطقه قرق بیشتر است.

از نظر زادآوری اختلاف معنی­داری بین دو منطقه قرق و غیر قرق وجود داشت و متوسط زادآوری کیکم در منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب 7778/2 و 4321/0 اصله در هکتار و در قسمت قرق بیشتر است

بر اساس نتایج، از نظر تاج پوشش در هکتار کیکم اختلاف معنی­داری بین دو منطقه قرق و غیر قرق وجود داشت و متوسط تاج پوشش کیکم در منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب  9713/518 و 0645/318 مترمربع در هکتار است و در قسمت قرق بیشتر است.

از نظر تعداد در هکتار کیکم اختلاف معنی­داری بین دو منطقه قرق و غیر قرق وجود داشت و میانگین تعداد در هکتار کیکم در منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب  1667/69 و  4516/46 اصله در هکتار است که در منطقه قرق بیشتر است.

از نظر تعداد جست بین دو منطقه قرق و غیر قرق اختلاف معنی­داری وجود داشت و متوسط تعداد جست کیکم در منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب 4/44 و 31 عدد است که در منطقه قرق بیشتر است.

بر اساس نتایج حاصل بین دو منطقه قرق و غیر قرق از نظر میانگین تعداد درختان سرخشکیده کیکم اختلاف معنی­داری وجود نداشت و میانگین فراوانی درختان سرخشکیده در هکتار کیکم در دو منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب برابر با 33/46 و 08/35 است که در منطقه قرق نسبت به منطقه غیر قرق بیشتر است. 

از نظر تعداد درختان آفت­زده کیکم بین دو منطقه قرق و غیر قرق اختلاف معنی­داری وجود داشت و متوسط تعداد در هکتار درختان آفت­زده کیکم در دو منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب برابر با  43 و 7/7 است که در منطقه قرق بیشتر است. 

 

بحث

تداوم زادآوری و حفظ تنوع زیستی هدف اصلی مدیریت منابع طبیعی است(18). یکی از مهمترین جنبه­های مدیریت پایدار جنگلها زادآوری جنگل است(5). در پژوهش حاضر زادآوری کیکم در منطقه قرق خیلی بیشتر از منطقه غیر قرق است. نتایج تحقیقات امیدی و همکاران(1388) در منطقه کوشک در ایلام نشان داد که زادآوری گونه کیکم با ارتفاع از سطح دریا و شیب منطقه دارای اثر معنی­دار، با مواد آلی خاک دارای همبستگی منفی و با جهت جغرافیایی فاقد اثر معنی­دار می­باشد(15). در پژوهشی دیگر میرزایی و همکاران(1386) در یک مصالعه موردی در جنگلهای ارغوان ایلام به این نتیجه رسیدند که میزان زادآوری گونه کیکم به هیچ یک از عوامل فیزیوگرافیک عکس­العمل نشان نمی­دهد(13). رطوبت از مهمترین عوامل در استقرار زادآوری گونه­های چوبی در مناطق خشک و نیمه­خشک است(19). نصیری(1387) بیان می­کند که بهترین شرایط برای جوانه­زنی بذر این گونه در آزمایشگاه ضدعفونی سطحی و سرمادهی به مدت شش ماه در بستر ماسه است(14). براساس مطالعات پور رضا(1383) مدیریت مبتنی بر حفاظت بر کمیت زادآوری توده می­افزاید(16).

نتایج حاصل از مطالعات فلاح­چای و همکاران(1390) بر روی مشخصات کمی توده­های طبیعی جنگل در دو منطقه حفاظت شده و غیر حفاظتی حاکی از آن است که در منطقه حفاظت نشده پارامترهای کمی از قبیل تعداد در هکتار و زادآوری در هکتار نسبت به منطقه حفاظت شده کاهش قابل ملاحظه­ای دارد که دلیل آن را می­توان مربوط به عدم حفاظت، بهره­برداری غیرقانونی و چرای دام دانست(4). در مطالعه­ای دیگر آمده است که حضور دام به صورت آزاد در منطقه غیر قرق و عدم وجود تعادل بین ظرفیت دام و پوشش گیاهی منطقه امکان اضافه شدن به تعداد درختان در منطقه غیر قرق را کاهش می­دهد(6).

