اثر رتینوئیک اسید بر روی بافت تخمدان و اوویداکت در موش ماده بالغ BALB/c

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

مقاله 1، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 43، آبان 1397، صفحه 1-9   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

آرزو مستقیمی¹؛ پروین تراب زاده خراسانی^{* 2}؛ مینا رمضانی²

¹کارشناس ارشد گروه زیست شناسی(تکوین جانوری) دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج، ایران.

²گروه زیست شناسی(تکوین جانوری) دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج، ایران.

چکیده

زمینه وهدف: رتینوئیک اسیدها به عنوان تنظیم کننده های مهم رشد و تمایز سلولی شناخته شده و برای فرآیند طبیعی تولید مثلی در جنس نر و ماده ضروری می باشند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات رتینوئیک اسید برروی بافت تخمدان و اوویداکت موش های ماده بالغ BALB/c انجام شد.
روش کار: در این مطالعه پس از مشخص شدن دوز مناسب رتینوئیک اسید، تزریق طی۳۰ روز به صورت درون صفاقی(IP) بر روی ۷۵ موش ماده بالغ BALB/c با انتخاب دوزهای۱۵(گروه اول)، 25(گروه دوم) و kg.b.w / mg۳۵(گروه سوم)، گروه کنترل(عدم تزریق) و شم(تزریق آب مقطر) صورت گرفت. برای مقایسه گروه ها از آنالیز ANOVA و سپس آزموندانکن استفاده و سطح معنی داری(۰۵/۰P<) و(۰۰۱/۰P<) در نظرگرفته شد.
یافته­ها: در طی بررسی های ماکروسکوپی در هر سه دوز تزریقی کاهش معنی دار(001/0P<) وزن و در بررسی های میکروسکوپی کاهش معنی دار قطر کوچک و بزرگ تخمدان، تعداد فولیکول های گراف و جسم زرد(001/0P<)، (05/0 P<) مشاهده شد. درحالی که افزایش معنی داری فولیکول های تخریبی و زوناپلوسیدا چین خورده(05/0P<)، (001/0 P<) و کاهش قطر اوویداکت نسبت به گروه کنترل نیز مشاهده گردید، که البته این کاهش معنی دار نبود.
نتیجه‌گیری:به طورکلی می توان این طور نتیجه گرفت که رتینوئیک اسید اثر تخریبی بر روی بافت تخمدان و اوویداکت موش سوری ماده داشته است.

کلیدواژه‌ها

رتینوئیک اسید؛ تخمدان؛ اوویداکت؛ فولیکول؛ موش

اصل مقاله

بنابر تعریف سازمان IUPAC رتینوئیدها شامل ترکیباتی هستند که به صورت طبیعی از رتینال(ویتامین A) مشتق می شوند(17). ال- ترانس رتینوئیک اسید((Vesanoid فعال ترین مشتق رتینوئیدی در طی مراحل رشد و نمو و تمایز است(13). سطوح رتینوئیک اسید در طی مورفوژنز توسط بیان تنظیم شده آنزیم­هایی که سنتز RA(Retinaldehyde) را از رتینال انجام می دهند، کنترل می شود(15). سنتز رتینوئیک اسید از رتینال در طی دو مرحله انجام می گردد. رتینال توسط آنزیم الکل دهیدروژناز(ADH) اکسید شده و به رتینالدئید Retinaldehyde تبدیل می شود. سپس رتینالدئید توسط آنزیم رتینالدئید دهیدروژناز(RALDH) اکسید شده و تبدیل به رتینوئیک اسید می گردد(16).

