بررسی برخی شاخص های خونی، آنزیمی و ایمنی ماهی کپور(Cyprinus carpio) تغذیه شده با سطوح مختلف ویتامین های C و E

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

مقاله 7، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 43، آبان 1397، صفحه 75-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید محمدنژاد^{* 1}؛ سهیل شاهرخی²؛ افشین قلیچی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرگز، دانشیار گروه شیلات، بندرگز، ایران:

²تکثیر و پرورش آبزیان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آزادشهر، گروه شیلات، آزادشهر، ایران.

چکیده

زمینه و هدف:ویتامین ها ترکیبات آلی هستند، که اهمیت حیاتی برای ماهیان داشته و کمبود آن ها باعث اختلالات شدیدی در بدن ماهی می گردد و از آن جا که ماهی ویتامین را فقط از طریق غذا جذب می نماید لذا در این تحقیق به بررسی اثر سطوح مختلف ویتامین های C و E بر فاکتورهای خونی و ایمنی ماهی کپور انجام پذیرفت.
روش کار: تحقیق جاری با 9 جیره غذایی شامل ترکیبی از 0، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم ویتامین C و 0، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم ویتامین E به مدت 6 هفته انجام پذیرفت.در پایان بررسی خون­گیری از ماهیان با استفاده از قطع ورید ساقه دمی انجام و اندازه گیری فاکتورهای خونی، آنزیمی و ایمنی در آزمایشگاه خون شناسی انجام پذیرفت.
یافته ها: نتایج آنالیز خون نشان داد که از نظر آماری بین گروه های مورد بررسی از نظر میزان گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل، نوتروفیل، MCH و MCV اختلاف معنی دار آماری مشاهده می گردد(05/0P<). از لحاظ میزانMCHC بین گروه ها اختلاف معنی دارآماری مشاهده نمی گردد(05/0P>). با افزودن ویتامین های C و E از میزان شاخص های آنزیمی لاکتات دهیدروژناز، آلانین آمینو ترانسفراز، آسپارات آمینو ترانسفراز و آلکالین فسفاتازکاسته و میزان فعالیت لایزوزیم، کمپلمان 50(ACH50) و IGM بیشتر می گردد. نتایج بررسی نشان داد که در اکثر شاخص های مورد بررسی میزان 400 میلی­گرم در کیلوگرم غذا ویتامین Cو E باعث بهبود عملکرد می گردد.
نتیجه گیری: افزودن مقادیر مختلف ویتامین های  Cو E باعث افزایش فاکتورهای خونی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی می گردد.

