بررسی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت بهره‌برداران در اجرای طرح‌های مرتعداری مطالعه موردی:دهستان نمارستاق از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل مطالعه موردی:دهستان نمارستاق از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 8، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1397، صفحه 103-118   

نویسندگان

جلال محمودی^{* 1}؛ امین رودگر²؛ سیده خدیجه مهدوی³

¹دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور

²دانش آموخته مرتعداری دانشگاه ازاد اسلامی واحد نور.

³استادیار گروه منابع طبیعی دانشگاه ازاد اسلامی واحد نور. نور. ایران

چکیده

مراتع کشورکه بیش از 52 درصد از مساحت کشور را شامل می شود، نیازمند اعمال مدیریتی صحیح با هدف حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری بهینه می باشد. در این راستا طرح­های مرتعداری در محدوده­های معینی از مراتع تهیه و برای اجرا به مجریان واگذار می گردد. بنابراین شناخت عوامل موثر بر مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری امری ضروری بوده و بدین منظور تحقیقی در مراتع ییلاقی دهستان نمارستاق از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل صورت پذیرفت. ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری این تحقیق بهره­برداران مناطق ییلاقی منطقه مورد مطالعه هستند. تعداد 53 نفر بهره­بردار به روش تصادفی انتخاب گردید. به منظور تعیین عوامل موثر در مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری در منطقه مورد مطالعه، از آماره­های توصیفی، آزمون کای اسکوئر، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزارSpss  استفاده گردید. یافته­های این پژوهش نشان داد که عواملی نظیر در آمد سالیانه، برگزاری کلاسهای ترویجی، تامین نهاده­ها، میزان مشارکت بهره­بردارن در اجرای طرح­های مرتعداری را  افزایش در حالی که سطح  تحصیلات، افزایش سن، میزان مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری را کاهش داد.  همچنین هرگونه سهل انگاری و به موقع عملی نشدن وعده های دولت، سبب بی اعتمادی بهره­برداران به دولت و مجریان این طرح­ها گشته و میزان مشارکت آنها را کم می نماید. هر چه میزان آگاهی و توانایی بهره­برداران در شناخت از اهداف طرح  بالاتر باشد به همان نسبت مشکلات و موانع کمتر و میزان همکاری آنها جهت اجرای طرح مرتعداری بیشتر خواهد‌‌ بود.

کلیدواژه‌ها

طرح مرتعداری؛ عوامل اقتصادی-اجتماعی؛ مشارکت؛ دهستان نمارستاق

اصل مقاله

بررسی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری

مطالعه موردی:دهستان نمارستاق از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل

جلال محمودی^*[1] ،  امین رودگر[2] ، سیده خدیجه مهدوی[3]

تاریخ دریافت : 19/03/96   تاریخ پذیرش: 29/06/96

چکیده

مراتع کشورکه بیش از 52 درصد از مساحت کشور را شامل می شود، نیازمند اعمال مدیریتی صحیح با هدف حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری بهینه می باشد. در این راستا طرح­های مرتعداری در محدوده­های معینی از مراتع تهیه و برای اجرا به مجریان واگذار می گردد. بنابراین شناخت عوامل موثر بر مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری امری ضروری بوده و بدین منظور تحقیقی در مراتع ییلاقی دهستان نمارستاق از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل صورت پذیرفت. ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری این تحقیق بهره­برداران مناطق ییلاقی منطقه مورد مطالعه هستند. تعداد 53 نفر بهره­بردار به روش تصادفی انتخاب گردید. به منظور تعیین عوامل موثر در مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری در منطقه مورد مطالعه، از آماره­های توصیفی، آزمون کای اسکوئر، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزارSpss  استفاده گردید. یافته­های این پژوهش نشان داد که عواملی نظیر در آمد سالیانه، برگزاری کلاسهای ترویجی، تامین نهاده­ها، میزان مشارکت بهره­بردارن در اجرای طرح­های مرتعداری را  افزایش در حالی که سطح  تحصیلات، افزایش سن، میزان مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری را کاهش داد.  همچنین هرگونه سهل انگاری و به موقع عملی نشدن وعده های دولت، سبب بی اعتمادی بهره­برداران به دولت و مجریان این طرح­ها گشته و میزان مشارکت آنها را کم می نماید. هر چه میزان آگاهی و توانایی بهره­برداران در شناخت از اهداف طرح  بالاتر باشد به همان نسبت مشکلات و موانع کمتر و میزان همکاری آنها جهت اجرای طرح مرتعداری بیشتر خواهد‌‌ بود.

 

کلمات کلیدی:طرح مرتعداری، عوامل اقتصادی-اجتماعی، مشارکت، دهستان نمارستاق

 

 

 

 