پروتئین های اتصالی سلول

 این پروتئین ها شامل دو گروه عنوان CRABPI ^و CRABPII می­باشند و انتقال رتینوئید ها را به داخل هسته تسهیل می­کند(7،4). به نظر می رسد که CRABP در متابولیسم رتینوئیک اسید شرکت داشته و در انتقال آن به داخل هسته، جایی که رسپتورهای رتینوئیک اسید  قرار دارند موثر می باشند(20، 18). رتینوئیک اسید دارویی با اثراتی دو گانه هم در جهت بهبود و هم ایجاد ناهنجاری می باشد. اثرات موروفوژنی دارو در افزایش بلوغ و بهبود تکوین جنینی توسط حسین ایمانی و همکاران در سال۱۳۸۶با بررسی اثر هم کشتی سلول های گرانولوزا و رتینوئیک اسید بر بلوغ و تکوین تخمک های نارس درموش نژاد NMRI در محیط آزمایشگاه انجام و بیان گردید که این هم­کشتی سبب افزایش بلوغ و بهبود تکوین جنین های حاصل ازآن ها می شود(1). هم چنین رتینوئیک اسید می تواند نقش مهمی را در کاهش وزن ایفا کند، بدین صورت که این دارو با تغییر در میانجی­های عصبی مرتبط با متابولیسم انرژی نقش خود را در کاهش وزن و دریافت غذا ایفا کرده و نقش رتینوئیک اسید در کاهش وزن در تحقیقی که توسط نرگس شجاعی و همکاران در سال ۱۳۸۶ انجام شده و هم چنین در مطالعات  Paul E. Gossو همکاران در سال ۲۰۱۲ تایید شده است(8، 2). رتینوئیک اسید به سنتز کلاژن ماده زمینه ای دندان ها، استخوان ها، تاندون­ها و بافت همبند نیز کمک می نماید. این اثر رتینوئیک اسید در تحقیقات Niederreither و همکاران در سال ۲۰۰۲ با بررسی اثر الگوهای مستقل از سنتز رتینوئیک اسید رتینالدهید دهیدروژناز۲(RALDH2) در جنین موش و Richard Kin Ting Kam و همکاران در سال ۲۰۱۲ مکانیسم سنتز رتینوئیک اسید در مراحل اولیه ی رشد و نمو جنینی(۲-۷روزه)، عملکردهای ویتامین  Aو مشتقات آن را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند که RALDH2 مسئول بسیاری از الگوهای فعالیت ژن در بند ناف و مزودرم تنه مشتقات نخاعی است و حذف این آنزیم منجر به نقص در ریخت شناسی اولیه و مرگ جنینی می گردد، تایید شده است(16،11).

عوارض جانبی و مقدار مصرف دارویAll Trans Retinoic acid

در بخش مربوط به اعصاب مرکزی:سردرد،تب.

قلبی عروقی: ناراحتی قفسه سینه، افت فشارخون.

پوست: خشکی پوست و مخاط، ریزش مو.

دستگاه گوارش: استفراغ، اسهال.

عضلانی ـ اسکلتی: دردعضلانی، تورم استخوان­ها.

درمان لوسمی حاد پرومیلیوسیتیک(APL):

بزرگسالان: جهت القاء بهبودی به صورت خوراکی mg/kg/day ۴۵ در ۳-۲ دوز منقسم به مدت۳۰ روز پس از اتمام بهبودی استفاده شود.

کودکان و سالمندان: مشابه دوز بزرگسالان(14، 10).

موارد مصرف رتینوئیک اسید برای درمان ضایعات بدخیم، سرطان های پوست، ریه، مثانه و غدد پستانی مفید می­باشد(9). هدف از این پژوهش بررسیاثر رتینوئیک اسید بر روی بافت تخمدان و اوویداکت در موش ماده نژاد BALB/c است.

مواد و روش ها

ابتدا 75 سر موش آزمایشگاهی ماده ازموسسه سرم و واکسن سازی رازی حصارک خریداری و در اتاق پرورش حیوانات دانشگاه کرج تحت شرایط کنترل شده از نظر نور، دما و رطوبت نگهداری شدند. با استفاده از تایمراتوماتیک برقی، پریود نوری 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی برقرار و دمای اتاق در 2±22 درجه سانتی گراد و رطوبت اتاق نیز با دستگاه بخور در حدطبیعی(50- 40 %RH) تنظیم گردید. در این تحقیق سه سطح دوز به میزان 15mg/kg .b.w(دوزکم)، b. w mg/kg25(دوزمتوسط) و mg/kg .b.w35(دوزبالا) انتخاب شد(12، 6، 3). موش­ها بدین گونه برای انجام آزمایش انتخاب شدند: گروه 1(کنترل): شامل 15 سر حیوان بود که در طی آزمایش هیچ گونه حلال یا دارویی دریافت نکردند. گروه 2(شم): شامل 15 سر حیوان بود که در طی 30 روز تزریق آب مقطر دریافت نمودند.

گروه 3(تجربی1): شامل 15 سر حیوان بود که در مدت 30 روز بدون استراحت  mg/kg.b.w15 رتینوئیک اسید دریافت کردند.

گروه 4(تجربی2): شامل 15 سر حیوان بود که در مدت 30 روز بدون استراحت  mg/kg.b.w25 رتینوئیک اسید دریافت نمودند.

