ارزیابی و تحلیل پارامترهای شیمیایی در شاخص کیفت آب زیرزمینی (WQI) مطالعه موردی: جلگه ساحلی شهرستان نور، استان مازندران

جغرافیای طبیعی

مقاله 4، دوره 11، شماره 41، آذر 1397، صفحه 49-63   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

رضا اسماعیلی^{* 1}؛ محمدمهدی حسین‌زاده²

¹دانشیار ژئومورفولوژی،گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران،ایران

²دانشیار دانشکده علوم زمین(گروه جغرافیای طبیعی)، دانشگاه شهید بهشتی ،تهران

چکیده

آب زیرزمینی از مهم‌ترین منابع آبی در بسیاری از کشورهاست. کیفیت آب زیرزمینی یک عامل ضروری برای مطلوبیت آب در مصارف متعدد است. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق، قسمت جلگه‌ای شهرستان نور است که در استان مازندران واقع شده است. منطقه عمدتاً تحت کاربری کشاورزی (برنج کاری) قرار دارد. در این تحقیق، از 50 چاه نمونه‌برداری شد. نقشه‌های توزیع فضایی پارامترهای مهم کیفیت آب با استفاده از تکنیک‌های زمین‌ آماری در نرم‌افزار ARC GIS تهیه گردید. شاخص کیفیت آب زیرزمینی (WQI) با توجه به پارامترهای کیفیت آب شامل کل مواد جامد محلول (TDS)، هدایت الکتریکی (EC)، PH، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، کلر، سولفات، بی‌کربنات، نیترات، نیتریت و آمونیوم برای مصرف شرب مورد بررسی قرارگرفتند. با وزن‌دهی به هریک از پارامترها و محاسبه نسبت هر پارامتر به مقدار استاندارد سازمان بهداشت جهانی(2011)، شاخص کیفیت نمونه‌های آب زیرزمینی بدست آمد. سپس نقشه شاخص کیفیت آب زیرزمینی در نرم افزار ARC GIS تهیه گردید. شاخص کیفیت آب زیرزمینی منطقه در سه گروه بسیار خوب، خوب و ضعیف طبقه‌بندی شدند که 98 درصد نمونه‌ها در گروههای بسیارخوب و خوب قرار گرفتند. تحلیل آماری  با استفاده از رگرسیون چندگانه نشان می‌دهد که پارامتر EC، TDS و آمونیوم(NH₃) سه پارامتر غالب برای پایش کیفیت آب منطقه هستند. در منطقه مورد مطالعه 16 درصد نمونه‌های آب زیرزمینی مقدار آمونیاک بیش از 5/1 میلی‌گرم در لیتر داشتند که نشان دهنده‌ی آلودگی انسانی است. دیاگرام گیبس، غلبه فرایند هوازدگی سنگ را در کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی منطقه نشان می‌دهد. شاخص اشباع کانی‌ها، نشان می‌دهد که همه‌ی نمونه‌ها نسبت به آهک، دولومیت و آراگونیت در حالت اشباع هستند از این رو 98 درصد نمونه‌های آب زیرزمینی منطقه سختی بسیار زیاد دارند.

کلیدواژه‌ها

شاخص کیفیت آب( WQI)؛ مازندران؛ شهرستان نور؛ GIS

مراجع

1- شمسایی، ابوالفضل، صادق اورعی زارع و امین سارنگ، 1384، بررسی تطبیقی شاخص‌های کیفی و پهنه بندی کیفی رودخانه کارون و دز، مجله آب و فاضلاب، شماره 55، صص 39-48.

2- عابسی، عزیر و محسن سعیدی، 1390، توسعه شاخص کیفی آب‌های زیرزمینی در سطح استان قزوین، فصلنامه علوم محیطی، شماره 31، صص 117-128.

3- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، 1388،  آب آشامیدنی- ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی، استاندارد ملی ایران، 1053، تجدید نظر پنجم.

4- میرزایی، محمد، علی‌رضا نظری و علی یاری، 1384، پهنه بندی کیفی رودخانه جاجرود، محیط شناسی، شماره 37، صص 17-26.