کلیدواژه‌ها

ویتامینC و E؛ خون شناسی؛ آنزیمی؛ ایمنی؛ ماهی کپور

اصل مقاله

ماهی کپور یکی از مهم ترین ماهیان پرورشی است که دارای ارزش اقتصادی بالا می باشد. استفاده از غذای مناسب و با کیفیت در پرورش آبزیان از جمله ماهی کپور بسیار مهم است. واضح است که استفاده از رژیم غذایی با کیفیت بالا، به خصوص با توجه به محتوای ویتامین برای تقویت آبزی پروری امری حیاتی می باشد. ویتامین­ها مواد آلی هستندکه برای رشد و نگهداری سلامت بسیاری از حیوانات از جمله ماهی ضروری می باشند(25). ثابت شده است که ویتامین ها یکی از مهم ترین مواد مغذی هستند که از جنبه های مختلف شامل سیستم ایمنی، رشد و بقا ماهی را تحت تاثیر قرار می دهند(25). اسید اسکوربیک(ویتامینC) برای همه حیوانات مهره دار مورد نیاز است. ویتامین C نقش مهمی در رشد، تشکیل کلاژن، آهن و متابولیسم، هماتولوژی، تولید مثل، پاسخ به استرس­ها، بهبود زخم و پاسخ ایمنی دارد(32). هم چنین ویتامینC آنتی اکسیدان قوی است که از اکسیداسیون چربی های کم چرب محافظت می کند، اکسیدان های مضر در معده را کاهش می دهد و جذب آهن را افزایش می دهد(20). تاثیر ویتامین C در افزایش گلبول قرمز خون می­تواند موجب انتقال و عرضه بیشتر اکسیژن در خون ماهی و در نهایت در بافت ها شده و موجب ارائه پاسخ فیزیولوژیکی بهتر در ماهی شود(16). کمبود ویتامینC سبب تغییر شکل در استخوان یا بافت سخت می­شود(35)، در نتیجه بسیاری از حیوانات آبزی وابسته به منابع ثابت ویتامینC از طریق غذا هستند(18). هم چنین این ویتامین باعث افزایش مقاوت ماهی در برابر تنش های محیطی می گردد و بر روی پارامترهای خونی موثر است(6). ویتامینE را دسته ای از ترکیبات تحت عنوان آلفا توکوفرول ها تشکیل داده اند که آلفا توکروفرول مهم ترین آن ها می باشد. ویتامینE  به فرمول(C22H50O2) یک ترکیب آلی هتروسیکلیک مشتق از هسته کرومان 2 است. به طور کلی ویتامین E به گروهی از ترکیبات فعال که به یک دیگر شباهت زیادی دارند، اطلاق می گردد(31، 7). اسید اسکوربیک(Vit C) و α-توکوفرول(Vit E) به عنوان آنتی اکسیدان بسیار ضروری برای اکثر گونه های ماهیان پرورشی می باشند. همان طور که گفته شده ویتامینC باعث تحریک پاسخ ایمنی مانند فعالیت های ماکروفاژ، تکثیر سلولی، فعالیت کمپلمان، سطح لایزوزیم، فعالیت فاگوسیتیک لوکسیت، تولید سیتوکین و سطح آنتی بادی می گردد و ثابت شده است که ویتامینE پاسخ های ایمنی را در چندین گونه ماهی کاهش می دهد و نقش کلیدی در ایمنی ماهی دارد. ضمن این که نقش آنتی اکسیدان تری ویتامینC و E در برابر اکسیداسیون توسط رادیکال های آزاد به خوبی ثابت شده است(25). هماتولوژی یا خون شناسی موضوعی بالینی و بر پایه درک اصول علمی و تحقیقات آزمایشگاهی و یکی از شاخص های مهم و مدرن علوم پزشکی، دامپزشکی، شیلات و زیست شناسی می باشد. به دلیل راحتی و نمونه برداری چندباره خون از یک ماهی، بافت خون، بافت مناسبی برای مطالعات تعیین سلامت و یا بیماری ماهیان است و می تواند به عنوان یک تابلوی بهداشتی و سلامتی نیز عمل کند. لذا استفاده از شاخص های خونی به عنوان ابزاری برای پی بردن به وضعیت سلامت ماهی و آبزیان بسیار مفید خواهد بود(10). در مورد اثرات ویتامین های C و E بر روی ماهیان تحقیقات زیادی صورت گرفته است که نتایج حاکی از اثرات مثبت این ویتامین ها در شاخص های رشد، بازماندگی و بهبود شاخص های خونی گردیده است. (1،2،3،4،5،6،7،8،9،11،12،15،19،24،25،30،33). این تحقیق به اثرات ویتامین های C و E بر شاخص های خونی، آنزیمی و ایمنی ماهی کپور با هدف بررسی اثرات مثبت این ویتامین ها بر فاکتورهای ذکر شده انجام پذیرفت.

موادو روش ها

الف-آماده سازی ماهیان و روش کار

برای انجام تحقیق جاری تعداد 270 قطعه بچه ماهی کپور(وزن متوسط 29/12گرم و طول متوسط 9/8 سانتی متر) به مدت 42 روز در 8 گروه آزمایشی از نسبت های مختلف ویتامین C و E به همراه یک گروه شاهد که تنها از جیره تجاری تغذیه کردند در سه تکرار و با تعداد 10 قطعه ماهی در هر تکرار پرورش داده شدند. گروه های آزمایشی 8 گانه به صورت ترکیبی از مقادیر 0، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم غذا ویتامین C و 0، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم غذا ویتامین E بودند(4). در طول دوره پرورش پارامترهای کیفی آب نیز بررسی و کنترل گردید و برای بهبود کیفیت آب پرورش روزانه در حدود 20 درصد حجم آب تانک های پرورشی تعویض می گردید. میزان اکسیژن محلول با استفاده از دستگاه هواده در حد اشباع قرار گرفت. ضمن این که میانگین دمای دوره پرورش برابر2±27 و pH برابر 9/7-6/7 بود.

ب) غذادهی و زیست سنجی ماهیان

غذادهی در طول دوره پرورش بر اساس 10 درصد وزن توده زنده، دو بار در روز و در ساعت های 8 صبح و 4 بعد از ظهر انجام می گرفت. برای آماده سازی غذا و اضافه نمودن ویتامین ها به غذای مورد استفاده ابتدا غذا را با آب مخلوط نموده تا به حالت خمیری تبدیل شود، سپس مقادیر مورد نظر ویتامین را به غذا اضافه نموده و پس از مخلوط نمودن در چرخ گوشت قرار داده تا به صورت پلت در آید. در ادامه غذای آماده شده به دور از نور مستقیم آفتاب و در هوای آزاد خشک و تا زمان مصرف در جای خشک و خنک نگهداری گردید. به منظور تعیین درصد غذای روزانه، زیست سنجی از بچه ماهیان کپور نیز هر 15 روز با استفاده از تعدادی از ماهیان هر گروه انجام می پذیرفت(2). بدین منظور طول و وزن بچه ماهیان در هر گروه اندازه گیری و میانگین وزن هر گروه محاسبه تا مقدار درصد غذای روزانه برای هر گروه مشخص گردد.