مقدمه

تردیدی وجود ندارد که مراتع کشور از جمله حیاتی­ترین بسترهای تداوم حیات و توسعه پایدار به شمار می­آید و شالوده اساسی برخی فعالیتهای اقتصادی مانند کشاورزی، تولید علوفه و تغذیه دام سنتی است. مردمی که همواره در دل جنگل و جوار مرتع و سایر منابع طبیعی زندگی کرده و با آن خو گرفته و رشد کرده و از این امکانات گسترده ارتزاق کرده اند هم کسانی نیستند که  نسبت به این منابع چندان بی توجه باشند (جلالی و کرمی،2006). به طوری که در حفظ و احیای مراتع، هر نوع بر نامه­ریزی، سیاست­گذاری و تصمیم­گیری متمرکز و بدون حضور و مشارکت مردم نا موفق بوده است.کنترل عوامل تخریب و تشویق عوامل سازنده فقط در دیدگاه­های فنی و طرح­های کارشناسی نهفته نیست، بلکه بطور عمده در رفتار اجتماعی بهره­برداران وجود دارد که در قالب مشارکت به خوبی خود را نشان می­دهد و می­تواند نقش مهمی در احیای منابع طبیعی ایفا نماید( خاتون آبادی و همکاران2001). بنابر­این، استفاده از مشارکت مردمی به عنوان یک نیاز و ضرورت مطرح است. به طوری که تاکید بر مشارکت مردم در تصمیم­های پیرامون منابع طبیعی به عنوان نزدیک­ترین و آسان­ترین راهکار حفظ این منابع می باشد. یکی از اقدامات مفید در جهت حفظ و احیای مراتع و جلوگیری از تخریب آنها در کشور، اجرای طرح­های مرتعداری می باشد. در این راستا و در جهت سپردن بخشی از وظایف دولت به خود مردم، تهیه و اجرای طرح­های مرتعداری به عنوان یک راهکار جلب مشارکت بهره­برداران مورد توجه قرار گرفت. به نظر می­رسد توجه به عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بهره برداران به عنوان عوامل مهم بر روی میزان مشارکت آنها در اجرای طرح­های مرتعداری مهم تلقی می شود(انصاری وثمری،2001). عبدالملکی و همکاران (2007) در تحقیقات با موضوع بررسی میزان مشارکت بهره­برداران حوزه آبخیز استان همدان در فعالیت آبخیزداری بدین نتیجه رسیدند که رابطه مثبت و معنی­داری بین میزان مشارکت در فعالیت­های آبخیزداری با متغیرهای میزان مشارکت بهره برداران در دوره های آموزشی ترویج – میزان اعتماد به کارشناسان دولتی – عضویت در نهادهای عمومی و اجتماعی و رابطه معنی­دار و منفی بین میزان مشارکت بهره برداران و میزان وابستگی آنان به دولت وجود دارد. یعقوبی و همکاران(2009) عوامل موثر در جلب مشارکت های مردمی را درطرحهای آبخیزداری حوزه آبخیز زنجانرود را مورد بررسی قرار دادند. یافته­های تحقیق نشان داد بین میزان مشارکت مردم در اجرای طرحهای آبخیزداری و شرکت آنان در کلاسهای آموزشی- ترویجی، استفاده از نیروی انسانی بهره­برداران در اجرای طرحها با پرداخت دستمزد، استفاده از برنامه­های رادیویی وتلویزیونی موجود در زمینه حفاظت از محیط، بازدید از طرحهای آبخیزداری اجرا شده در مناطق همجوار و توان اقتصادی آنان رابطه معنی دار آماری وجود دارد. شعبانعلی فمی و همکاران(2010) در مطالعه ای تحت عنوان نقش ترویج در بهبود مشارکت مرتعداران در طرح­های مرتعداری بیان نموده اند در سالهای اخیر جهت حفاظت از این منبع غنی و عظیم و استفاده صحیح و کارا از آن اقدامات بسیاری از سوی دولت و مسئولین امر صورت پذیرفته است ولی با این وجود دولت نمی تواند به تنهایی مجری طرحهای احیایی و اصلاحی مراتع باشد. از آنجائیکه مردم، منابع و مشارکت به عنوان سه رکن اساسی توسعه پایدار انسانی مطرح می باشند جلب مشارکت فعال مرتع­داران و ارائه شیوه های عملی در جهت ایجاد انگیزه در آن ها می­تواند راه گشای بسیاری از مشکلات این بخش و بهره­برداری صحیح و پایدار از مراتع باشد. وایت[4](2001) طی بررسی میزان مشارکت عمومی و تغییرات سازماندهی در مدیریت کاربری اراضی ویسکونسین در آمریکا، نشان داد که عوامل اقتصادی و اجتماعی، نیازمندی­های بهره برداران و تاریخچه کارهای گروهی بر میزان موفقیت برنامه­های مشارکتی که در واقع  منعکس کننده تغییرات ساختاری اند، تاثیر­گذار خواهند بود. 

جوانمرد(2008) در مقاله خود در رابطه با بررسی وضعیت مشارکت دامداران در حفظ و احیاء مراتع در دهستان علی آباد اشتر بیان داشت بین متغیرهای سن، درآمد، راهنمایی اعضای شورا، مروجان منابع طبیعی، کلاس های آموزشی، سطح تحصیلات، سابقه دامداری با متغیر میزان مشارکت دامداران در حفظ و احیای مراتع همسو بوده است. ولی بین متغیرهای مستقل تعداد افراد خانواده، تعداد واحد دامی، مقدار مرتع در اختیار دامداران، ارتباط دامداران با مناطق شهری، امکانات استفاده از رسانه های جمعی با متغیر میزان مشارکت دامداران در حفظ و احیاء مراتع رابطه معنی­داری وجود نداشته است. اجایی[5] (2001) در نتایج بررسی حاصل از مطالعه ارزیابی اثر بخشی روش های بکار گرفته شده توسط آموزشگران در سطح مزارع نوکس ویل واقع در آفریقای غربی نشان داد، همبستگی مثبت ومعنی­داری بین میزان دانش و مشارکت در برنامه­ها با پذیرش تکنولوژی وجود دارد. نتایج تحقیقسالام و همکاران[6] (2005) نیز  نشان داد که بین میزان درآمد و مشارکت مردم در طرح ها رابطه مثبت و معنی­داری حاکم است. میزان مشارکت بهره­برداران می­تواند به عنوان یکی از شاخص­های موثر در موقعیت­های طرح­های مرتعداری مطرح باشد. این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر میزان مشارکت دامداران در اجرای طرح­های مرتعداری می­پردازد. از آنجایی که مشارکت دامداران در اجرای طرح­های مرتعداری بسیار حائز اهمیت بوده در این بررسی عواملی مانند مساحت مراتع بهره بردار، درآمد ماهانه یا سالانه، تعداد دام، سابقه بهره برداری از مراتع(سابقه دامداری)، سن دامدار، میزان تحصیلات دامدار اندازه یا بعد خانوار، آموزش­های ترویجی سازمان­های ذیربط به عنوان عوامل موثر مورد ارزیابی قرار گرفت .

مواد و روشها

 مواد

منطقه نمارستاق در 70 کیلومتری شهرستان آمل در منطقه کوهستانی واقع شده است.  مختصات جغرافیایی آن 52 درجه و 15 دقیقه شرقی و 36 درجه و 5 دقیقه شمالی است که ارتفاع آن از سطح دریا 3350 متر می باشد. متوسط بارندگی در آن 403 میلیمتر و اقلیم آن سرد و مرطوب می باشد. مساحت مراتع منطقه 6183 هکتار، تعداد دام موجود10756 راس، تعداد دام مجاز 8254 راس و تعداد   بهره برداران منطقه 84 نفر می باشند. منطقه مورد مطالعه متشکل از 12 سامانه عرفی است. از نظر مالکیت اکثریت دامداران دارای پروانه چرا بوده و بهره­برداری از مراتع بصورت مشاع صورت می­گیرد.

