بررسی ماهیت و خصوصیات اذن در تصرف

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 7، دوره 14، شماره 53، آبان 1397، صفحه 129-150   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2018.544666

نویسندگان

ابوذز صیادی¹؛ رضا عباسیان^{* 2}؛ سید محمد هادی مهدوی²

¹دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²استادیار گروه حقوق، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

چکیده

این نوشتار به بررسی ماهیت حقوقی اذن و خصوصیات آن مانند استقلال، یک­طرفه­بودن و قابلیت رجوع و همچنین به تعیینِ مدلول اعتباری در عقود اذنی می­پردازد. به منظور نیل بدین مقصود، ماهیتِ انشاء و عناصر آن اعم از قصد و رضا و همچنین نقشِ وسایل اعلام اراده در تحققِ اعمال حقوقی مورد بررسی قرار گرفته است. سؤالی که در این تحقیق با آن روبرو هستیم این است گه آیا اذن عمل حقوقی است یا واقعه حقوقی؟ آنچه از این تحقیق استفاده  می­شود این است که اذن صرفاً یک واقعه ارادیِ اعلامی از نوع ابرازِ رضایِ باطنی است گه قدرت خلاقه ماهیتی اعتباری ندارد و این قانون­گذار است که حکم جواز یا اباحه تصرف را بر چنین واقعه­ای مترتب می­کند. زیرا آثار حقوقی صرفاً از اعمال حقوقی ناشی نمی­شود بلکه منبع برخی از آثار مزبور وقایع حقوقی می­باشند. از طرف دیگر این قصد انشاء است که می­تواند ماهیتی اعتباری را خلق نماید. در عقود موسوم به عقود اذنی، قصد انشاء به ماهیتی اعتباری چون تسلطِ اعتباریِ غیر، تعلق می­پذیرد و وجود اعتباری آن را تحقق می­بخشد.      

کلیدواژه‌ها

اذن؛ انشاء؛ قصد؛ رضا؛ ابراز اذن

مراجع

1-   ابن منظور، علی بن محمد،(1405)،  لسان العرب، جلد 13، ادب الحوزه، قم.

2-   اصفهانی، محمد حسین، (1374)،  نهایه الدرایه، انتشارات سید الشهداء، قم.

3-   انصاری، مرتضی، (1418)، المکاسب، جلد 3، مؤسسه الهادی، قم، چاپ اول.

4-   آل کاشف الغطاء، محمد حسین، (1361)، تحریرالمجله، جلد 4، مکتبه النجاح و مکتبه الفیروز آبادی، تهران.

5-   بجنوردی، حسن، (1391)،  القواعد الفقهیه، جلد 3، نجف.

6-   بخاری، عبدالعزیز، (1974)، کشف الاسرار،  دارالکتاب، بیروت.

7-   تهانوی، محمد بن علی، (1404)، کشاف اصطلاحات الفنون، استانبول.

8-   جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1376)، حقوق اموال، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ چهارم.

9-   جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1375)، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت، حقوق تعهدات، بنیاد راستا، تهران.

10- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1390)، فلسفه حقوق مدنی، جلد 1و2، نشر دادگستر، تهران، چاپ دوم.

11- حسینی مراغی، میر عبد الفتاح بن علی، (1417)، العناوین، مؤسسه نشر اسلامی، قم.

12- حلی، حسن بن یوسف، (1418)، مختلف الشیعه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.

13- خمینی، روح الله، (1407)، البیع، جلد 2، وزارت ارشاد اسلامی، تهران.

14- خوانساری، سید احمد،  (1405)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، جلد 3، اسماعیلیان، قم.

15- خویی، ابوالقاسم، (بی­تا)، مصباح الفقاهه، جلد  2و3 ، موسسه انصاریان، قم.

16- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1404)، مفردات الفاظ القرآن، تهران، دفتر نشر کتاب، چاپ دوم.

17- سیبویه، عمر بن عثمان، (1408)، الکتاب،  مکتبه الخانجی، قاهره.

18-  شهیدی، مهدی، (1383)، اصول قراردادها و تعهدات، انتشارات مجد، تهران، چاپ سوم.

19- شهیدی، مهدی، (1383)، سقوط تعهدات، انتشارات مجد، تهران، چاپ سوم.

20- عاملی، محمد جواد، (بی­تا)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، دوره 11 جلدی، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.

21- عبد السلام، هارون، (1404)، معجم مقاییس اللغه، جلد 5، دفتر تبلیغات اسلامی، تهران.

22- عبد الناصر، جمال، (1410)، موسوعه الفقه الاسلامی، جلد 4،  بی­چا، قاهره.

23- غروی اصفهانی، محمد حسین، (1418)، حاشیه المکاسب، تحقیق عباس محمد آل سباع، جلد 1، قم، چاپ اول.

24- فصیحی­زاده، علیرضا، (1380)، اذن و آثار حقوقی آن، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، نشر بوستان کتاب قم، قم، چاپ دوم.

25- فیض، علیرضا، (1369)، مبادی فقه و اصول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

26-  قدیری، محمدحسن، (1407)، البیع، تقریرات امام خمینی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول.

27- کاتوزیان، ناصر، (1370)، ایقاع، نشر یلدا، تهران، چاپ اول.

28- کاتوزیان، ناصر، (1390)، عقود معین 4، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ سوم..

29- کرکی، علی بن حسین، (1408)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 4، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم.

30- محقق حلی، جعفر بن حسن، (1408)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق محمد علی بقال، جلد 2، اسماعیلیان، قم.

31-  مغنیه، جواد، (1402)، الفقه علی المذاهب الخمسه، جلد 4، بیروت، چاپ هفتم.

32- مقری فیومی، احمد بن محمد، (1347)، مصباح المنیر، مکتبه محمد علی صبیح و اولاده، مصر.

33- مکارم شیرازی، ناصر، (1411)، انوار الفقاهه، مدرسه الامام امیر المؤمنین، قم.

34- مکی عاملی، شمس الدین محمد، (1410)، القواعد و الفوائد، جلد 1، مؤسسه الفقه الشیعه، بیروت.

25- ناصری مقدم، حسین، (بهار و تابستان 1391)، جریان احکام و آثار فضولی در عقود اذنی، فصل­نامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال چهارم، شماره 6، ، ص160.

26- نایینی، محمدحسین، (بی­تا)، اجود التقریرات، جلد 1، کتابفروشی مصطفوی، قم.

27- نایینی، محمدحسین، (1418)، منیه الطالب، جلد 1، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.

28- نجفی، محمدحسن، (1382)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 27، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

29- نراقی، احمد، (1417)، عوائد الایام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.

30-  نوری، فضل­الله، (1414)، قاعده ضمان ید، مؤسسه نشر اسلامی، قم.