ج- اندازه گیری شاخص های خونی، آنزیمی و ایمنی

در انتهای دوره پرورش با قطع ورید ساقه دمی عملیات خون گیری از سیاه رگ دمی بچه ماهیان کپور انجام پذیرفت. جهت انجام مطالعات خون شناسی از سرنگ هایی با حجم cc2 استفاده گردید. بعد از گرفتن خون ، cc 5/0 خون(هپارین) شماره گذاری شده جهت مطالعه فاکتورهای خونی ریخته و cc 5/1 باقی مانده به داخل تیوب های اپندروف غیر هپارینه شماره گذاری وارد شده و جهت بررسی شاخص های آنزیمی و ایمنی به آزمایشگاه فرستاده شد. در آزمایشگاه فاکتورهای خونی از قبیل گلبول سفید، گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، MCV، MCH، MCHC و نیز آنزیم های سرمی خون مانند لاکتات دهیدروژناز، آلانین آمینو ترانسفراز، آسپارات آمینو ترانسفراز و آلکالین فسفاتاز به وسیله دستگاه های اتو آنالیزور مخصوص تعیین گردید(2). برای اندازه­گیری فاکتورهای ایمنی شامل IgM از روش ایمونو توربی دی متری و برای اندازه گیری سطوح لایزوزیم در سرم خون 5 میلی لیتر از سوسپانسیون باکتری Micrococcus lysodeikticus(سیگما)(معادل مقدار 375/0 میلی گرم در میلی لیتر از بافر فسفات سدیم 05/0 مولار با pH برابر 2/6 با 250 میکرولیتر از نمونه های سرم مخلوط و جذب نوریپ ساز 15 و 180 ثانیه به روش طیف سنجی و با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج 670 نانومتر قرائت شد. برای اندازه گیری کمپلمان 50(ACH50) از روشTHCA Assay  استفاده گردید(2).

د- تجزیه و تحلیل داده های آزمایشگاهی

تجزیه و تحلیل نتایج آزمایشگاهی با استفاده ازنرم افزار SPSS 17 انجام پذیرفت. از برنامه 2007 Excel نیز برای رسم نمودارها استفاده شد. جهت اطمینان از طبیعی بودن داده­های آزمایشگاهی از آزمون Shapiro-wilk استفاده گردید که در صورت طبیعی بودن توزیع داده­ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه(Oneway ANOVA) اختلاف بین میانگین­ها در سطح اطمینان 95% مشخص و در ادامه با آزمون دانکن گروه­های آزمایشی از یک دیگر تفکیک شدند.

نتایج

نتایج بررسی شاخص های خونی ماهی کپور در اثر تغذیه به مقادیر مختلف ویتامین های E وC  در جدول 1 و 2 نشان داده شده است. بیشترین تعداد گلبول قرمز در گروه E200 +C200 و کم ترین تعداد در گروه شاهد، بیشترین میزان هموگلوبین خون در گروه  E400، E200 + C200 و E400 + C400 و کم ترین میزان در گروه شاهد، بیشترین میزان هماتوکریت در گروه E200 + C200 و کم ترین میزان در گروه شاهد، بیشترین میزان MCV در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه C200، بیشترین میزان MCH در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه E200 + C200،E400 + C400 و E200 + C400 ، بیشترین میزان MCHC در گروهC200 و E400 + C200 و کم ترین میزان در گروه E200(جدول 1)، بیشترین تعداد گلبول سفید در گروه E400 + C200 و کم ترین تعداد در گروه شاهد، بیشترین میزان نوتروفیل در گروه E400 + C200و کم ترین میزان در گروه شاهد، بیشترین میزان لنفوسیت در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه E400 + C200، بیشترین میزان مونوسیت در گروه شاهد و E400 و کم ترین میزان در گروه C200 و E200 + C200 و بیشترین میزان ائوزینوفیل در گروه E200 + C400 و E200 +C200 و در سایر گروه ها میزان ائوزینوفیل به یک میزان و برابر 1 می باشد(جدول 2). نتایج شاخص های آنزیمی ماهی کپور در گروه های مختلف نشان داد، بیشترین میزان لاکتات دهیدروژناز در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه E200+C400، بیشترین میزان آلانین آمینوترانسفراز در گروه E200 و کم ترین میزان در گروهE400+C400، بیشترین میزان آسپارات آمینوترانسفراز در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه E200+C400 و نیز بیشترین میزان آلکالین فسفاتاز در گروه شاهد و کم ترین میزان در گروه E400+C400 می باشد(جدول 3). هم چنین نتایج بررسی شاخص های ایمنی در ماهی کپور نشان داد بیشترین میزان لایزوزیم(Lysozyme Activity) در گروهE400+C400 و کم ترین میزان در گروه شاهد، بیشترین میزان کمپلمان50(ACH50) در گروه E200+C200 و کم ترین میزان در گروه شاهد و بیشترین میزان ایمونوگلوبین(IGM) در گروه E400 و کم ترین میزان در گروه شاهد می باشد(جدول 4).