روش تحقیق

جامعه آماری این تحقیق شامل بهره­برداران مراتع ییلاقی بخش لاریجان دهستان نمارستاق شهرستان آمل به تعداد 84 نفر می باشد. که تنها 53 نفر حاضر به همکاری و تکمیل پرسشنامه شدند. ضریب پایایی با استفاده از  آلفای کرونباخ  81/71 بدست آمده است. متغییر مستقل  در این تحقیق شامل سن، سواد، درآمد سالانه، تعداد دام، مساحت مرتع می باشد و  متغیر وابسته میزان مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتعداری است.

 با توجه به سطح سنجش متغیرهای تحقیق، از آزمونهای آماری  مناسب به شرح ذیل استفاده گردید:

بین متغیرهای سن ، تحصیلات ،شغل جانبی،  با "مشارکت در طرحهای مرتعداری از آزمون کای اسکوئر و به منظور بررسی رابطه و همبستگی  بین متغیرهای تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و به منظور بررسی تاثیر میزان هر یک از متغیرهای مستقل بر روی میزان مشارکت از  تحلیل مسیر با نرم افزار آماری SPSS. ver 16استفاده گردید.

 

 

 

نتایج

ویژگی­های فردی پاسخگویان

سن بهره برداران

چگونگی پراکندگی سن پاسخگویان نشان می دهد که سن پاسخگویان از زیر 25 سال تا 85 سال را در بر می گیرد. میانگین سن پاسخگویان 6/53سال و بیشترین تعداد پاسخگویان درگروه سنی 75 – 65  سال قرار دارند که تعداد آنها 13نفر می باشد. کمترین تعداد(1 نفر) نیز مربوط به گروه سنی زیر 25 سال           می باشد(جدول 1).

 

 

جدول1- توزیع فراوانی و درصد سن بهره برداران

درصد	فراوانی	سن
018/0	1	زیر 25 سال
15/0	8	35- 25سال
17/0	9	35–45 سال
226/0	12	45–55سال
132/0	7	55-65 سال
245/0	13	65-75 سال
056/0	3	75-85 سال
100%	53	جمع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سطح تحصیلات بهره برداران

توزیع تحصیلات در بین پاسخگویان این پژوهش  نشان­دهنده این است که میزان تحصیلات پاسخگویان از بیسواد تا دیپلم و بالاترمی باشد. بیشترین تعداد پاسخگویان مربوط به افراد بی­سواد می­باشد. میانگین میزان تحصیلات پاسخگویان نیز نزدیک ابتدایی می­باشد (جدول2) . 

 

 

جدول2-توزیع فراوانی و درصد میزان تحصیلات بهره برداران

تحصیلات	بیسواد	ابتدایی	راهنمایی	متوسطه	دیپلم و بالاتر	جمع
فراوانی	19	10	13	7	4	53
درصد	8/35%	9/18%	5/24%	2/13%	5/7%	100%

 

تعداد اعضای خانوار بهره­برداران

بیشترین تعداد اعضای خانواده مربوط به کسانی است که 4 نفر را تحت تکفل خود دارند و این افراد 15 نفر می­باشند.کمترین تعداد نیز مربوط به کسانی است که 7  نفر و بیشتر را تحت تکفل خود دارند که 2 نفر از پاسخگویان، تعداد 7 نفر را تحت تکفل خود دارند. میانگین

 

افراد تحت تکفل پاسخگویان این تحقیق 6/3 نفر می باشد.

 

 

 

جدول3- توزیع فراوانی و درصد اعضای خانوار بهره برداران

تعداد  اعضای تحت تکفل	1 نفر	2 نفر	3 نفر	4 نفر	5 نفر	6 نفر	7 نفر و بیشتر	جمع
فراوانی	6	7	10	15	8	5	2	53
درصد	3/11%	2/13%	9/18%	3/28%	1/15%	4/9%	8/3%	100%

 

شغل بهره برداران

چگونگی توزیع نوع شغل پاسخگویان  نشان می­دهد که دامدارانی که فقط به شغل دامداری مشغول می باشند24 نفر می­باشد. از طرف دیگر دامدارانی که علاوه بر دامداری به فعالیتهای کشاورزی نیز مشغول هستند تعداد 29 نفر هستند که بیشتر از دامداری تنهاست(جدول 4).

 

جدول4-توزیع فراوانی و درصدشغل بهره برداران

نوع شغل پاسخگویان	دامداری	دامداری  وکشاورزی	جمع
فراوانی	24	29	53
درصد	3/45%	7/54%	100%

 

 

 

 

سابقه دامداری بهره برداران

بیشترین تعداد افراد مربوط به افراد با سابقه کمتر از 10 سال است. متوسط سابقه دامداری مربوط به دامدارانی است که بین 20 الی 25 سال  سابقه دامداری دارند.

 

سابقه دامداری	کمتر از 10سال	10-15 سال	15-20 سال	20- 25 سال	25-30 سال	30-35 سال	35-40 سال	40-45 سال	45-50 سال	50- 55 سال	55-60 سال
فراوانی	9	4	7	6	4	4	2	2	4	4	7
درصد	17%	075%	2/13%	3/11%	075%	075%	037%	037%	075%	075%	2/13%

جدول5-توزیع فراوانی و درصد سابقه دامداری بهره برداران

میزان در آمد سالانه بهره برداران 

میزان درآمد پاسخگویان از سالانه 1 میلیون تا 7 میلیون و بیشتر می­باشد. بیشترین تعداد پاسخگویان مربوط به افراد با درآمد سالانه 5/2 الی 3 میلیون تومان بوده است. میانگین میزان درآمد سالانه پاسخگویان نیز حدود 5/2 میلیون می باشد.