در پژوهشی دلفان و همکاران(1391) در جنگلهای قلعه­گل نوژیان استان لرستان پایه­های درختی را از نظر سلامت و شادابی در سه کلاسه خوب، متوسط و ضعیف طبقه­بندی کردند که براساس نتایج بدست آمده تیپها از لحاظ وضعیت شادابی و کیفی به ترتیب عبارتند از: تیپ بلوط-کیکم، بلوط-کیکم-گلابی، تیپ بلوط و تیپ ارژن(3). در رابطه با بررسیهای کمی در مورد DRC و تعداد شاخه یا جست به خصوص در مورد گونه کیکم پژوهشی یافت نشد. در مورد DRC بیشترین مقدار آن در منطقه غیر قرق ثبت شده که با توجه به مشاهدات نگارنده در عرصه و اتکا به اینکه از میان فرمهای زمین فرم دره بهترین شرایط را برای رویش افرای کیکم فراهم می­نماید(9). دلیل آن را می­توان به وجود دره­هایی که به طور تناوبی در عرصه غیر قرق وجود داشت نسبت داد. با توجه به شکل 2 بیشترین تعداد درختان کیکم در منطقه قرق و غیر قرق به ترتیب در طبقه DRC 15 سانتیمتر که سومین طبقه جوان موجود است(با 68 اصله) و 25 سانتیمتر(با 71 اصله) قرار دارد و همچنین در منطقه قرق تعداد درختان در طبقات DRC کمتر از 15 سانتیمتر رو به افزایش است که نشان دهنده اضافه شدن درختان از طبقات قطری پایین به طبقات قطری بالاتر بوده و در نهایت منجربه ایجاد یک پشتوانه خوب برای آینده جنگل می­شود. دلیل معنی­دار بودن اختلاف میانگین تعداد جست کیکم در سطح 5%(میانگین تعداد جست در قرق بیشتر از غیر­قرق است) را با توجه به مشاهدات نگارنده در عرصه می­توان حضور دام به خصوص بز در عرصه غیر قرق، تعلیف جستهای تازه و کوچک با ساقه نرم و قابل تعلیف و همچنین سرچر کردن جستهای با ساقه­های چوبی و قطع شاخ و برگ توسط اهالی عنوان کرد.

بر اساس پژوهشهای عزیزی و کاووسی(1388) در جنگلهای استان ایلام بیشترین و کمترین تراکم آلودگی کیکم به گیاه نیمه­انگل Loranthus europaeus  به ترتیب در جهت­های شمالی و جنوبی بود(1). در منطقه مورد مطالعه در تحقیق حاضر بیشترین تعداد آفت­زدگی در درختان کیکم در نتیجه نیش زدن و تخم­ریزی زنبور گالزا در  بافت برگ است که باعث تغییر شکل در برگ می­شود. از دلایل میزان آفت­زدگی بالا در منطقه قرق نسبت به منطقه غیر قرق می­توان تعداد بیشتر پایه­های کیکم و فراگیر بودن آفات در منطقه قرق را عنوان کرد که با نتایج حاصل از تحقیقات گراوند(1392) همخوانی دارد. زیادتر بودن درختان در منطقه قرق احتمالا امکان جابجایی سریعتر را برای آفات فراهم می­سازد. البته خشکسالیهای اخیر که باعث ضعف درختان شده عامل اصلی و زمینه­ساز حضور حشرات و آفت­زدگی درختان کیکم به حساب می­آید.

با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش منطقه قرق از نظر خصوصیات کمی از قبیل تراکم، تاج پوشش، زادآوری، تعداد جست و منطقه غیر قرق از نظر مشخصه­ کیفی آفت­زدگی در وضعیت مطلوبتری قرار دارند ولی از نظر قطر یقه و مشخصه کیفی سرخشکیدگی اختلاف معنی­داری بین دو منطقه وجود ندارد. در مجموع اعمال قرق در این منطقه باعث بهبود اغلب مشخصه­های کمی چه در مقیاس تک درخت و چه در واحد سطح شده است و با توجه به نتایج نمی­توان گفت اجرای قرق باعث کمک به شیوع آفات در منطقه شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References

 

1. Azizi, S., & M. Kavoosi, 2009. The Effect of Geographical Directions on Loranthus Spp Pollution Severity and Determination of its Hosts in Ilam Province Forests (Case Study: Mountain Gachan). 03rd National Conference on Forest, isaforestry.

2. Ashayeri Panah, H., 2013. Estimation of Ecotourism Value of Protected Area of Bagh Shadi, Khatam, Yazd Province. Master's Thesis, Faculty of Agriculture and Natural Resources of Arsanjan Islamic Azad University, 106 p.