 گروه 5(تجربی3): شامل 15 سر حیوان بود که در مدت 30 روز بدون استراحت  mg/kg.b.w35 رتینوئیک اسید دریافت کردند.

روش تزریق برای بررسی اثر داروی رتینوئیک اسید بر روی بافت تخمدان و اوویداکت:

پودر رتینوئیک اسید خریداری شده و جهت تزریق، براساس وزن موش ها در آب مقطر به صورت روزانه حل و رقیق و برای حل شدن بهتر از دستگاه شیکر، سانتریفیوژ وکاغذ صافی وات من شماره 4 استفاده نموده تا محلول صاف شده ای به دست آمد. در این مرحله محلول رتینوئیک اسید برای تزریق آماده شد. در هنگام تزریق درون صفاقی کاملاً رعایت موازین بهداشتی انجام شده وکم ترین مشکلی برای حیوانات ایجاد نشد. بعد از انجام تزریقات به روش درون صفاقی، موش ها با کلروفرم بیهوش شده به گونه­ای که آن ها هیچ گونه دردی را احساس نمی­کردند. سپس موش ها تشریح شده و بافت تخمدان و اوویداکت آن ها به دقت از داخل بدن خارج بافت ها در فرم آلدهید ۱۰٪ جهت تثبیت برای انجام کارهای پاتولوژیکی نگه داری شدند. مراحل پردازش بافتی و رنگ آمیزی هماتوکسیلین - ائوزین بر روی نمونه ها انجام و از آن ها لام تهیه شد.

روش های بررسی هیستولوژیکی و سیتولوژیکی نمونه ها :

برای بررسی دقیق تر آثار رتینوئیک اسید بر روی بافت تخمدان و اوویداکت، لام های تهیه شده به دقت با میکروسکوپ نوری به صوررت ده مقطع ده میدان دید بررسی و هر نمونه تجربی به صورت بین گروهی با نمونه های تجربی دیگر و هم چنین نمونه شم و کنترل مقایسه گردید. در طی بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی ناهنجاری هایی در بافت های تخمدان و اوویداکت مشاهده و از برش های مورد نظر عکس برداری صورت گرفت.

تحلیل آماری

 جهت آنالیز آماری نتایج به دست آمده از آنالیز واریانس یک عاملی با تکرار( (ANOVAاستفاده گردید، جداول مربوطه تهیه‌ و برای تحلیل داده‌ها از برنامه  SPSS22استفاده شد. محاسبات آماری داده‌های حاصله از عملیات انجام گرفته به کمک کامپیوتر انجام گرفت و شاخص‌های مورد نظر شامل میانگین و انحراف معیار بوده است. هم چنین برای تحلیل داده ها تست دانکن با سطح معنی داری(05/0 P<) و(001/0 P<) نیز انجام شد.

نتایج

نتایج مشاهده شده پس از طی 30 روز تزریق داروی رتینوئیک اسید برروی بافت تخمدان و اوویداکت نشان داد که وزن حیوان کاهش معنی دار یافته است. هم چنین به ترتیب با افرایش دوز تزریقی از میزان قطر کوچک و بزرگ تخمدان کاسته شده و اندازه کلی تخمدان کاهش معنی داری پیدا نموده است. نیز در بررسی های مربوط به فولیکول های تخمدانی، نتایج، کاهش معنی داری در میزان فولیکول های جسم زرد و افزایش معنی داری در میزان فولیکول های تخریبی نشان داد(جدول1، شکل1). در بررسی­های مربوط به بافت اوویداکت نتایج در بررسی های میکروسکوپی مشخص نمود که تزریق این دارو سبب کاهش قطر اوویداکت و از بین رفتن سلول های میخی شکل و مژه ها شده، که به ترتیب با افزایش دوز تزریقی، در بالاترین دوز دیگر اثری از سلول های میخی شکل که در تغذیه سلول های اووسیت نقش دارند مشاهده نشد(جدول1وشکل2).