 

 

جدول6- توریع فراوانی و درصدمیزان درآمد سالانه بهره برداران

 

میزان درآمد سالانه	5/1-1  میلیون	2-5/1 میلیون	5/2-2 میلیون	3- 5/2 میلیون	5/3-3 میلیون	4-5/3 میلیون	5/4-4 میلیون	5-5/4 میلیون	5/5-5 میلیون	6-5/5 میلیون	5/6-6 میلیون	7-5/6 میلیون	7 میلیون به بالا
فراوانی	4	4	8	9	4	3	4	4	3	1	3	3	3
درصد	075%	075%	15%	17%	075%	057%	075%	075%	057%	018%	057%	057%	057%

 

مراتعی که بهره برداران در آن مشغول فعالیت هستند

جدول ذیل چگونگی توزیع فراوانی دامدارانی که در هر مرتع مشغول فعالیت هستند را نشان می دهد. همان طور که در جدول آمده است، بیشترین تعداد دامدار در مراتع دیوران، دریوک و سبز کتی مشغول فعالیت هستند و کمترین تعداد در مراتع لوتره و کوهره می باشد (جدول7).

 

 

جدول 7 - توزیع فراوانی و درصد مراتع مختلفی که بهره برداران در آن مشغول فعالیت هستند

نام مرتع	کلری	پلیریه	سرخ چال	دیوران	لوتره	پی کمر	کوهره	دریوک و سبزه کتی	امزناچال1	امزناچال2	پنیری	کلاکوه
فراوانی	4	6	5	6	2	5	2	6	5	4	3	5
درصد	7.5%	11.3%	9.4%	11.3%	3.8%	9.4%	3.8%	11.3%	9.4%	7.5%	5.7%	9.4%

 

وسعت مراتع بهره برداران

بیشترین وسعت مراتعی که دامداران در آن مشغول فعالیت هستند مربوط به کسانی است که بین 70 الی 90 هکتار مرتع در اختیار دارند. کمترین تعداد نیز مربوط به کسانی است که زیر 10 هکتار و بالای 180 هکتار مرتع در اختیار دارند.

تعداد دام بهره­برداران

بیشتر بهره­برداران بین50 الی 100 دام دارند.کمترین تعداد پاسخگویان نیز مربوط به کسانی است که بیش از 500 رأس دام دارند. متوسط تعداد دام دامداران نیز  100 الی 150 رأس می باشد.

توصیف داده های تحقیق

آزمون کای­اسکوئر بین متغیرهای زمینه ای و متغیر وابسته

نتایج آزمون نشان می­دهد که بین متغیرهای سن ، تحصیلات ،شغل جانبی،  با "مشارکت در طرحهای مرتعداری" رابطه معنی داری وجود دارد(جدول 2).

 

 

جدول2- آزمونX² (کای اسکوئر)بین متغیرهای زمینه­ای و متغیروابسته (مشارکت درطرح های مرتعداری)

متغیر	مقدار کای اسکوئر	درجه آزادی	سطح معنی داری
سن	631/4	1	031/0
تحصیلات	358/10	1	001/0
تعداد اعضای خانواده	684/2	1	101/0
شغل جانبی	909/3	1	048/0
میزان درآمد سالانه	060/1	1	303/0
سابقه فعالیت	785/3	1	052/0
تعداد دام	319/0	1	572/0
وسعت مرتع	211/0	1	646/0

 

ضریب همبستگی بین متغیرها :

بر اساس  نتایج  جداول 3 و 4 ماتریس ضریب همبستگی پیرسون متغیرهای زمینه­ای و متغیر وابسته ملاحظه می شود که بین متغیرهای"سن" و "سابقه فعالیت" با متغیر "مشارکت در طرح های مرتعداری" همبستگی معکوس وجود دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	متغیر وابسته		متغیر مستقل							ماتریس ضریب همبستگی
		مشارکت در مرتعداری	سابقه فعالیت	میزان درآمد سالانه	شغل جانبی	تعداد دام	تعداد اعضا خانواده	تحصیلات	سن
r		298/0-	**947/0	164/0	029/0-	*301/0	*315/0-	**740/0-	1	سن	متغیرهای مستقل زمینه ای
Sig		03/0	000/0	240/0	837/0	029/0	022/0	000/0	000/0
r		** 446/0	**743/0-	049/0	236/0	065/0-	*294/0	1	**740/0-	تحصیلات
Sig		001/0	000/0	726/0	088/0	645/0	032/0	000/0	000/0
r		227/0	**367/0-	062/0	213/0	102/0-	1	*294/0	*315/0-	تعداد اعضا خانواده
Sig		102/0	007/0	660/0	126/0	466/0	000/0	032/0	022/0
r		078/0	268/0	**619/0	169/0	1	102/0-	065/0-	*301/0	تعداد دام
Sig		577/0	053/0	000/0	227/0	000/0	466/0	645/0	029/0
r		*274/0	026/0-	**518/0	1	169/0	213/0	236/0	029/0-	شغل جانبی
Sig		047/0	851/0	000/0	000/0	227/0	126/0	088/0	837/0
r		143/0	154/0	1	**518/0	**619/0	062/0	049/0	164/0	میزان درآمد سالانه
Sig		308/0	270/0	000/0	000/0	000/0	660/0	726/0	240/0
r		270/0-	1	154/0	026/0-	268/0	**367/0-	**743/0-	**947/0	سابقه فعالیت
Sig		051/0	000/0	270/0	851/0	053/0	007/0	000/0	000/0
r		1	270/0-	143/0	*274/0	078/0	227/0	** 446/0	298/0-	مشارکت در مرتعداری	متغیر وابسته
Sig		000/0	051/0	308/0	047/0	577/0	102/0	001/0	03/0

جدول3- ماتریس ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای مستقل زمینه­ای و متغیر وابسته

 

جدول4- ماتریس ضریب همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته

ماتریس ضریب همبستگی		متغیر مستقل		متغیر وابسته
		عدم اعتماد به وعده های دولت درمنافع مرتعداری	عدم آگاهی نسبت به اهداف طرح مرتعداری	مشارکت در طرح های مرتعداری
متغیر مستقل	اعتماد به وعده های دولت درمنافع  مرتعداری	1	**523/0	**519/0	r
		000/0	000/0	000/0	Sig
	آگاهی نسبت به اهداف طرح مرتعداری	**523/0	1	**502/0	r
		000/0	000/0	000/0	Sig
متغیر وابسته	مشارکت در طرح های مرتعداری	**519/0	**502/0	1	r
		000/0	000/0	000/0	Sig

 

 

تحلیل مسیر:

با توجه به نتایج ضریب بتا و تحلیل مسیر (نمودار1)، متغیر زمینه­ای "تحصیلات"با میزان 479/0بیشترین اثر مستقیم بر متغیروابسته (مشارکت در طرح های مرتعداری) را دارد. بعد از "تحصیلات"، متغیر "سابقه فعالیت"با میزان465/0بیشترین تأثیرمستقیم برمتغیروابسته (مشارکت در طرح های مرتعداری) را دارد.