3. Delfan, S., N. Nazari, & J. Soosani, 2012. Investigation of quality changes of oak forests in Elevation layers of Zagros forests. The 1st national conference on solutions to access sustainable development, Ministry of the Interior.

4. Fallahchay, M., Kh. Kalantari, H. Payam, 2011. Journal of Lahijan Unit of Biological Sciences, Fifth year, Vol. 1, (4).

5. Gould, P. J., 2005. Regenerating oak dominated stands: Descriptions, predictive models, and guidelines. Ph.D. Thesis, the Pennsylvania state University, 156 p.

6. Geravand, Y., 2013. Investigating the Structure and Pattern of Distribution of Pistacia atlantica in Two Protected and non-Protected Areas of Bagh-e Shadi. Master's Thesis, Faculty of Natural Resources and Desertification of Yazd University, 110 p.

7. Hatami, F., M. Naderishahab, M. Tabari, & A. Jafari, 2010. Cryopreservation of Acer monspessulanum seeds. Iranian Journal of Rangelands Forests Plant Breeding and Genetic Research, Vol. 18, (1):12-23.

8. Heidari, M., M. Namiranian, M. Zobeiri, & L. Ghahramani, 2013. Investigation on appropriate inventory method for determining structure of Northern Zagros Forests (Case study: Blake Forests, Baneh). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, Vol. 21, (3): 467-480.

9. Jahanbazi Goojani, H., KH. Saghebtalebi, M. Talebi, & Y. Iranmanesh, 2009. The Effect of Geographical Directions and Land Formation on Vegetation Parameters of Acer monspessulanum in Cheri Bazoft Cultivated Forests. 03rd National Conference on Forest, Karaj, isaforestry.

10. Kavoosi, M., 2009. Damage of Usnea articulata and Identification of New Hosts of Semi-Parasite Plants in forest of Golestan Province. 03rd National Conference on Forest, isaforestry.

11. Kialashki, A., & D. Asadpoor, 2010. Investigating the effects of cultivating operations in managed mass and control mass (Case study: Parts 2 and 13 of the Berenjestanak series). Journal of Sciences and Techniques in Resources Natural, Sixth year, (1).

12. López González, G. 1995. La guía de incafo de los árboles y arbustos de la penínsulaibérica866 pp. Editorial Incafo Madrid.

13. Mirzaee, J., M. Akbarinia, S.M. Hosseini, M. Tabari, S.Gh. Jalali, 2007. Comparison of natural regeneration of woody species in relation to physiographic and soil factors in Zagros forests (Case study: Arghavan Protected Area in northern Ilam. Whatershed Management Research, (77):16-23.

14. Nasiri, M., 2008. Investigation of suitable seed germination enhancement and breaking seed dormancy treatment of Montpellier maple (Acer monospessulanum L.). Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, Vol. 16, (1): 94-105.

15. Omidi, H., M. Akbarinya, S.M. Hosseyni, & A. Mahdavi, 2009. The Effect of Physiography and Soil Factors on Natural Regeneration of Wooden Species of Kushk Region in Ilam. 03rd National Conference on Forest, Karaj, isaforestry.

16. Poor Reza, M., 2004. An Investigation on the Quantitative and qualitative position of forest in the two protected and non-protected areas in the Darbadam forest in Kermanshah province. Master's Thesis, Faculty of Natural Resources of Guilan University, 57 p.

17. Rostamikia, Y., & M. Zobeiri, 2012. Study on The Structure of Juniperus excelsa Beib. Stand in Khakhal Protected Forests. Journal of Wood & Forest Science and Technology, Vol. 19, (4).

18. Smith, F., 1996. Biological Diversit Ecosystem Stability and Economic Development, Journal of Ecological Economics, (16): 191-203.

19. Shafroth, P. B., J. C. Stromberg & D. T. Patten, 2000. Woody riparian vegetation response to different alluvial water table regimes, West N. Am, Naturalist, (60): 66-76.

20. Zobeiri, M., 2000. Forest inventory (Measurement of Tree and Forest), Publisher in Tehran University, Third edition, 401 p.

 

 

 

 

 

مراجع

References

 

1. Azizi, S., & M. Kavoosi, 2009. The Effect of Geographical Directions on Loranthus Spp Pollution Severity and Determination of its Hosts in Ilam Province Forests (Case Study: Mountain Gachan). 03rd National Conference on Forest, isaforestry.

