لایه‌های مختلف تصویر در شعر نیما

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، آذر 1397، صفحه 89-112   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سید فائض درخوش¹؛ شمس الحاجیه اردلانی^{* 2}؛ سید احمد حسینی کازرونی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران. نویسنده مسئول.

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

تصویر، از اساسی­ترین و پرکاربردترین اصطلاحات نقد ادبی و از مباحث بنیادی بلاغت امروزی است. با ظهور جریان شعر نو، شعر از تنگنای تجارب ذهنی صرف، رها شد و به سمت گستره ادراکات عینی و ملموس رفته و شاعران کوشیدند، صور ذهنی خود را از دنیای ملموس و تجربی خود به دست آورند. بنابراین شاعران نوگرا در خلق تصاویر بکر و تازه، تا حلول در اشیاء پیش رفته است و برای این کار، دامنه تخیّلات ذهن خود را بیش از پیش گسترده و میان خود و عناصر بی­جان شباهت­هایی یافته، آن‌ها را به تصویر می­کشند. این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کیفی و کتابخانه­ای است. هدف از مقالة حاضر، ارزیابی تصاویر شعر نیما از منظر حقیقت و مجاز، سطح و اعماق و کارکرد تصویر است. تصویرهای شعر نیما متأثر از تغییر نگرش و جهان بینی وی، دستخوش تحوّل و دگردیسی شده، لذا جلوه­های نوآوری نیما را در قلمرو تصویر، با تکیه بر اطلاعات و شیوه­های موجود در کتب بلاغی کلاسیک، نمی­توان تجزیه و تحلیل کرد. نتایج بیانگر آن است که تصویرهای اعماق نیما از تصویرهای سطح وساده بیشتراست؛ زیرا بخش قابل توجهی از تصویرهای شعری او به سمت فضایی سمبلیک و نمادین گرایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

شعر نیما؛ تصویر سطح و اعماق؛ تصویر اثباتی و اتفاقی؛ ایماژ زبانی و مجازی

مراجع