جدول 1- اثر رتینوئیک اسید بر روی میانگین و انحراف از معیار سلول های مختلف بافت تخمدان

گروه های مورد مطالعه	اختلاف وزن	قطر کوچک تخمدان (mm)	تعداد اجسام زرد	تعداد فولیکول های تخریبی	قطرکلی اوویداکت (mm)
کنترل	995/0±3/2	191/0±75/0	5/0±25/7	04/0±5/0	062/0±212/0
شم	431/0±73/2	17/0±675/0	816/0±5	57/0±75/0	085/0±187/0
دوزتجربی T1 ))	* 199/0±1-	*0/0±35/0	*577/0±666/4	*251/0±33/2	086/0±2/0
دوزتجربی (T2 )	#و*134/0±266/2-	*280/0±325/0	*310/0±5/3	#و *5/0±75/5	0±15/0
دوز تجربی T3 ))	**و* 227/0±8/3-	*00/0±3/0	#و *173/0±5/1	#و *0±6	023/0±135/0

 

(T1 )15mg/kg.b.wنسبت به گروه تجربی   P <05/0:#نسبت به گروه کنترل وشم  P <001/0  *:

)      T1)15mg/kg.b.wنسبت به گروه تجربی  P <001/0  معناداری: **

مطالعات میکروسکوپی بافت تخمدان

مشاهدات توسط میکروسکوپ نوری از برش های بافتی تخمدان نشان داد که تزریق داروی رتینوئیک اسید در بین گروه های تجربی و نسبت به گروه کنترل سبب کاهش معنی دار در اندازه و خونریزی تخمدان شده است؛ این کاهش در قطر بزرگ و کوچک تخمدان در هر 3 گروه مشخص است و به تدریج با افزایش دوز تزریقی از میزان فولیکول های اولیه ، ثانویه ، درحال رشد، گراف و جسم زرد کاسته و بر میزان فولیکول های تخریبی و زوناپلوسیدا چین خورده افزوده شده است(شکل 1).

تصویر میکروسکوپی بافت اوویداکت

بررسی های میکروسکوپی در اوویداکت نشان داد که، در دوز تزریقیmg/kg.b.w  15 مژه ها دچار بی­نظمی شده، در دوز تزریقی mg/kg.b.w 25 مژه ها تا حد بسیار زیادی از بین رفته و سلول های مژه دار در حال متلاشی شدن و ریزش به فضای لومنی هستند و در دوز تزریقی mg/kg.b.w 35 علاوه بر متلاشی شدن مژه ها و سلول های مژه دار، هم چنین سلول های میخی شکل که در تغذیه اووسیت نقش دارند نیز دچار تخریب شده اند(شکل2).

بحث و نتیجه گیری

ویتامین A(رتینول) یک ویتامین ضروری در رژیم غذایی می باشد. به علاوه رتینوئیدها برای فرآیند طبیعی تولید مثلی در جنس نر و ماده ضروری می باشند(5). به همین خاطر هدف از این پژوهش بررسی اثرات ناباروری داروی رتینوئیک اسید بر موش ماده بالغ BALB/c است. براساس نتایج به دست آمده از تحلیل­های آماری، مشخص شد که با تزریق داروی رتینوئیک اسید وزن تمامی موش های گروه تجربی در این آزمایشات به ترتیب با افزایش دوز تزریقی نسبت به وزن اولیه خود و هم نسبت به گروه های کنترل و شم کاهش معنی داری یافته است. در پژوهش نرگس شجاعی در سال 1386 نیز اثر این دارو بر روی موش­های نژاد  NMRIمورد بررسی قرارگرفت و نتایج این پژوهش نشان داد رتینوئیدها در پوسته هسته اکومبنس قاعده مغز با اثر بر میانجی های عصبی مرتبط با متابولیسم انرژی و مراکزکنترل سیری وگرسنگی در هیپوتالاموس، از طریق گیرنده های هسته ای، نقش خود را درکاهش وزن و دریافت غذا ایفا می­کنند(2). بنابراین نتایج پژوهش حاضر با پژوهش قبلی هم خوانی دارد، بدین صورت که افزایش داروی رتینوئیک اسید در سطح خون به صورت صعودی در پژوهش حاضر، سبب کاهش معنی دار وزن در موش های گروه تجربی با دوزهای تزریقی مختلف داروی رتینوئیک اسید شده است (جدول1).