2. Ashayeri Panah, H., 2013. Estimation of Ecotourism Value of Protected Area of Bagh Shadi, Khatam, Yazd Province. Master's Thesis, Faculty of Agriculture and Natural Resources of Arsanjan Islamic Azad University, 106 p.

3. Delfan, S., N. Nazari, & J. Soosani, 2012. Investigation of quality changes of oak forests in Elevation layers of Zagros forests. The 1st national conference on solutions to access sustainable development, Ministry of the Interior.

4. Fallahchay, M., Kh. Kalantari, H. Payam, 2011. Journal of Lahijan Unit of Biological Sciences, Fifth year, Vol. 1, (4).

5. Gould, P. J., 2005. Regenerating oak dominated stands: Descriptions, predictive models, and guidelines. Ph.D. Thesis, the Pennsylvania state University, 156 p.

6. Geravand, Y., 2013. Investigating the Structure and Pattern of Distribution of Pistacia atlantica in Two Protected and non-Protected Areas of Bagh-e Shadi. Master's Thesis, Faculty of Natural Resources and Desertification of Yazd University, 110 p.

7. Hatami, F., M. Naderishahab, M. Tabari, & A. Jafari, 2010. Cryopreservation of Acer monspessulanum seeds. Iranian Journal of Rangelands Forests Plant Breeding and Genetic Research, Vol. 18, (1):12-23.

8. Heidari, M., M. Namiranian, M. Zobeiri, & L. Ghahramani, 2013. Investigation on appropriate inventory method for determining structure of Northern Zagros Forests (Case study: Blake Forests, Baneh). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, Vol. 21, (3): 467-480.

9. Jahanbazi Goojani, H., KH. Saghebtalebi, M. Talebi, & Y. Iranmanesh, 2009. The Effect of Geographical Directions and Land Formation on Vegetation Parameters of Acer monspessulanum in Cheri Bazoft Cultivated Forests. 03rd National Conference on Forest, Karaj, isaforestry.

10. Kavoosi, M., 2009. Damage of Usnea articulata and Identification of New Hosts of Semi-Parasite Plants in forest of Golestan Province. 03rd National Conference on Forest, isaforestry.

11. Kialashki, A., & D. Asadpoor, 2010. Investigating the effects of cultivating operations in managed mass and control mass (Case study: Parts 2 and 13 of the Berenjestanak series). Journal of Sciences and Techniques in Resources Natural, Sixth year, (1).

12. López González, G. 1995. La guía de incafo de los árboles y arbustos de la penínsulaibérica866 pp. Editorial Incafo Madrid.

13. Mirzaee, J., M. Akbarinia, S.M. Hosseini, M. Tabari, S.Gh. Jalali, 2007. Comparison of natural regeneration of woody species in relation to physiographic and soil factors in Zagros forests (Case study: Arghavan Protected Area in northern Ilam. Whatershed Management Research, (77):16-23.

14. Nasiri, M., 2008. Investigation of suitable seed germination enhancement and breaking seed dormancy treatment of Montpellier maple (Acer monospessulanum L.). Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, Vol. 16, (1): 94-105.

15. Omidi, H., M. Akbarinya, S.M. Hosseyni, & A. Mahdavi, 2009. The Effect of Physiography and Soil Factors on Natural Regeneration of Wooden Species of Kushk Region in Ilam. 03rd National Conference on Forest, Karaj, isaforestry.

16. Poor Reza, M., 2004. An Investigation on the Quantitative and qualitative position of forest in the two protected and non-protected areas in the Darbadam forest in Kermanshah province. Master's Thesis, Faculty of Natural Resources of Guilan University, 57 p.

17. Rostamikia, Y., & M. Zobeiri, 2012. Study on The Structure of Juniperus excelsa Beib. Stand in Khakhal Protected Forests. Journal of Wood & Forest Science and Technology, Vol. 19, (4).

18. Smith, F., 1996. Biological Diversit Ecosystem Stability and Economic Development, Journal of Ecological Economics, (16): 191-203.

19. Shafroth, P. B., J. C. Stromberg & D. T. Patten, 2000. Woody riparian vegetation response to different alluvial water table regimes, West N. Am, Naturalist, (60): 66-76.

20. Zobeiri, M., 2000. Forest inventory (Measurement of Tree and Forest), Publisher in Tehran University, Third edition, 401 p.