پایش تغییرات شوری خاک با استفاده از سنجش از دور در منطقه زاهد شهر، استان فارس

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 8، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 32، آبان 1397، صفحه 115-128   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رویا رنجبر^{* 1}؛ حمیدرضا اولیایی²؛ حجت اله رنجبر³؛ ابراهیم ادهمی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

²دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

³استاد گروه مهندسی معدن، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

شور‌شدن خاک، فرآیند غالب در تخریب خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک است که موجب کاهش میزان عملکرد محصولات زراعی، افزایش فرسایش و تشدید بیابان‌زایی می‌گردد. منطقه زاهد‌شهر در جنوب و شرق شهرستان فسا در استان فارس قرار دارد و در سال‌های اخیر شوری خاک، بخش زیادی از مزارع و باغ ­های این منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. هدف از این مطالعه بررسی میزان تغییرات شوری خا‌ک‌ها‌ی منطقه در یک دوره زمانی 17 ساله با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 7 و 8، روش نقشه ­بردار زاویه طیفی است. جهت انجام تحقیق، ابتدا طیف خاک‌های شور از داده‌های ماهواره‌ای استخراج و سپس با استفاده از طبقه‌بندی نظارت شده مناطق با خاک شور تعیین گردید و تغییرات مساحت خاک‌های شور در نرم افزار ArcGIS  مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات صحرایی، برداشت نمونه خاک سطحی، تجزیه شیمیایی و مطالعات طیفی خاک به روش طیف‌سنجی و شناسایی کانی‌های موجود در خاک به روش XRD  انجام گرفت. نتایج بدست آمده از داده‌های طیف­سنج مرئی مادون‌قرمز و XRD حضور کانی‌های تبخیری (ژیپس، کلسیت، هالیت) را تأیید می‌کند. با مقایسه با داده‌های واقعیت زمینی روش نقشه‌ برداری زاویه طیفی(SAM) روشی کارآمد در طبقه‌بندی خاک شور تشخیص داده شد. بررسی میزان تغییرات شوری در بازه زمانی 17 ساله نشان داد که مساحت اراضی شور منطقه از 1600 هکتار در سال 2000 به 6500 هکتار در سال 2017 رسیده است.

کلیدواژه‌ها

طیف سنجی؛ طبقه بندی نظارت شده؛ نقشه برداری زاویه طیفی؛ شوری خاک؛ زاهدشهر

اصل مقاله

 

 

مراجع

امینی، د.، م. توکلی و م. رستمی‌نیا. 1396. پهنه‌بندی و بررسی روند شوری خاک با استفاده از تکنیک‌های سنجش‌ازدور و آنالیز زمین‌آماری (مطالعه موردی: شادگان، خوزستان). پژوهش‌های فرسایش محیطی، 7(4): 24-34.

ثنایی‌نژاد، ح.، ع. آستارایی، م. قائمی و پ. میر‌حسینی. 1390. بررسی قابلیت تصاویر ماهواره لندست ⁺ETM در مطالعات شوری خاک (مطالعه موردی: نیشابور). پژوهش­های زراعی ایران، 9(3): 348-355.

جباری، م. م.، ح. صحرایی، ع. احمدی و م. کشاورز. 1391. بررسی محدودیت‌های کمی و کیفی توسعۀ بهره‌وری از منابع آب دشت زاهدان-فسا. مهندسی منابع آب، 5(12): 79-85.

حبشی، خ.، ح. ر. کریم‌زاده و س. پور‌منافی. 1396. ارزیابی شوری خاک در شرق اصفهان بر پایه داده‌های سنجنده OIL و تجزیه‌وتحلیل عوارض توپوگرافی. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(1): 36-51.

خادمی، ف.، ح. پیرخراطی و س. شاه کرمی. 1393. مطالعه روند افزایش خاک‌های شور اطراف دریاچه ارومیه با استفاده از GIS و RS. علوم‌زمین (زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست)، 24(94): 93-98.

خیامیم، ف.، ح. خادمی، ب. استنبرگ و ی. ویترلیند. 1394. قابلیت روش طیف‌سنجی مرئی-مادون‌قرمز نزدیک در پیش‌بینی چند ویژگی شیمیایی خاک‌های استان اصفهان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی (علوم آب و خاک)، 19(72): 81-92.

سلمان‌پور، آ.، م. ح. صالحی، ج. محمدی و م. نادری. 1395. کاربرد داده‌های ماهواره‌ای لندست در بررسی روند گسترش شوری اراضی کشاورزی حاشیه دریاچه بختگان، استان فارس. مدیریت خاک و تولید پایدار، 6(1): 177-190.

عبدالعظیمی، هـ.، ک. علوی پناه، م. ح. مهدیان، ح. ر. متین فر، ا. پذیرا و م. ح. مسیح آبادی. 1389. شناسایی خاک‌های شور با تحلیل طیفى داده‌هاى سنجنده LISS-III و داده­های میدانی مطالعۀ موردى: استان فارس (دریاچه طشک و بختگان). زمین‌شناسی ایران، 4(13): 75-88.