نتایج نشان می­دهد که متغیر "سن" با میزان 337/0 بر متغیروابسته (مشارکت در طرح های مرتعداری) اثر معکوس دارد یعنی هرچه سن بالاتر می­رود به میزان 337/0 مشارکت در طرح­های مرتعداری کمتر می­شود.

در خصوص متغیرهای اصلی نیز باید گفت که متغیر"اعتماد مرتعداران به وعده های دولت در منافع مرتعداری"به میزان 353/0بر متغیروابسته (مشارکت در طرحهای مرتعداری) تأثیر دارد و متغیر"آگاهی نسبت به اهداف طرح مرتعداری"نیز به میزان 317/0بر متغیر وابسته (مشارکت در طرحهای مرتعداری) تأثیر دارد.

 

 

                                                                                شغل جانبی078/0                   تحصیلات479/0

                آگاهی نسبت به اهداف طرح317/0                                             تعداد اعضای خانواده162/0

         

                              اعتماد به وعده های دولت353/0                                                                                       مشارکت در طرح مرتعداری

 

                         تعداد دام405/0                                   سن337/0-                             درآمد سالانه   004/                       سابقه465/0          

 

 

نمودار1- مکانیزم علّی تحلیل مسیر متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه گیری

سن بهره برداران

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"سن"و"میزان مشارکت بهره برداران"رابطه معکوس و معنی­داری وجود دارد. یعنی با افزایش سن، تمایل مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری کاهش خواهد یافت. به نظر می­رسد افزایش سن موجب بروز عوامل مستقیم و غیر مستقیم نظیر کاهش­پذیرش آموزه­های ترویجی، علمی، مقاومت در برابر ترک عادات و سنن و کاهش ریسک­پذیری و تغییر­ناپذیری می­گردد. توزیع فراوانی سن بیانگر این موضوع است که بیشتر بهره­برداران در گروه سنی 65-75 سال قرار دارند که به معنی نزدیک شدن به سن باز نشستگی می­باشد. مهاجرت فرزندان بهره­برداران به شهرها جهت ادامه تحصیل، روی آوردن آنها به حرفه­هایی مانند صنعت، تجارت، دسترسی به امکانات رفاهی شهرها را می­توان از جمله عواملی یاد کرد که سبب شده فرزندان بهره­برداران دیگر تمایلی به ادامه شغل پدرانشان نداشته باشند. نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات شاعری(2000)، عابدینی(2001)، بقایی(2006)، حیدر پور و همکاران(2007)، امیر نژاد و رفیعی (2009)، جوانمرد(2008)، فورتمن و هانتسینگر [7](1990) هم سو می باشد.

میزان تحصیلات

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"میزان تحصیلات" و "میزان مشارکت بهره­برداران"رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد. یعنی با افزایش میزان تحصیلات میزان مشارکت بهره برداران در طرح­های مرتعداری افزایش خواهد یافت. هر چه میزان سواد بهره­برداران بیشتر باشد اشراف بیشتری به طرح و درک اجرای طرح خواهند داشت و اجرا کنندگان طرح نیز راحت­تر به اجرای طرح می­پردازند و ابعاد مزایای اجرای طرح را با وسایل و ابزار آلات پیشرفته­تر به بهره برداران تفهیم می­کنند. نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات حجازی و عباسی(2007)، جوانمرد(2008)، امیر نژاد و رفیعی(2009)، موسایی و همکاران(2009)، لیدن و همکاران[8] (1993)، فورتمن و هانتسینگر (1990) هم سو می­باشد.

تعداد دام

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"تعداد دام"و"میزان مشارکت بهره برداران" رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد. یعنی با افزایش تعداد دام میزان مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری، افزایش خواهد یافت. هر چه تعداد دام در یک مرتع بیشتر باشد مرتع مورد بهره­برداری بیشتری قرار گرفته و روند تخریب مرتع شروع می­شود و دامدار برای اینکه این روند تخریب را کنترل و از نابودی مرتع خود جلوگیری نماید رضایت به اجرای طرح در مرتع خود را می­دهدکه نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات جوانمرد(2008)،   امیر نژاد و رفیعی(2009) هم­سو می­باشد.

شغل جانبی و درآمد سالانه

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"شغل جانبی و درآمد سالانه"و"میزان مشارکت بهره­برداران" رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد. یعنی داشتن شغل جانبی و درآمد سالانه بیشتر میزان مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری افزایش خواهد یافت. این مطلب بیانگر آن است که کسانی که در کنار دامداری به شغل دیگری نیز مشغول هستند و از نظر مالی تا حدود زیادی از طریق شغل دیگر تامین باشند و میزان درآمد سالانه بالایی داشته باشند، برای کسب درآمد بیشتر به مرتع خود فشار کمتری می­آورند و به دنبال حفظ مرتع خود هستند و سعی آنها بر این است تا مرتع سالم و شادابی داشته باشند تا از این طریق از هر دو منبع درآمد­زایی داشته باشند.

  نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات انصاری و ثمری(2001)، سعدی(2002)،  خلیقی و چکشی(2005)، بقایی(2006)، حیدر پور و همکاران(2007)، اسدی و همکاران(2008)،  هم سو می باشد.

