سیمای خشونت علیه زنان در شعر شاعران معاصر عراق و بررسی علل آن (مطالعه موردی: رصافی، زهاوی، سیاب و ملائکه)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 10، شماره 37، مهر 1397، صفحه 7-23   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مصطفی تراویده^{* 1}؛ پیمان صالحی²

¹دانشگاه تهران، پردیس فارابی، گروه مترجمی زبان عربی، تهران، ایران.

²دانشگاه ایلام، گروه زبان و ادبیات عرب، ایلام، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی سیمای خشونت علیه زن در اشعار چهار شاعر معاصر عراق: رصافی، زهاوی، سیاب و ملائکه و دیدگاهشان نسبت به پدیدة خشونت علیه زن با استناد به دیوان‌ اشعار آنان و تکیه‌بر نقد فرهنگی و به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی است. خشونت علیه زن پدیده‌ای تلخ‌ با سابقه‌ای طولانی و با ابعاد فیزیکی، روانی، جنسی، اجتماعی و اقتصادی است که هنوز هم در جوامع انسانی وجود دارد. نتایج پژوهش بیانگر این است که شاعران مزبور در اشعار خود انواع خشونت‌ علیه زن ازجمله محرومیت از حضور در اجتماع و بهره‌مندی از رشد علمی و فرهنگی، استفاده به‌عنوان کالایی جنسی، تحقیر، تهدید به طلاق و سرگردانی، بدرفتاری، تنبیه بدنی و سلب حق انتخاب همسر منعکس کرده‌اند. همچنین آنان از ابتذال زنان در اثر فشار فقر، نداشتن حامی، نبود نهادهای حمایتی و اجتماعی و ذبح ناجوانمردانة زنان و دختران به‌حکم سنت قبیله‌ای ننگ‌زدایی سخت متأثر شده‌اند و تربیت نسلی شریف، آزاده و شجاع را برای جامعه، مرهون بهره‌مندی زن از زندگی‌ شرافتمندانه دانسته‌اند.

کلیدواژه‌ها

خشونت علیه زنان؛ شاعران معاصر عراق؛ رصافی؛ زهاوی؛ سیاب؛ ملائکه

مراجع

ـ قرآن کریم

ـ اطیمش، محسن. (1982). دیر الملاک، بغداد: دارالرشید للنشر.

ـ جابر، صالح محمد. (2012). العنف فی الشعر العراقی الحدیث مظاهره و تجلیاته، إطروحة الدکتوراه، قسم اللغة العربیة و آدابها،کلیة تربیة، جامعة بصرة.

ـ جوادی آملی، عبدالله. (1392). مفاتیح الحیاة. تحقیق و تنظیم محمدحسین فلاح زاده، یدالله مقدسی، سید کمال‌الدین عمادی، محمود لطیفی و جعفر آریانی، چاپ یک‌صد و چهل ‌و سه، قم: نشر إسراء.

ـ دیلمی، حسن بن علی بن محمد. (1412 ق). إرشاد القلوب إلی الصواب، قم: انتشارات شریف رضی.

ـ رشید، اسماء جمیل، حمود، علی طاهر، عطوان، محمد، رضا، محمد و صبحی، صباح. (2012). المنظور الثقافی للعنف ضدالمرأة فی العراق، دراسة میدانیة، بغداد: مرکز دارالسلام للطباعة.

ـ رصافی، معروف. (1959). دیوان رصافی، مجلد 1، طبعة 6، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.

ـ زارعی، شیما. (1388). گزارشی از نشست نقدوبررسی کتاب «زن و زبان» در شهر کتاب، وب‌سایت: www.bookcity.co.ir.

ـ زهاوی، جمیل صدقی. (1924). دیوان زهاوی، مصر: المطبعة العربیة.

ـ سیاب، بدر شاکر. (2000). الأعمال الشعریة الکاملة، بغداد: دارالحریة للطباعة.

ـ سلیم، صیفور. (2011). الأمثال الشعبیة کخلفیة للعنف فی المجتمع الجزائری دراسة تحلیلیة، فعالیات الملتقى الوطنی حول دور التربیة فی الحد من ظاهرة العنف جامعة الجزائر، العدد 4، 79 ـ 89.

ـ صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه، جلد 4، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ سوم، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.

ـ صالح، فرح غانم. (2008). المرأة فی شعر سیاب، بغداد: دارالشؤون الثقافیة.

ـ طبانة، بدوی. (1974). أدب المرأة العراقیة فی القرن العشرین، بیروت: دارالثقافة.

ـ عزالدین، یوسف. (1960). الشعر العراقی الحدیث و اثر التیارات السیاسیة و الإجتماعیة فیه، بغداد: مطبعة سعد.

ـ غذامی، عبدالله. (2000). المرأة و اللغة، طبعة 3، بیروت: المرکز الثقافی العربی.

ـ لوین، لیا. پرسش و پاسخ دربارة حقوق بشر، ترجمة محمدجعفر پوینده. (1377). چاپ دوم، تهران: قطره.

ـ فاخوری، حنا. (1951). تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمة عبدالمحمد آیتی(1378)، چاپ چهارم، تهران: توس.

ـ قرائتی، محسن. (1396). قرآن کریم، ترجمه و تفسیر، چاپ سوم، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

ـ مطهری، مرتضی. (1353). مسئله حجاب، تهران: نشریه انجمن اسلامی پزشکان.

ـ ملائکة، نازک. (2003). الأعمال الشعریة الکاملة، مجلد 2، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.

ـ ملائکة، نازک. (1981). دیوان، مجلد 1، طبعة 3، بیروت: دارالعودة.