تحلیل شخصیت‌ «هوو» در رمان‌های کلیدر و شوهرآهو خانم (آثار: دولت آبادی و افغانی)

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 5، دوره 10، شماره 37، مهر 1397، صفحه 71-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عظیم جباره ناصرو؛ رقیه (پریچهر) کوهنورد^*

دانشگاه جهرم، گروه زبان و ادبیات فارسی، جهرم، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی شخصیت «هوو» در ادبیات  داستانی معاصر بود. یکی از ویژگی‌های ادبیات معاصر، توجه بیشتر به امور اجتماعی و حضور پر رنگ‌ زنان در حوزه‌ی شعر، نثر و به‌ویژه داستان است؛ پیوند بین مسائل اجتماعی و زبان روشن است؛ به‌گفته‌ی زبان‌شناسان، زبان آیینه‌ی فکر و تحولات فکری جامعه است. محمود دولت‌آبادی و علی محمد افغانی از نویسندگان سرشناس معاصر به‌شمار می‌آیند که طرح مضامین اجتماعی در آثار آنان حضوری پررنگ دارد. یکی از این مضامین، پردازش شخصیت «هَوو» است. «شوهرآهو خانم» و «کلیدر» هر دو از تأثیرگذارترین رمان‌های معاصر هستند که شخصیت زن در جایگاه «هوو» در آن‌ها نقش مؤثری دارد. در این پژوهش، ضمن تحلیل این شخصیت‌ها، دریافت می‌ شود که دولت‌آبادی و افغانی از کدام عناصر داستانی برای آفرینش بهتر و واقعی‌تر این شخصیت‌ها، بهره برده‌اند. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است و یافته‌های آن نشان می‌دهد که هر دو نویسنده در پردازش شخصیت «هوو» از شیوه‌ی بیان مستقیم به خوبی استفاده کرده‌اند. از بین شیوه‌های غیرمستقیم نیز اغلب از روش «توصیف» بهره گرفته‌اند. با این که هر دو نویسنده به‌خوبی معضلات و پیامدهای ناگوار چندهمسری را بیان کرده‌اند؛ اما با دیدگاهی مردانه و جانب‌دارانه و در فضایی مردسالارانه آن را ترسیم کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

هوو؛ کلیدر؛ شوهرآهوخانم؛ دولت‌آبادی؛ افغانی

مراجع

_آبوت، پاملا، و  والاس، کلر. (1991). جامعه‌شناسی زنان. ترجمه‌ی منیژه نجم عراقی. (1380). تهران: نشر نی.

_اباذری، یوسف، و امیری، نادر. (1384). بازخوانی رمان شوهر آهوخانم. مطالعات فرهنگی و ارتباطات. 1(4)، 55-78.

_اخوّت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.

_استاک، روح‌الله، نوابخش، مهرداد، و قاسمی، یارمحمد. (1397). جایگاه و هویت زن در جدال گفتمان‌های ایرانی (با تاکید بر گفتمان امام‌خمینی). فصلنامه زن و فرهنگ. 9 (35)، 7- 22.

_اسحاقیان، جواد. (1383). کلیدر؛ رمان حماسه و عشق. چاپ اول، تهران: گل‌آذین.

_اسماعیل‌لو، صدیقه. (1384). چگونه داستان بنویسیم. جلد دوم، تهران: نگاه.

_افغانی، علی‌محمد. (1346). شوهر آهو خانم. چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

_امیرشاهی، مهشید. (1379). زن از دید داستان‌نویسان معاصر. ایران‌شناسی، 12(48)، 893-906.

_بارانی، محمد، و جعفری‌ قورتانی، زهره. (1391). شخصیت‌پردازی در داستان کوتاه گرگ از هوشنگ گلشیری. پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 1(1)، 11-20.

_باطنی، محمدرضا. (1355). مسائل زبان‌شناسی نوین (ده مقاله). تهران: نشر آگاه.

_باقری، نرگس. (1387). زنان در داستان. تهران: انتشارات مروارید.

_پاینده، حسین. (1382). گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی). تهران: نشر روزگار.

_پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران (داستان رئالیستی و ناتورالیستی). تهران: نیلوفر.