 

 

 

 

شکل1-میکروگراف برش عرضی از تخمدان موش ماده ی تیمار شده با غلظت های مختلف رتینوئیک اسید

 کنترل ((A، تخمدان تجربی با دوز mg/kg.b.w15((B،  mg/kg.b.w 25  mg/kg.b.w, (C ) 35 ((D (بزرگنمائی100×)

 Gra.F = فولیکول گراف،  G.F= فولیکول درحال رشد، C.L= جسم زرد، =P.F فولیکول اولیه، S.F=فولیکول ثانویه، A=آنتروم،  =g گرانولوزا، n= هستک،  V= رگ 

 

 

 

در پژوهش های صورت گرفته در زمینه کاهش یا افزایش قطر کلی تخمدان، در پژوهش امین عبدی در سال 1391 موش های نژاد NMRI در بدو تولد تحت تزریق درون صفاقی آل ترانس رتینوئیک اسید به میزان mg/kg.b.w25 قرارگرفتند، پس از 21 روز حیوانات ماده جدا و در 60 روزه گی کشته شدند، در نتایج این پژوهش بیان گردید که با تزریق رتینوئیک اسید وزن تخمدان افزایش معنی دار یافته است که نتیجه این پژوهش با پژوهش حاضر متفاوت است، زیرا در تفسیر نتایج و مشاهدات که توسط میکروسکوپ نوری انجام شده است، شاهد تغییرات بافتی از جمله کاهش معنی­دار اندازه تخمدان ها هم در بین گروه های تجربی به ترتیب با افزایش دوز تزریقی وهم نسبت به گروه کنترل در موش بوده، این کاهش معنی دار در قطر بزرگ و کوچک تخمدان و متعاقب آن، کاهش معنی­دار اندازه تخمدان از نتایج دیگری بود که در پی این پژوهش به دست آمده است که به دلیل کاهش معنی­دار تعداد فولیکول های گراف و اجسام زرد بوده و در نهایت سبب کاهش معنی دار اندازه تخمدان و خون­ریزی در آن شده است

 

 

 

 

شکل 2- میکروگراف برش عرضی از اوویداکت موش ماده ی تیمار شده با غلظت های مختلف رتینوئیک اسید

اوویداکت کنترل((E، اوویداکت تجربی با دوزmg/kg.b.w15(F)، mg/kg.b.w25 ((G،mg/kg.b.w  35((H(بزرگنمائی100×)

 p: سلول های میخی شکل، : CC سلول های مژه دار، C: مژه ها

 

( جدول 1و شکل1)(3). در پژوهش حاضر افزایش معنی دار فولیکول های تخریبی و زونا پلوسیدا چین خورده از علل احتمالی نارسایی تخمدان و عدم تعادل هورمونی می باشند(جدول4)(19). هم چنین درطی پژوهش حاضرمعلوم گردیدکه دردوزهای تزریقی mg/kg.b.w25 و  mg/kg.b.w35 ساختار اویداکت کاملاً به هم ریخته و مژه هاو سلول های میخی وحتی سلول های اپی تلیومی ساده استوانه ای درحال تخریب و نابودی هستند، بنابراین درصورت انجام تخمک گذاری، تخمک توان حرکت به سمت رحم را نخواهد داشت و از طرفی چون سلول های میخی نیز از بین رفته اند، پس تخمک مورد تغذیه قرار نگرفته و از بین خواهد رفت(جدول 1 و شکل2). نتایج به دست آمده نشان می دهد که مصرف داروی رتینوئیک اسید در مدت زمان طولانی سبب ایجاد ناهنجاری از جمله کاهش قطرکوچک و بزرگ تخمدان در نتیجه ی کاهش فولیکول های تخمدانی و کاهش قطر بافت اوویداکت شده که در نتیجه، باروری موش های ماده بالغ نژاد BALB/cرا دچار اختلال می کند.

تشکر و قدردانی

 بدین وسیله از دانشکده علوم دانشگاه آزاد اسلامی کرج، گروه سلولی – تکوینی و آزمایشگاه جنین شناسی تشکر و  قدردانی می گردد.

منابع

 

.

 

مراجع

1- ایمانی،ح.، طاهایی، ل.، پریور،ک.، رضازاده،م.، کاظمی آشتیانی، س.، شاهوردی، ع.1386. تاثیرهم کشتی گرانولوزا و رتینوئیک اسید بر بلوغ و تکوین تخمک های نارس موش درمحیط آزمایشگاه. مجله علمی– پژوهشی علوم تشریح ایران. دوره 5. شماره 19و20. صفحه 146- 137.

2- شجاعی، ن.، عباس نژاد، م.، پورابولی، ا. 1386. اثر رتینوئیک اسید تزریقی در پوسته هسته اکومبنس بر دریافت غذا و وزن بدن موش های صحرایی نر. مجله زیست شناسی ایران. جلد 20. شماره4. صفحه 9-1.

3- عبدی، ا. 1391. بررسی اثر رتینوئیک اسید بر روی نمو تخمدان موش NMRI. کارشناسی ارشد. پایان نامه علمی– پژوهشی دانشگاه رازی. علوم پایه. صفحه 52-2.