بحث و نتیجه گیری

نتایج بررسی حاضر نشان می دهد که افزایش ویتامین­های Cو E در جیره غذایی ماهی کپور به صورت ترکیبی باعث بهبود شاخص های خونی می شود. به طوری که با افزودن ویتامین بسیاری از شاخص های خونی از جمله گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت افزایش یافت. به طور کلی، افزایش فعالیت ویتامینC بر روی هماتولوژی ماهی به نقش آن در آزاد شدن فریتین کبدی و استفاده از آن برای فرآیند اریتروپوئزی(تولید گلبول های قرمز خون) مربوط است(23،22). هم چنین، ویتامینC به جذب آهن از دستگاه گوارش کمک می­کند. بنابر این، افزایش در گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت در گروه های اضافه شده ویتامین ممکن است به دلیل این عمل باشد.

 

 

جدول 1- مقدار متوسط شاخص های خونی(گلبول قرمز) ماهی کپور در گروه های مختلف

شاخص های خونی	RBC (میلی متر مکعب)	Hb (گرم در دسی لیتر)	Hct (درصد)	MCV (فمتولیتر)	MCH (پیکوگرم)	MCHC (درصد)
شاهد	a4/2828±747000	a0±9/6	a41/1±34	e54/3±5/464	b0±92	a71/0±5/19
C200	b0±845000	a14/0±2/7	a41/1±36	a12/2±5/436	a41/1±87	a41/1±21
C400	c0±890000	b28/0±6/7	bc41/1±41	cd0±449	a41/1±87	a71/0±5/19
E200	c0±890000	bc21/0±65/7	b71/0±5/40	c12/2±5/447	a41/1±87	a71/0±5/18
E400	d0±928000	d0±1/8	bc71/0±5/41	b41/1±441	a71/0±5/87	a0±20
E200+C200	e6364±949500	d14/0±2/8	c41/1±44	cd41/1±451	a71/0±5/86	a71/0±5/19
E400+C400	d0±927000	d14/0±2/8	bc41/1±43	d0±453	a71/0±5/86	a71/0±5/19
E400+C200	c0±892000	cd14/0±8	b71/0±5/40	c5/0±5/447	a0±88	a41/1±21
E200+C400	d0±924000	cd0±8	bc41/1±42	b41/1±443	a71/0±5/86	a41/1±20

جدول 2- مقدار متوسط شاخص های خونی(گلبول سفید) ماهی کپور در گروه های مختلف

شاخص های خونی	WBC (میلی متر مکعب)	نوتروفیل (درصد)	لنفوسیت (درصد)	مونوسیت (درصد)	ائوزینوفیل (درصد)
شاهد	a71/70±4250	a0±24	d0±75	c0±4	a0±1
C200	b0±5200	b0±27	c71/0±5/69	a0±2	a0±1
C400	c0±7200	c71/0±5/31	ab0±64	b0±3	a0±1
E200	c0±7200	cde71/0±5/32	ab71/0±5/64	b0±3	a0±1
E400	e0±7400	de41/1±34	ab12/2±5/63	c0±4	a0±1
E200+C200	f0±8200	cde71/0±5/32	ab0±64	a0±2	b0±2
E400+C400	d0±7300	cd0±32	b41/1±65	b0±3	a0±1
E400+C200	g0±8500	e71/0±5/34	a0±62	b0±3	a0±1
E200+C400	e71/70±7450	c12/2±5/31	b41/1±66	b0±3	b0±2

جدول 3- مقدار متوسط شاخص های آنزیمی سرم خون ماهی کپور گروه های مختلف(واحد بین المللی در لیتر(IU/l))

شاخص های خونی	LDH	ALT	AST	ALP
شاهد	i 12/2±5/2195	h 71/0± 5/37	i 41/1±540	h41/1 ± 193
C200	f 41/1± 1496	g 71/0± 5/31	g 71/0±5/490	d 71/0±5/107
C400	d71/0±5/1465	d 71/0± 5/22	d 0± 443	e 71/0±5/127
E200	g 41/1±1553	g 0±33	h 71/0±5/510	f 71/0±5/135
E400	e 41/1±1471	f 71/0±5/28	e 71/0±5/452	a 71/0±5/86
E200  + C200	c 71/0±1326	e 41/1±26	f 71/0±5/476	c 71/0± 5/102
E400  + C400	b 71/0±5/1274	a 71/0±5/14	b 71/0±5/386	b 0±98
E400  + C200	h41/1±1976	c 71/0±5/19	c 71/0±5/408	g 71/0±5/158
E200  + C400	a 71/0±5/1268	b 0±17	a 0±360	d71/0±5/106

حروف انگلیسی متفاوت در هر ستون بیانگر اختلاف معنی دار بین گروهها می باشد (P<0.05).