_حسینی، مریم، و جهانبخش، فرانک. (1389). سیمای زن در رمان برگزیده‌ی محمد محمدعلی با  تأکید بر نقد ادبی فمنیستی. فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، 1(3)، 79-98.

_حکیم‌پور، محمد. (1382). حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد. تهران: نغمه‌ی نواندیش.

_حیدری، فاطمه، و وفایی ‌دیزجی، فرناز. (1392). شیوه‌های شخصیت‌پردازی در رمان کلیدر. پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، 4(‌14)، 95-128.

_خواجه‌پور، فریده، و علامی، ذوالفقار. (1392). شخصیت و شخصیت‌پردازی در رمان نخل‌ها و آدم‌ها. فنون ادبی، ‌5(9)، 109-122.

_دست‌غیب، عبدالعلی. (1384). شخصیت‌پردازی در داستان. کیهان فرهنگی، 22(‌233)، 34-39.

_دقیقیان، شیرین‌دخت. (1371). منشأ شخصیت در ادبیات داستانی. ناشر: نویسنده.

_دولت‌آبادی، محمود. (1374). کلیدر. تهران: فرهنگ معاصر.

_زارعی، فخری، و موسوی، سیدکاظم، و مددی، غلامحسین. (1394). شخصیت‌پردازی با رویکرد روان‌شناختی در داستان سیاوش. کاوش‌نامه‌ زبان و ادبیات فارسی، 16(30)، 67-102.

_عباس‌زاده، ناصر. (1387). نقش و جایگاه زن در رمان شوهر آهوخانم. مجله‌ چیستا، 26 (‌254و 255)، 139-144.

_علوی، بزرگ. (1342). شوهر آهوخانم. مجله‌ کاوه (مونیخ)،1(4)، 134-142.

_علی‌زاده، ناصر، و نظری ‌انامق، طاهره. (1390). نقد شخصیت در آثار داستانی صادق هدایت. زبان و ادب فارسی. 54(‌223)، 151-190.

_سپانلو، محمدعلی. (1371). نویسندگان پیشرو ایران: از مشروطیت تا 1350 (تاریخچه‌ی رمان، قصه‌ی کوتاه، نمایشنامه و نقد ادبی در ایران معاصر). تهران: انتشارات نگاه.

_سیگر، لیندا. (1990). خلق شخصیت. ترجمه‌ی مسعود مدنی (1388). تهران: رهروان پویش.

_شمیسا، سیروس. (1393). انواع ادبی. چاپ پنجم، تهران: نشر میترا.

_صیادی‌نژاد، روح‌الله، و مرتضایی، زهرا. (1396). بررسی تطبیقی سیمای زن در آثار فریبا وفی و سحر خلیفه. فصلنامه‌ زن و فرهنگ، 9(34)، 63- 80.

_فورستر، ادوارد مورگان. (1927). جنبه‌های رمان. ترجمه‌ ابراهیم یونسی (1357). تهران: انتشارات امیرکبیر.

_فولادی تالاری، خیام. (1377). عناصر داستان‌های علمیـ تخیلی. چاپ اول، تهران: نشر نی.

_کارد، اورسون اسکات. (1951). شخصیت‌پردازی و زاویه‌ی دید در داستان. ترجمه‌ پریسا خسروی سامانی (1387). تهران: انتشارات رستی.

_کوچکی، زهرا. (1389). بررسی سیمای زن در رمان شوهر آهوخانم. اندیشه‌های ادبی، 6، 85-110.

_کهدویی، محمد کاظم، و شیروانی، مرضیه. (1388). شخصیت‌پردازی قهرمان زن در رمان‌های شوهر آهوخانم و سووشون. نامه پارسی، 48و49، 71-86.

_مستور، مصطفی. (1379). مبانی داستان کوتاه. تهران: نشر مرکز.

_میرصادقی، جمال. (1379). عناصر داستان. چاپ چهارم، تهران: نشر سخن.

_نعمتی ‌قزوینی، معصومه. (1396). زنان و گفتمان مردسالاری در ادبیات داستانی مصر؛ موردکاوی داستان‌های کوتاه محمد حسین هیکل. زن در فرهنگ و هنر، 9(4)، 561- 576.

_هدایت، صادق. (1342). بوف کور. تهران: انتشارات امیرکبیر.