سابقه فعالیت

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"سابقه فعالیت"و"میزان مشارکت بهره­برداران" رابطه معکوس وجود دارد یعنی با افزایش سابقه فعالیت تمایل بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری کاهش خواهد یافت. این مطلب بیانگر این موضوع است که با افزایش سابقه فعالیت دامداری میزان سن بهره­برداران نیز افزایش یافته که این امر باعث کاهش ریسک­پذیری و مقاومت در برابر تغییرات را به همراه دارد.که این امر باعث خواهد شد با افزایش سابقه فعالیت تمایل بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری کاهش یابد.   که در این راستا کامرانی(2004)، بقایی(1385)، صابون چی(2006)، بین متغیر سابقه فعالیت و  میزان مشارکت بهره برداران رابطه مستقیم وجود دارد.

وسعت مرتع

نتایج حاصل ازآنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر "وسعت مرتع" و" میزان مشارکت بهره برداران" رابطه معکوس وجود دارد. یعنی با افزایش وسعت مرتع تمایل بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری کاهش خواهد یافت. هنگامی که در یک مرتع تعداد دامدار کم و هر دامدار مرتع وسیعی را در اختیار داشته باشد و تعداد رقبای کمتری در بهره­برداری از مرتع وجود داشته باشد علاقه کمتری به شرکت در طرح­های مشارکتی و مرتع داری وجود دارد.  که در این راستا عابدینی(2001)، مک لود [9](1990) بین متغیر وسعت مرتع و میزان مشارکت بهره­برداران رابطه مستقیم وجود دارد.

اعتماد به وعده های دولت در منافع حاصل از مشارکت در میزان مشارکت بهره برداران در اجرای طرح مرتعداری

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"اعتماد به وعده های دولت در منافع طرح مرتعداری"و"میزان مشارکت بهره­برداران"رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد بدین معنی که هر چه اعتماد به وعده­های دولت در منافع طرح مرتعداری افزوده شود مشارکت بهره­برداران در طرح­های مرتعداری افزایش خواهد یافت. با توجه به اینکه از سوی دولت جهت جلب مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری وعده­هایی داده می­شود که رغبت بهره­بردارن را در مشارکت این طرح­ها افزایش دهد. هرگونه سهل انگاری و به موقع عمل نشدن در انجام این وعده­ها سبب می گردد اعتماد بهره­برداران به دولت و مجریان این طرح­ها کم شده و آنان در تمایل مشارکت در این طرح ها از خود میل و رغبت کمتری نشان دهند.که نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات صابونچی(2006)، باژیان(2007)، عبدالملکی و همکاران(2006)، گای[10] (2006) هم سو می­باشد.

آگاهی نسبت به اهداف طرح مرتعداری و میزان مشارکت بهره­برداران در اجرای طرح­های مرتعداری

نتایج حاصل از آنالیز همبستگی نشان می­دهد، بین متغیر"آگاهی نسبت به اهداف طرح­های مرتعداری" و"میزان مشارکت بهره برداران" رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد. بدین معنی که هرچه میزان آگاهی نسبت به اهداف طرح مرتعداری افزوده شود مشارکت بهره­برداران در طرح های مرتعداری افزایش خواهد یافت. به عبارتی هر چه میزان آگاهی و توانایی بهره­برداران در شناخت از اهداف طرح  بالاتر باشد به همان نسبت مشکلات و موانع کمتر و میزان همکاری آنها جهت اجرای طرح مرتعداری بیشتر خواهد‌‌ بود. که نتایج حاصل از این تحقیق با تحقیقات شیرانی (1997)، خاتون آبادی و همکاران (2001)، کامرانی (2004)، بقایی (2006)، صابونچی(2006)، حیدری(20098)، یعقوبی و همکاران (2009)، ماساروتو و همکاران[11](2003)، اجایی (2001)، سالام و همکاران (2005) هم سو می­باشد.

نتیجه­گیری

 تحصیلات و سابقه فعالیت به ترتیب بیشترین تاثیر را بر متغیر وابسته (مشارکت در طرح­های مرتعداری) دارد و متغیر سن بیشترین تاثیر معکوس را نسبت به متغیر وابسته ( مشارکت در طرح­های مرتعداری­) دارد. در خصوص متغیر­های اصلی نیز باید گفت که متغیر اعتماد بهره­برداران به وعده­های دولت تاثیر­گذاری آن بیشتر از آگاهی نسبت به اهداف طرح­های مرتعداری بر متغیر وابسته (مشارکت در طرح­های مرتعداری) است. لذا پیشنهاد می­شود دولت با ارائه تسهیلات لازم مانع از خروج فرزندان بهره­برداران از منطقه شده و نیز با اجرای کلاس­های توجیهی نسبت به بالا بردن دانش بهره­برداران اقدام لازم را انجام دهد. بایستی دامداران از اهداف علمی دولت باخبر شده و با اعتماد و آگاهی در اجرای طرحهای مرتعداری مشارکت نمایند.

 

 

 

Reference

1. Abdolmaleki, M., Chizari, M & Azami, M.2006. Evaluation of educational - extension activities range management in Toyserkan city Point of View beneficiaries of rangelands. Journal of Forest and Rangeland. 275:63-71. (In Persian)

2. Abdolmaleki, M., Pezeshkirad, Gh & Chizari, M.2007. Examination of effect of short-term extension education beneficiaries in Toyserkan city. Journal Agriculture Science. 13(1):39-53. (In Persian)

3. Abedini, Kh.2001. Examination of factors social effective ranchers at range management plans Damavand area watershed basin Lar. Journal of Forest and Rangeland. 53:44-52. (In Persian)

4. Ajayi, M. 2001. Evaluation of the effectiveness of extension teaching methods used by agricultural trainees for field days. Journal of Extension Systems, 17(1): 42-50.

5. Amirneghad, H.2009.Examination of factors economic – social effective on participation beneficiaries at executing of plans of rangeland management. Journal of Natural Resource of Iran.3 (3):710-722. (In Persian)

6. Ansari,N & Samari, A.2001.Examination of Participation rate and method of utilization of rangelands at Dashli Boron area Gonbad. Proceedings of the Second National Seminar Rangeland and Range Management, Collage Natural Resource, University Tehran, and p: 64-72. (In Persian)

7. Asadi Sharifzadeh, A & Sharifi, M. 2008. Examination of ideas related to local community participation in forests development in south Iran. Journal Economic and Agriculture, 61(4):849-865. (In Persian)

8. Baghai, M. 2006. Methods participation of villagers at watershed plans. (Case Study: Watershed basin zar Cheshmeh Honjan). Thesis’s MS.C Collage of Natural Resource Tabiat Modares. 145p. (In Persian)

9. Bajban, G.H. 2007. Review on management of rangelands nomads’ society at past and present: Challenges and Solutions. Journal of Research Rangelands and Desert.14 (4): 524-538. (In Persian)

10. Fortman. L. P & Huntsinger, L. 1990. California’s privately owned oak woodlands: owner, use and management. Journal of Range Management. 43920: 147-152

11. Guy, B. 2006. People, Land and water: participatory development communication for natural resource management, Earth Scan, 313 p.