 

جدول 4- مقدار متوسط شاخص های ایمنی ماهی کپور در گروه های مختلف مورد بررسی

شاخص های ایمنی	Lysozyme(واحد در میلی لیتر)	ACH50(واحد در میلی لیتر)	IGM(میلی گرم در دسی لیتر)
شاهد	a 71/0 ± 5/19	a 71/0 ± 5/124	a 0 ± 12
C200	b 0 ± 28	b 71/0 ± 5/138	bc 71/0 ± 5/13
C400	d 71/0 ± 5/36	f 41/1 ± 5/178	c 71/0 ± 5/14
E200	b 41/1 ± 28	d 71/0 ± 5/157	ab 71/0 ± 5/12
E400	g 41/1 ± 46	g 71/0 ± 5/181	g 0 ± 23
E200 +C200	e 71/0 ± 5/38	h 71/0 ± 5/188	f 71/0 ± 5/21
E400 +C400	h 71/0 ± 5/49	f 71/0 ± 5/179	e 71/0 ± 5/18
E400+C200	c 71/0 ± 5/35	e 71/0 ± 5/167	c 71/0 ± 5/14
E200 +C400	f 71/0 ± 5/40	c 71/0 ± 5/155	d 71/0 ± 5/16

حروف لاتین مشترک در هر ردیف گویای عدم وجود اختلاف معنی دار(05/0 <P) و حروف غیر مشترک به معنای وجود اختلاف معنی دار آماری(05/0 >P) در میانگین داده های آزمایش می باشد.