محمد‌زاده، ک. و ب. فیضی‌زاده. 1396. مدل‌سازی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر روند گسترش شوری در اراضی کشاورزی حاشیه شرقی دریاچه با استفاده از تکنیک فازی شیءگرا،. سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(3): 56-72.

مؤمنی، ع. 1389. پراکنش جغرافیایی و سطوح شوری منابع خاک ایران. پژوهش‌های خاک (ویژه شوری)، 24(3): 203-215.

نوحه­ گر، ا. و غ. ر. زارع. 1391. استخراج پهنه­های شوری خاک در مناطق خشک و نیمه ­خشک با استفاده از داده­ های سنجش‌ازدور (مطالعه موردی: شهرستان داراب). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 1(1): 49-64.

^{_{Abbas A, Khan S, Hussain N, Hanjra MA, Akbar S. 2013. Characterizing soil salinity in irrigated agriculture using a remote sensing approach. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 55: 43-52.}}

^{_{Alavi Panah S, Goossens R. 2001. Relationship between the Landsat TM, MSS data and soil salinity. Journal of Agricultural Science and Technology, 3: 21-31.}}

^{_{Al-Senafy M, Abraham J. 2004. Vulnerability of groundwater resources from agricultural activities in southern Kuwait. Agricultural Water Management, 64(1): 1-15.}}

^{_{Dutkiewicz A, Lewis M, Ostendorf B. 2009. The suitability of airborne hyperspectral imagery for mapping surface indicators of salinity in dryland farming areas. In:  Remote sensing of soil salinization Impact on Land Management. CRC Press, United states, pp 93-112.}}

^{_{Farifteh J, Van der Meer F, Van der Meijde M, Atzberger C. 2008. Spectral characteristics of salt-affected soils: A laboratory experiment. Geoderma, 145(3-4): 196-206.}}

^{_{Gupta RP. 2017. Remote Sensing Geology. 3 edn. Springer Berlin Heidelberg, 428 pp.}}

^{_{Hillel D. 2000. Salinity Management for Sustainable Irrigation. Salinity Management for Sustainable Irrigation. Integrating Science, Environment, and Economics, World Bank Publications, 102 PP.}}

^{_{Hongyan C, Zhao G, Sun L, Wang R, Liu Y. 2016. Prediction of soil salinity using near-infrared reflectance spectroscopy with nonnegative matrix factorization. Applied spectroscopy, 70(9): 1589-1597.}}

^{_{Howari FM, Goodell PC, Miyamoto S. 2002. Spectroscopy of salts common in saline soils. In:  From laboratory spectroscopy to remotely sensed spectra of terrestrial ecosystems. Springer, pp 1-20.}}

^{_{Kang Q, Yu R, Zhang Z, Zhao X. 2005. Remote sensing application of soil salinization based on multi-source images. In: MIPPR 2005: Geospatial Information, Data Mining, and Applications. International Society for Optics and Photonics, p 60452V.}}

^{_{Kruse FA, Lefkoff A, Boardman J, Heidebrecht K, Shapiro A, Barloon P, Goetz A. 1993. The spectral image processing system (SIPS)-interactive visualization and analysis of imaging spectrometer data. Remote sensing of environment, 44(2-3): 145-163.}}

^{_{Momeni A. 2010. The geographic distribution of soil salinity levels in Iran. Journal of Soil Research, 24(3): 203-215.}}

^{_{Rao B, Sharma R, Ravi Sankar T, Das S, Dwivedi R, Thammappa S, Venkataratnam L. 1995. Spectral behaviour of salt-affected soils. International Journal of Remote Sensing, 16(12): 2125-2136.}}

^{_{Soltaninejad A, Ranjbar H, Honarmand M, Dargahi S. 2018. Evaporite mineral mapping and determining their source rocks using remote sensing data in Sirjan playa, Kerman, Iran. Carbonates and Evaporites, 33(2): 255-274.}}

^{_{Stoner ER, Baumgardner M. 1981. Characteristic Variations in Reflectance of Surface Soils 1. Soil Science Society of America Journal, 45(6): 1161-1165.}}

 Wang Y, Li Y. 2013. Land exploitation resulting in soil salinization in a desert–oasis ecotone. Catena, 100: 50-56.

^{_{Wang Y, Li Y, Xiao D. 2008. Catchment scale spatial variability of soil salt content in agricultural oasis, Northwest China. Environmental Geology, 56(2): 439-446.}}

^{_{Wu W, Mhaimeed AS, Al-Shafie WM, Ziadat F, Dhehibi B, Nangia V, De Pauw E. 2014. Mapping soil salinity changes using remote sensing in Central Iraq. Geoderma Regional, 2: 21-31.}}