4.Bucco, RA., Zheng, WL., Wardlaw, SA. (1996). Regulation and localization of cellular retinol-binding protein, cellular retinoic acid-binding protein(CRABP), and CRABP II in the uterus of the Pseudopregnant rat. The Jornal of the Endocrinology, 137(7); 3111 -3122.

5.Chew, BP., Archer, RG. (1983). Comparative Role of vitamin A and B-carotene on reproductive and neonatal survival in Rats. Theriogenology J, 20(4); 459-472.

6.Dawn, M. E., Whitney, A. W., James, D. G. (1999). Retinol administration to superovulated ewes improves in vitro embryonic viability. Biology of Reproduction, 60; 1483–1487.

7.Giguere, V. (1994). Retinioc acid receptors cellular retinoid  binding proteins :complex interplay retinoid signaling. Endocrine Society, 15(1); 61-79

8.Goss Paul, E., Shangle, Qi., Haiqing, Hu. (2012). Anti-tumor effects of a novel retinoic acid metabolism blocking agent vn/14-1 in the n-methyl-n-nitrosourea -induced rat mammary carcinoma model and its effects on the uterus. The Journal of NIH Public Access Author Manuscript, 133(1); 137-144.

9.Gudas, LJ., Sporn, MB., Roberts, AB. (1994). Cellular biology and biochemistry of the retinoids. In: Sporn MB, Roberts AB, Goodman DS (eds.) The retinoids-Biology, Chemistry and Medicine. New York: Raven Press, 269(22); 443–520.

10.Hong, W. K., Itri, L. M. (1994). In the retinoids: biology, chemistry, and  medicine (sporn, m. b., roberts, a. b, and goodman, d. s., eds) raven press.Biochemistry and Molecular Biology(IUBMB), 22(1); 597-630.

11.Kin Ting Kam, R., Chen Y., Deng, Yi., Zhao, H. (2012). Retinoic acid synthesis and functions in early embryonic development. The Journal Cell & Bioscience, 2(11);1-14.

12.Koda, T., Morita, M. S., Imai, H. (2007). Retinoic acid inhibits uterotrophic activity of bisphenola in adult ovariectomized rats. Journal of Nutr Sci Vitaminology. 53(5); 432-436.

13.Mangelsdorf, DJ., Umesono, K., Evans, RM. (1994). Cellular biology and biochemistry of the retinoids. In: sporn MB, roberts AB, goodman DS (eds.), the retinoids-biology, Chemistry and Medicine. New York: Raven Press, 319–350.

14.Napoli, JL. (1996). Retinoic acid biosynthesis and metabolism. FASEB J, 10; 993–1001.

15.Niederreither, K., Mcaffery, P., Drager, UC., Chambon, P., Dolle, P. (1997). Restricted expression and retinoic acid-induced down regulation of the retinaldehyde dehydrogenase type 2 (RALDH-2) gene during mouse development. Mech Dev, 62(1); 67-785.

16.Niederreither, K., Vermot, J., Fraulob, V., Chambon, P., Dolle, P. (2002). Retinaldehyde dehydrogenase 2 (RALDH2)- independent patterns of retinoic acid synthesis in the mouse embryo. The Jornal of Procnatlacadsci U S A, 10;99(25); 111-166

17.Reichrath, J., Mittmann, M., Kamradt, J. (1997). Expression of retinoid-x receptors (-alpha,-beta,- gamma) and retinoic acid receptors (-alpha,-beta,- gamma) in normal human skin: an immune histological evaluation. Histochem. J, 29(2); 33-127.

18.Stachurska, E., Loboda, A., Niderla, B. (2011). Expression of cellular retinoic acid binding protein I and II (CRABP I and II) in embryonic mouse hearts treated with retinoic acid. Actabiochim Pol, 58(1);19-29.

 

19.Tomoko, K., Noriyuki, Y., Joanne, R., Masayuki, Sh. (2015). De novo-synthesized retinoic acid in ovarian antral follicles enhances fsh-mediated ovarian follicular cell differentiation and female fertility. The Jornal of Biology endocrine, 1210-1264.

20.Zhengwen, li., Buccorichard , A. Sierra-rieveraelaine, G., Osteen, K., Melnermichael, H., Ongdavid, E. (1999). Synthesis of retinoic acid by rat ovarian cells that express cellular retinoic acid binding protein-Ι,Π. Journal Biology of Reproduction, 60; 110-114