هم چنین ویتامینCیک آنتی اکسیدان قوی است که در برابر آسیب های اکسیداتیو به بافت های مختلف ماهی مانند گلبول قرمز  نقش حافظتی دارد(34، 25) و از طرفی گزارش شده است که ویتامینE هم به عنوان آنتی­اکسیدان محافظت از غشای سلولی شامل گلبول قرمز را در برابر آسیب های اکسیداتیو انجام می دهد(34). در هم­سویی نتایج تحقیق جاری، جیره های غذایی حاوی سطوح مختلف ویتامین C و E در ماهی استرلیاد(Acipenser ruthenus) باعث افزایش تعداد گلبول قرمز گردید(3). مشخص شده ویتامین E اثر معنی­داری بر روی میزان هماتوکریت، هموگلوبین، گلبول قرمز، مونوسیت و ائوزینوفیل بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss) دارد(1). ویتامین C باعث افزایش گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت خون ماهی قزل آلای رنگین کمان گردید(30،6). افزایش ویتامین C در جیره ماهی کوی(Cyprinus carpio) باعث افزایش گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، نوتروفیل و مونوسیت(15) و در ماهی آکواریومی بارب حلب(Barbonymus schwanenfeldii) باعث افزایش گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت و گلبول های سفید گردید(9). گلبول های قرمز خون در ماهی(Arapaima gigas) تغذیه شده از مکمل های غذایی حاوی ویتامین هایC و E افزایش یافت(28). هم چنین افزایش ویتامین های  Cو E در جیره غذایی ماهی آزاد دریای خزر  (Salmo trutta caspius) باعث افزایش شاخص های هماتولوژی(خونشناسی) گردید(25). نتایج بررسی حاضر نشان می دهد افزایش ویتامین Cو E به جیره غذایی ماهی کپور باعث کاهش همه فاکتورهای آنزیمی مورد بررسی از قبیل لاکتات دهیدروژناز، آلانین آمینوترانسفراز، آسپارات آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز می­گردد. آلانین آمینوترانسفراز و آسپارات آمینوترانسفراز در اکثر بافت های بدن موجود می باشند. میزان آسپارات آمینو ترانسفراز در بیماری های قلبی، عضلانی و برخی حالت دیگر در سرم خون بالا می رود. میزان آلانین آمینو ترانسفراز در قلب، کبد، کلیه، طحال، پانکراس، مغز، عضلات استخوانی و سرم زیاد می باشد و هرگاه این بافت­ها دچار ضایعاتی شوند میزان این آنزیم افزایش می­یابد(13). جیره غذایی حاوی ویتامین E400+C400 میلی گرم در کیلوگرم کم ترین میزان آلانین آمینو ترانسفراز و آسپارات آمینو ترانسفراز را دارا بود که نشان دهنده اثرات مثبت ویتامین بر این دو آنزیم است. آلکالین فسفاتاز در کبد به وسیله سلول های پوششی و مجاری کوچک صفراوی تولید می گردد. آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که در تمام بدن یافت می شود(14) و در بیماری های کبدی و استخوانی در سرم خون افزایش می یابد(13). گروه شاهد بیشترین میزان آلکالین فسفاتاز و جیره غذایی حاوی ویتامین E400+C400 میلی گرم در کیلوگرم کمترین میزان آلکالین فسفاتاز را داشته است که این امر می تواند ناشی از تاثیرات مثبت ویتامین های C و E بر آنزیم های بافت کبدی از جمله آلکالین فسفاتاز باشد. لاکتات دهیدروژناز آنزیمی است که لاکتات را به پیروات کاتالیز می کند و در تمام نسوج پراکنده است. در کلیه، کبد و عضلات مقدار این آنزیم بیش از میزان آن در دیگر نسوج است(13). از تست لاکتات برای تعیین آسیب های بافتی و برای کمک در تشخیص کم خونی و بیماری های آبشش و کبد استفاده می شود(14). هم چنین برای بررسی آسیب های کبد، انواع خاص کم خونی و تخریب مفرط سلولی به عنوان نمونه در آسیب کبد مورد استفاده قرار می گیرد(14). بر اساس نتایج این بررسی گروه شاهد بیشترین میزان لاکتات دهیدروژناز را داشته و کمترین میزان در جیره غذایی حاوی E200+C400 میلی گرم در کیلوگرم می باشد. نتایج بررسی حاضر نشان دهنده اثرات مثبت افزایش ویتامین جیره بر آنزیم لاکتات دهیدروژناز است. در سیستم ایمنی، چندین نقش به ویتامینC در رژیم غذایی مربوط می شود که از آن جمله: فعالیت های ماکروفاژ، تکثیر سلولی، فعالیت کمپلمان و لایزوزیم می باشد (27، 25، 21، 17). در تحقیق جاری نیز افزایش ویتامین Cو E به جیره غذایی ماهی کپور باعث افزایش فعالیت لایزوزیم، کمپلمان50(ACH50) و ایمونوگلوبین می باشد. در تحقیقات صورت گرفته توسط محققین دیگر نیز نقش ویتامین ها به خصوصCو E در بهبود عملکرد سیستم ایمنی ثابت شده است. در نتایج مشابه نیز در تحقیقی مشخص گردید که افزودن ویتامین C در بچه ماهی فیل ماهی( (Huso huso موجب ارتقای برخی از واکنش های ایمنی غیر اختصاص(لایزوزیم، جمعیت لکوسیتی) و اختصاصی(تولید آنتی بادی) و نیز درصد بقای آن در مواجهه با سپتی سمی آئروموناس می­شود. لذا استفاده از این ویتامین در سنین پایین تر می تواند موجب تقویت واکنش های دفاعی و در نتیجه افزایش مقاومت به عفونت باکتریایی در مراحل ابتدایی رشد و نمو ماهی که از حساسیت بیشتری به عوامل بیماری زا و شرایط نامساعد زیست محیطی و پرورشی برخوردا است، شود(12). سطوح مختلف ویتامین C باعث افزایش تعداد گلبول های سفید خون و میزان فعالیت لایزوزیم سرم در ماهی بنی(Barbus sharpeyi) گردید(5). افزایش ویتامین  Eبه جیره غذایی بچه ماهی شیپ(Acipenser nudiventris)  میزان گلبول قرمز، هماتوکریت، فعالیت لایزوزیم و ایمونوگلوبین را افزایش داد(8). سطوح مختلف ویتامینC باعث افزایش لایزوزیم،IGM  در بچه تاسماهی سیبری(Acipenser baerii) گردید(2). افزایش ویتامین های  Cو E به جیره غذایی ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius) باعث افزایش فعالیت لایزوزیم و ایمونوگلوبین می شود(25). تحقیقات مختلف نشان داده است که میزان ویتامین  Cو E مورد نیاز متناسب با هر گونه ماهی متفاوت است و نمی توان به عنوان یک اصل کلی این میزان را به همه ماهیان دیگر تعمیم داد(29، 26-24،19، 15، 12، 11، 4-1). نتایج این بررسی نشان می­دهد اگر چه تغییرات صورت گرفته و نتایج به دست آمده در سطوح مختلف ویتامین ها بر شاخص های خونی، آنزیمی و ایمنی متفاوت و بعضاً یکسان نبوده است اما اولاً استفاده از هر دو ویتامین در جیره غدایی ماهی کپور ضروری بوده، ثانیاً در اکثر شاخص های مورد بررسی ترکیب 400 میلی­گرم در کیلوگرم غذا از هر دو نوع ویتامین باعث بهبود شاخص های خونی گردیده و بهترین تاثیر را داشته است.

مراجع

-اورجی، م.، رحیمی، ح. 1392. اثر ویتامین E بر شاخص­های رشد میزان بقا و تغییرات هماتولوژی بچه ماهیان قزل آلای رنگین کمان. فصلنامه علمی پژوهشی شیلات. دوره 2. شماره 4. ص 1-10.

2-پورغلام، ی.، خارا، ح.، محسنی، م .1393. بررسی اثرات سطوح مختلف ویتامین Cبر فاکتورهای خونی و ایمنی بچه تاسماهی سیبری(Acipenser baerii). فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی و تکوین جانوری، شماره پیاپی25، جلد7، شماره2، بهار، ص79-85.