12. Haydari, Gh.2009. Examination of factors of effective on   beneficiaries’ participation at execution of plans of range management Baledeh rangelands. Thesis’s Ph.D. University of Natural Resource and Agriculture Gorgan. 240p. (In Persian)

13. Haydarpour, T., Shabanali Fami, T., Asadi, A & Malekmohammadi,A. 2007. Examination of roles of members of Cooperatives forester at rehabilitation of forest resource Mazandaran Province. Journal Agriculture and Natural Resource. 15(1):86-87. (In Persian)

14. Hejazi, y & Abasi, A.2007. Examination of factors of effective on participation beneficiaries at plan of balance animal and rangelan. Journal of Economic Agriculture. 60(2):683-692. (In Persian)

15. Jalali, M & Karami, A. 2006. Determine of factors of effective on participation of beneficiaries at Cooperatives range management Kordestan Province.Journal Agriculture and Horticulture. 70:35-45. (In Persian)

16. Javanmard, M.2008. Examination of condition of participation of ranchers at preserve and rehabilitation rangelands at Rural restrict Aliabad Alashtar.  Monthly scientific –extension Jahad Agriculture.27:285-286. (In Persian)

17. Kamrani, K. 2004. Effect of factors economic social at management of rangelands of Charbagh Semnan province Shahroud city. Thesis’s MS.c University of Natural Resource and Agriculture    Gorgan. 240p. (In Persian)

18. Khalighi, N., Chakshi, B.2005. Examination of roles of factors economic villagers on their participation rate in execution of range management plans natural area. (watershed basin Bitjand city). Journal of Desert. 10(1): 15-32.  (In Persian)

19. Khatonabadi, S. A., Amini, A.M & Mirzaali, A.2001. Factors of prevention rancher’s participation at rangelands rehabilitation Agh ghala in Golestan Province. Journal Science and Technology Agriculture and Natural Resource.5 (1):39-54. (In Persian)

20. Lyden, F. J., Twight B.W. & Tuchmann E. T. 1990. Citizen participation in long – range planning: The RPA experience. Natural Resources Journal, 30: 23-135.

21. Macleod, N. D. 1990. Issues of size and viability of pastural holding in the western division of New South Wales Auer. Journal of Rangeland. 12(2): 67-78.

22. Massarutto, A., A. De Carli. Ch. Longhi, & M. Scarpari. 2003. Public participation in river basin Management planning in Italy. HarmoniCOP  project–Harmonising collaborative planning Work Package 4-Final Report. 36p.

23. Mosaii, M., Malekmohammadi, A., Farajallahhosayni, J & Mirdamadi, M.2009. Characteristics of effective on beneficiaries’ participation at watershed management plans. Proceedings of the fivth Seminar science and engineering watershed management Iran. University of Natural Resource and Agriculture Gorgan. (In Persian)

24. Sabanalifami, H., Elham, F., Fatahi, R.J., Moridassadat, P & Malekipour, R. 2010. Examination of beneficiaries’ participation at range management plans case study: range lands of Tafresh city). Journal Rangeland.4 (16)598-608. (In Persian)

25. Sabonchi, A. 2006. Factors of effective at participation rangers rural at plans of rehabilitation rangelands of Kermanshah city. 2005-2006. Thesis’s MS.C Islamic Azad University, Science and Research branch. (In Persian)

26. Sadi, H.2002.Extension System desertification- Thesis’s Ph.D. Collage economic and extension agriculture. University Tehran. (In Persian)

27. Salam, M. A., Noguchi, T& Koike, M. 2005. Factors Influencing Farmers to Sustained participation in participatory forestry: A case study in central Sal forest in Bangladesh. Journal of Ecological Economics 57(4): 709-723.

28. Shaeri, A.M. 2000. Factors of effective on participation ranchers at organization outing animal forests north. Proceedings of the first National Seminar Natural Resource, Participation and Extension: 130-161. (In Persian)

29. Shayrani, M.1997. Examination of methods ranchers’ participation at section of education range management plans in area of Saveh to 1996-1997. Thesis’s MS.C Islamic Azad University, Science and Research branch. (In Persian)

30. White, S. 2001. Public participation and organizational change in Wisconsin land use management. Journal of Land Use Policy 18: 341-350.

31. Yaghobi, J., Shamsaii, A & Khosravipour, B. 2009. Factors of effective in public participation at watershed management plans Zanjan river watershed basin. Proceedings of the Fifth Seminar Science and Engineering Watershed Management Iran. University of Natural Resource and Agriculture    Gorgan. (In Persian)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . *دانشیار گروه منابع طبیعی دانشگاه ازاد اسلامی واحد نور. نور. ایران . نویسنده مسئول. ایمیل: [e-mail]

[2] .دانش آموخته مرتعداری دانشگاه ازاد اسلامی واحد نور.

[3] . استادیار گروه منابع طبیعی دانشگاه ازاد اسلامی واحد نور. نور. ایران

[4] Wite

[5] . Ajayi

[6] .Salam etal

[7] . Fortman & Huntsinger

[8] . Lyden etal

[9] . Macleod

[10] .Guy

[11] .Massarutto etal

مراجع

 

 

Reference

1. Abdolmaleki, M., Chizari, M & Azami, M.2006. Evaluation of educational - extension activities range management in Toyserkan city Point of View beneficiaries of rangelands. Journal of Forest and Rangeland. 275:63-71. (In Persian)

2. Abdolmaleki, M., Pezeshkirad, Gh & Chizari, M.2007. Examination of effect of short-term extension education beneficiaries in Toyserkan city. Journal Agriculture Science. 13(1):39-53. (In Persian)

3. Abedini, Kh.2001. Examination of factors social effective ranchers at range management plans Damavand area watershed basin Lar. Journal of Forest and Rangeland. 53:44-52. (In Persian)

4. Ajayi, M. 2001. Evaluation of the effectiveness of extension teaching methods used by agricultural trainees for field days. Journal of Extension Systems, 17(1): 42-50.

