تحلیل شخصیت از خود فراروندۀ کیخسرو بر اساس نظریۀ ویکتور فرانکل

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 7، دوره 14، شماره 52، آذر 1397، صفحه 181-209   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فریبا رضایی خسروی^{* 1}؛ موسی پرنیان²؛ نسرین رضایی خسروی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

³دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه

چکیده

«لوگوس» یک واژۀ یونانی است که به «معنی» اطلاق می‌شود. لوگوتراپی ـ که «مکتب سوم روان‌درمانی وین» نیز خوانده شده ـ بر معنی هستی انسان و جست‌وجو برای رسیدن به این معنی تأکید دارد. بنابر اصول لوگوتراپی، تلاش برای یافتن معنی در زندگی اساسی‌ترین نیروی محرکۀ هر فرد در دوران زندگی اوست. نیاز به معنا انسانی‌ترین انگیزش و حقیقتی انکار‌ناپذیر در زندگی انسان است و «معناجویی» حقیقتی است که ارضای صحیح آن، بشر را به معانی و ارزش‌های مشترکی چون اصل تحقّق خویشتن و «از خود فرارفتن»، رهنمون می‌شود. یافتن رشته‌های ظریف معنا در زندگی، به شکل یک انگارۀ استوار از مسئولیت، آزادی و ارادۀ معطوف به معنا، هدف و موضوع مبارزه‌طلبی لوگوتراپی است که تعبیرِ فرانکل از تحلیل اگزیستانسیالیستی نوین است. در این جستار نگارندگان می‌کوشند شخصیت کیخسرو به‌ عنوان فردی از خود فرارونده را بر مبنای اصل معنا‌گرایی ویکتور فرانکل بررسی کنند و از رهگذر این کنکاش در می‌یابند کهکیخسرو به عنوان شخصیّتی از خودفرارونده چهارچوب کمال شخصیتی خود را بر پایۀ معناجویی بنیان نهاده است. شخصیّتی که فراسوی مرزهای توجّه به خود در تلاش برای حصول به سطح پیشرفتۀ کمال و تحقق استعدادهای وجودی خویش، حداکثر استفاده را از ویژگی‌های ماهیّتی خود چون آزادی، انتخاب، مسئولیّت و معنویت می‌برد.

کلیدواژه‌ها

ویکتورفرانکل؛ معنادرمانی؛ شخصیّت فرارونده؛ تحلیل شخصیت؛ کیخسرو

مراجع

آیدنلو، سجاد. 1388. از حماسه تا اسطوره. تهران: سخن.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1389. «اسطورۀ کیخسرو و شاهنامه». بخارا. س۱۳. ش۷۶. صص 64– 57.

امامی، نصراله و آذرمیدخت رکنی. 1391. «تحلیل اسطورۀ کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آراء یونگ». مجلۀ ادب فارسی. دوره2. ش 1. صص 12-1.

پورجوادی، نصرالله. 1380. اشراق و عرفان. تهران: مرکز.

پورنامداریان، تقی. ۱۳۷۵. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.

حسنی بافرانی، طلعت. 1389. «ماهیت انسان و نیازهای تعالی او از دیدگاه ویکتور فرانکل». روان‌شناسی و دین. س۳. ش۴. صص 32 -5.

حسنی بافرانی، طلعت و مسعود آذربایجانی. 1390. «انسان سالم ویژگی‌های آن از دیدگاه ویکتور فرانکل». روان‌شناسی و دین. س۴. ش۲. صص 133– 113.

خراسانی، فهیمه و حسین علی قبادی. 1393. «خوانشی پدیدارشناسانه از داستان کیخسرو». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب. س10. ش36. صص 19-1.

خیرآبادی، عباس. 1390. «کیخسرو در شاهنامه». ششمین کنگرۀ بین‌المللی پاژ. بنیاد فردوسی شاخۀ توس. صص115-113.

داوود نیا، نسرین. 1393. «نقد شخصیت کیخسرو بر اساس نظریۀ آبراهام مازلو». دو فصلنامة ادبیات حماسی دانشگاه لرستان. س۱. ش۲. صص 46-25.

رزمجو، حسین. 1375. انسان عرفانی و انسان کامل در ادبیات حماسی و عرفانی. تهران: امیرکبیر.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1366. سر نی. ج۲. چ۲. تهران: علمی.

شایگان،‌ داریوش. ۱۳۹۲. هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمة باقر پرهام. چ۱. تهران: فرزان روز.

شولتس، دو آن. 1382. روان‌شناسی کمال؛ الگوهای شخصیت سالم. ترجمۀ گیتی خوشدل. تهران: پیکان.

فرانکل، ویکتور. 1366. پزشک و روح. ترجمۀ فرخ سیف بهزاد. تهران: ویس.

ــــــــــــ.. 1389. انسان در جست‌وجوی معنای غایی. تهران: کتاب پارسه.

ــــــــــــ.. 1375. انسان در جست‌وجوی معنی. ترجمۀ اکبر معارفی. تهران: مؤسسه انتشارات چاپ دانشگاه تهران.

ــــــــــ . 1394. انسان در جست‌وجوی معنی. ترجمۀ نهضت صالحیان. چ۳۷. تهران: درسا.

فردوسی، ابوالقاسم. 1389. شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق. 9جلد. تهران: مرکز دائرة‌المعارف اسلامی.

قائمی، فرزاد. 1389. «تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره‌ای». فصلنامه پژوهش‌های ادبی. س۷. ش۲۷. صص 101- 77.

قبادی، حسینعلی. 1389. آیین و آیینه. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

ـــــــــــــــ. 1381. «حماسۀ عرفانی یکی از انواع ادبی در ادبیات فارسی». فصلنامۀ علمی پژوهشی زبان و ادبیات. دوره1. ش1. صص 20-1.

کری، جرالد. 1391. نظریه و کاربست مشاوره و روان درمانی. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: ارسباران.

کزازی، میرجلال‌الدین. 1386. نامه باستان: ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی. ج ۶. تهران: سمت.

مباشری، محبوبه. 1390. «کیخسرو عالی‌ترین نماد حماسی ـ اسطوره‌ای و جایگاه او در ادب عرفانی». فردوسی‌پژوهی. به کوشش منوچهر اکبری. صص14-1.

مدرسی، فاطمه. 1382. «کیخسرو فرهمند به روایت فردوسی و سهروردی». فصلنامۀ علمی پژوهشی شناخت. ش ۳۷. صص 85-102.

مسکوب، شاهرخ. ۱۳۷۵. سوگ سیاوش. چ۵. تهران: خوارزمی.

مینوی خرد. 1364. ترجمة احمد تفضّلی. چ۲. تهران: توس.

نولدکه، تئودور. 1369. حماسه ملی ایران. ترجمۀ بزرگ علوی. چ ۴. تهران: جامی و سپهر.

همدانی، امید. 1388. «حماسه و اسطوره تجربه عرفانی». فصلنامة نقد ادبی. ش۷. ص 137.