3-تاتینا، م.، بهمنی،م.، سلطانی، م.، ابطحی،ب.، قریب خانی، م. 1388. تاثیر جیره های غذایی حاوی سطوح مختلف ویتامین­های C و Eبر میزان گلبول های قرمز خون ماهی استرلیاد پرورشی. مجله علمی پژوهشی بیولوژی دریا. سال اول شماره چهارم. ص 23-34.

4-تاتینا، م.، طاعتی، ر.، بهمنی، م.، سلطانی، م.، قریب خانی، م. 1391. اثر سطوح متفاوت ویتامین های C و E بر شاخص های رشد و بقای ماهی استرلیاد پرورشی. مجله علمی شیلات ایران. سال بیست و یکم، شماره 1. بهار، ص 1-12.

5-جواهرزاده دزفول، ف.، علیشاهی، م. چله مال دزفولی نژاد، م. جواهری، م. 1391. تأثیرسطوح مختلف ویتامین C برخی شاخص های ایمنی و خونی ماهی بنی (Barbus sharpeyi). مجله دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، دوره 6، شماره1.ص 47-56.

6-رحیمی، م.، سوداگر، م.، اورجی، ح.، حسینی، س.ع.، تقی­زاده، و. 1391. تاثیر ویتامین C بر پارامترهای خونی، رشد و پاسخ به استرس دمایی در بچه ماهیان قزل الای رنگین کمان (Oncorhinchus mykiss). مجله تحقیقات دامپزشکی، دوره 67، شماره 4، ص 373-380.

7-شکراالهی، س.، تقی زاده، و.، ایمانپور، م.ر. 1393. اثر جیره­های غذایی حاوی سطوح مختلف ویتامین E و C بر شاخص های رشد ماهی فلاور هورن(Cichlosoma sp). فصلنامه علمی پژوهشی محیط زیست جانوری. سال ششم، شماره 2، تابستان. ص 75-81.

8-عاشوری، ع.، خارا، ح.، یزدانی ساداتی، م. ع.، کاظمی، ر. ا. 1393. بررسی تاثیر ویتامین های توکوفرول( (E و ریبوفلاوین( (B2 برفاکتورهای خونی و ایمنی بچه ماهی شیپ(Acipenser nudiventris). فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی و تکوین جانوری. شماره پیاپی 28، جلد 8، شماره 1، ص 17-27.

9-غیاثوند، ز.، احمدی، ز.، علامه، ع.، چنگیزی، ر. 1395. اثر سطوح مختلف ویتامینC بر رشد، تغذیه، بازماندگی و برخی پارامترهای خونی و ایمنی ماهی آکواریومی باربحلب(Barbonymus schwanenfeldii). مجله پژوهش های جانوری(مجله زیست شناسی ایران)، جلد29،شماره3.ص 318-326.

10-کاظمی، ر. ا.، پوردهقانی، م.، یوسفی جوردهی، ا.، یارمحمدی، م.، نصری تجن، م. 1389. فیزیولوژی دستگاه گردش خون آبزیان و فنون کاربردی خون شناسی ماهیان. انتشارات بازرگان، رشت، چاپ اول، ص 194.

11-فلاحتکار، ب.، سلطانی، م.، ابطحی، ب.، کلباسی، م. ر.، پورکاظمی، م.، یاسمی، م. 1385. تاثیر ویتامین C بر برخی پارامترهای رشد، نرخ بازماندگی و شاخص های کبدی در فیل ماهیان. مجله پژوهش و سازندگی در امور دام و آبزیان. شماره 72. ص98-103.

12- فلاحتکار، ب.، سلطانی، م.، علیشاهی، م.، زرگر، ا. 1387. تاثیر سطوح مختلف اسید اسکوربیک بر برخی از شاخص های ایمنی فیل ماهیان جوان. مجله تحقیقات دامپزشکی، دوره 63، شماره 5، ص 337-343.

13-محمدی ها، ح. 1377. بیوشیمی بالینی. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم. 826 ص.

14-محمدنژادشموشکی، م.، سلطانی، م.، شریف پور، ع.، ایمانپور، م.ر. 1391. بررسی اثر غلظت های تحت کشنده سم دیازینون برفعالیت برخی آنزیم های سرمی مولدین نر ماهی سفید Rutilus frisii kutum (Kamensky, 1901. مجله دامپزشکی ایران، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره هشتم، شماره چهارم، زمستان، ص 94-101.

15- میرشاه ولد، ف.، کاظمیان، م. 1395. تاثیر سطوح مختلف ویتامینC  بر برخی پارامترهای رشد و تعدادی از شاخص های هماتولوژی سرم خون ماهی کوی (Cyprinus carpio). مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، سال یازدهم، شماره دوم، تابستان. ص 58-68.