5. Amirneghad, H.2009.Examination of factors economic – social effective on participation beneficiaries at executing of plans of rangeland management. Journal of Natural Resource of Iran.3 (3):710-722. (In Persian)

6. Ansari,N & Samari, A.2001.Examination of Participation rate and method of utilization of rangelands at Dashli Boron area Gonbad. Proceedings of the Second National Seminar Rangeland and Range Management, Collage Natural Resource, University Tehran, and p: 64-72. (In Persian)

7. Asadi Sharifzadeh, A & Sharifi, M. 2008. Examination of ideas related to local community participation in forests development in south Iran. Journal Economic and Agriculture, 61(4):849-865. (In Persian)

8. Baghai, M. 2006. Methods participation of villagers at watershed plans. (Case Study: Watershed basin zar Cheshmeh Honjan). Thesis’s MS.C Collage of Natural Resource Tabiat Modares. 145p. (In Persian)

9. Bajban, G.H. 2007. Review on management of rangelands nomads’ society at past and present: Challenges and Solutions. Journal of Research Rangelands and Desert.14 (4): 524-538. (In Persian)

10. Fortman. L. P & Huntsinger, L. 1990. California’s privately owned oak woodlands: owner, use and management. Journal of Range Management. 43920: 147-152

11. Guy, B. 2006. People, Land and water: participatory development communication for natural resource management, Earth Scan, 313 p.

12. Haydari, Gh.2009. Examination of factors of effective on   beneficiaries’ participation at execution of plans of range management Baledeh rangelands. Thesis’s Ph.D. University of Natural Resource and Agriculture Gorgan. 240p. (In Persian)

13. Haydarpour, T., Shabanali Fami, T., Asadi, A & Malekmohammadi,A. 2007. Examination of roles of members of Cooperatives forester at rehabilitation of forest resource Mazandaran Province. Journal Agriculture and Natural Resource. 15(1):86-87. (In Persian)

14. Hejazi, y & Abasi, A.2007. Examination of factors of effective on participation beneficiaries at plan of balance animal and rangelan. Journal of Economic Agriculture. 60(2):683-692. (In Persian)

15. Jalali, M & Karami, A. 2006. Determine of factors of effective on participation of beneficiaries at Cooperatives range management Kordestan Province.Journal Agriculture and Horticulture. 70:35-45. (In Persian)

16. Javanmard, M.2008. Examination of condition of participation of ranchers at preserve and rehabilitation rangelands at Rural restrict Aliabad Alashtar.  Monthly scientific –extension Jahad Agriculture.27:285-286. (In Persian)

17. Kamrani, K. 2004. Effect of factors economic social at management of rangelands of Charbagh Semnan province Shahroud city. Thesis’s MS.c University of Natural Resource and Agriculture    Gorgan. 240p. (In Persian)

18. Khalighi, N., Chakshi, B.2005. Examination of roles of factors economic villagers on their participation rate in execution of range management plans natural area. (watershed basin Bitjand city). Journal of Desert. 10(1): 15-32.  (In Persian)

19. Khatonabadi, S. A., Amini, A.M & Mirzaali, A.2001. Factors of prevention rancher’s participation at rangelands rehabilitation Agh ghala in Golestan Province. Journal Science and Technology Agriculture and Natural Resource.5 (1):39-54. (In Persian)

20. Lyden, F. J., Twight B.W. & Tuchmann E. T. 1990. Citizen participation in long – range planning: The RPA experience. Natural Resources Journal, 30: 23-135.

21. Macleod, N. D. 1990. Issues of size and viability of pastural holding in the western division of New South Wales Auer. Journal of Rangeland. 12(2): 67-78.

22. Massarutto, A., A. De Carli. Ch. Longhi, & M. Scarpari. 2003. Public participation in river basin Management planning in Italy. HarmoniCOP  project–Harmonising collaborative planning Work Package 4-Final Report. 36p.

23. Mosaii, M., Malekmohammadi, A., Farajallahhosayni, J & Mirdamadi, M.2009. Characteristics of effective on beneficiaries’ participation at watershed management plans. Proceedings of the fivth Seminar science and engineering watershed management Iran. University of Natural Resource and Agriculture Gorgan. (In Persian)

24. Sabanalifami, H., Elham, F., Fatahi, R.J., Moridassadat, P & Malekipour, R. 2010. Examination of beneficiaries’ participation at range management plans case study: range lands of Tafresh city). Journal Rangeland.4 (16)598-608. (In Persian)

25. Sabonchi, A. 2006. Factors of effective at participation rangers rural at plans of rehabilitation rangelands of Kermanshah city. 2005-2006. Thesis’s MS.C Islamic Azad University, Science and Research branch. (In Persian)

26. Sadi, H.2002.Extension System desertification- Thesis’s Ph.D. Collage economic and extension agriculture. University Tehran. (In Persian)

27. Salam, M. A., Noguchi, T& Koike, M. 2005. Factors Influencing Farmers to Sustained participation in participatory forestry: A case study in central Sal forest in Bangladesh. Journal of Ecological Economics 57(4): 709-723.

28. Shaeri, A.M. 2000. Factors of effective on participation ranchers at organization outing animal forests north. Proceedings of the first National Seminar Natural Resource, Participation and Extension: 130-161. (In Persian)

29. Shayrani, M.1997. Examination of methods ranchers’ participation at section of education range management plans in area of Saveh to 1996-1997. Thesis’s MS.C Islamic Azad University, Science and Research branch. (In Persian)

30. White, S. 2001. Public participation and organizational change in Wisconsin land use management. Journal of Land Use Policy 18: 341-350.

31. Yaghobi, J., Shamsaii, A & Khosravipour, B. 2009. Factors of effective in public participation at watershed management plans Zanjan river watershed basin. Proceedings of the Fifth Seminar Science and Engineering Watershed Management Iran. University of Natural Resource and Agriculture    Gorgan. (In Persian)