16.Affonso, E. G., Polez, V. L. P., Mazon, A. F., Araújo, M. R. R., Moraes, G., Rantin F. T. (2004). Physiological responses to sulfide toxicity by the air-breathing catfish, Hoplosternum littorale(Siluriformes, Callichthyidae). Comparative Biochemistry and Physiology, 139; 251–257.

17.Anbarasu, K., Chandran, M. R. (2001). Effects of ascorbic acid on the immune responses of the cat fish Mystus gulio (Hamilton), to different bacterions of Aeromonas hydrophila. Fish & Shellfish Immunology, 11; 347–355.

18.Asaikkuttia, A., Bhavana, P. S., Vimalab, K., Karthika, M., Cheruparambathca, P. (2016). Effect of different levels dietary vitamin C on growth performance, muscle composition, antioxidant and enzyme activity of freshwater prawn, Macrobrachium malcolmsonii. Aquaculture Reports, 3; 229–236.

19.Arab, N., Rajabi Islami, H. (2015). Effects of dietary ascorbic acid on growth performance, body composition, and some immunological parameters of caspian brown trout, Salmo trutta caspius. Journal of the World Aquaculture Society; 46; 505–518.

20.Buettner, G.R., Jurkiewicz, B.A. (1995). Catalytic metals, ascorbate and free radicals: combi-nations to avoid. Radiat. Res. 145; 532–541.

21.Chen, R., Lochmann, R., Goodwin, A., Praveen, K., Dabrowski, K., Lee, K. (2003). Alternative complement activity and resistance to heat stress in golden shiners(Notemigonus crysoleucas) are increased by dietary Vitamin C levels in excess of requirements for prevention of deficiency signs. Journal of Nutrition, 133; 2281–2286.

22.Cox, V.E. (1968). The anemia of scurvy. In: Harris, R.S., Wool, I.G., Loraine, J.A. Eds., Vitamins and Ž . Hormones 26 Academic Press, New York, pp. 635–651.

23.Dinning, J. S. (1962). Nutritional requirements for blood cell formation in experimental animals. Physiological Reviews, 42; 169–180

24.Faramarzi, M. (2012). Effect of dietary vitamin c on growth and feeding parameters, carcass composition and survival rate of common carp(Cyprinus carpio). Global Veterinaria, 8; 507-510.

25.Khara, H., Sayyadborani, M., SayyadBorani, M. (2016). Effects of α-Tocopherol(vitamin E) and ascorbic acid(vitamin c) and their combination on growth, survival and some haematological and immunological parameters of caspian brown trout, Salmo trutta caspius juveniles. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 16; 385-393.

26.Lim, C., Lovell, R. T.(1978). Patology of vitamin C deficien cysyndrome in chanel catfish, Ictalurus punctatus. Nutrition, 108; 1137-1146.

27.Lin, M. F., Shiau, S. Y. (2004). Requirements of vitamin C(L-ascorbyl-2-

 

monphosphate-Ma and L-ascorbyl-2-monophosphate-Na) and its effects on immune responses of grouper, Epinephelus malabaricus. Aquaculture Nutrition, 10; 327–333.

28.Menezes, G. C., Tavares-Dias, M., Ono, E. A., Andrade, J. I. A., Brasil, E. M., Roubach, R., et al. (2006). The influence of dietary vitamin C and E supplementation onthe physiological response of pirarucu, Arapaima gigas, in net culture. Comp. Biochem. Physiol. A, 145; 274-279.

29.Merchie, G., Lavens, P., Dhert, Ph., Dehasque, M., Nelis, H., De-Leenheer, A. (1996). Dietary  ascorbic acid requirements during the hatchery production of turbot larvae. J. FishBiol., 49; 573–583.

30.Miar, A., Matinfar, A., Shamsae, M., Soltani, M. (2013). Effects of different dietary vitamin c and e levels on growth performance and hematological parameters in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). World Journal of Fish and Marine Sciences, 5(2); 220-226.

31.Nakagawa, H., Sato, M., Gatlin, D.M. (2007). Dietary supplements for the health and quality of cultured fish. CRC press. USA. 220p.

32.National Research Council, (2011). nutrient requirements of fish and shrimp. National Academy Press, Washington, DC.

33.Safarpour Amlashi, A., Falahatkar, B., Sattari, M., Tolouei Gilani, M. H. (2011). Effect of dietary vitamin E on growth, muscle composition, hematological and immunological parameters of sub-yearling beluga Huso huso L. Fish & Shellfish Immunology, 30; 807-814.

34.Sahoo, P. K., Mukherjee, S. C. (2002). Influence of high dietary atocopherol acetate intakes on specific immune response, nonspecific resistance factors and disease resistance of healthy and Aflatoxin B1-induced immunocompromised Indian major Carp, Labeo rohita (Hamilton). Aquaculture Nutrition, 8; 159-67.

35.Wang, C., Huang, C. (2015). Effects of dietary vitamin C on growth, lipid oxidation,and carapace strength of soft-shelled turtle, Pelodiscus sinensis. Aquaculture, 445;1–4.