بررسی و تعیین قابلیت های گردشگری مناطق گذرگاهی و بین راهی(نمونه: خراسان جنوبی)

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

مقاله 5، دوره 7، شماره 28، آذر 1397، صفحه 79-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

رستم صابری فر^*

گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

چکیده

مطابق ادعای مسئولین گردشگری استان خراسان جنوبی، سالانه بیش از 12 میلیون مسافر از این استان به سمت شمال و جنوب کشور عبور می کنند، اما بهره استان از این پتانسیل بسیار اندک و در واقع هیچ است. بسیاری این مشکل را در عدم وجود قابلیت های فرهنگی، تاریخی، زیارتی و طبیعی استان می دانند. این حالی است که علاوه بر وجود قابلیت های اساسی در این زمینه، همین شرایط تزانزیتی می تواند بهترین امکان برای بهرمندی از پیامدهای مثبت گردشگری تلقی گردد. در این بررسی سعی اصلی بر آن است تا شرایط استان خراسان جنوبی به عنوان مهمترین منزلگاهی که مسافران مرکز، جنوب و جنوب شرق کشور را به مشهد می رساند، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. به این منظور، از روش توصیفی و تحلیل بهره برداری شده است و داده های گرددآوری شده از طریق پرسشنامه های محقق ساخته از 300 نفر نمونه انتخابی، با نرم افزار SPSS و ابزار تحلیلی SWOT مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشانگر آن است که ضعف های موجود در ارتباط با عدم بهره گیری از قابلیت گردشگران عبوری عمدتا به سیاست های اجرایی و عدم اتخاذ استراتژی های مناسب مربوط می باشد. به طوری که راهبردهای تعیین شده در این بررسی عمدتا در بخش تهاجمی می باشد حال آن که مسئولین راهبردهای دیگری را مد نظر قرار داده اند.

کلیدواژه‌ها

قابلیت توریسم؛ مناطق بین راهی؛ خراسان جنوبی؛ ماتریس ارزیابی؛ مدل SWOT

مراجع

• ارمغان، سیمین. 1385. توریسم و نقش آن در جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. 193 صفحه.
• استانداری خراسان جنوبی. 1396. سرمایه­گذاری در استان. معاونت بودجه. بیرجند. 86 صفحه.
• بهزادفر، مصطفی، زمانیان، روزبه. 1387. برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری با تکیه بر بخش محصول. علوم مهندسی، 6: 89-103.
• پارسایی، الهام. 1394. امکان سنجی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس 186 صفحه.
• پیرز، جان، رابینسون، ریچارد. 1393. مدیریت راهبردی، اجرا و کنترل. انتشارات سمت، تهران. 123 صفحه.
• ترشیزیان، پریوش. 1396. برنامه­ریزی و سامان­دهی فضاهای شهری در راستای توسعه شهری. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
• تقوایی، مسعود.، صفرآبادی، اعظم. 1390. نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه­ی پایدار گردشگری شهری مطالعه موردی - شهر کرمانشاه. مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 4: 35-52.
• توکلی، دلبر. 1387. فصل جدید گردشگری در کارنامه ایران، دنیای تجارت، سال دوم، شماره 12: 14-22.
• ثروتی، محمد­رضا ، کزازی، الهام. 1385. ژئوتوریسم فرصت­های برنامه­ریزی آن در استان همدان، مجله فضای جغرافیایی، شماره 12: 1-20.
• حیدری، رحیم. 1387. برنامه­ریزی صنعت گردشگری. انتشارات سمت، تهران. 211 صفحه.
• دیوید، فرد آر. 1384. مدیریت استراتژیک. ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی. انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران. 123 صفحه.
• رحمانی، محمود. 1385. آمایش سرزمین و توسعه­پایدار روستائی با رویکرد گردشگری. مجله جمعیت، شماره 61 و 62: 81-89.
• رضوانی، علی­اصغر. 1374. جغرافیا و صنعت توریسم، پیام­نور، تهران. 211 صفحه.
• رضوانی، علی­اصغر. 1388. جغرافیا و صنعت توریسم. دانشگاه پیام­نور، تهران. 211 صفحه.
• الرفاعی، طالب. 1387. دومین همایش بین­المللی فرصت­های سرمایه-گذاری در صنعت گردشگری. آریانا گردشگر، تهران.
• رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، مهدوی، داوود. 1385. راهکارهای توسعه گردشگری روستایی در دهستان لواسان کوچک با استفاده از مدل SWOT. فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره20:20-1.
• رنجبریان، بهرام، زاهدی، محمد. 1379. برنامه­ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه­ای. نشر دانش، اصفهان. 217 صفحه.
• زاهدی، شمس­السادات. 1385. مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار، با تاکید بر محیط زیست. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. تهران. 198 صفحه.
• زمانی، حامد، خداوردی­لو، سهیلا. 1388. راهبردهای توسعه گردشگری روستایی در شهرستان پاسارگارد با استفاده از تکنیک SWOT. دومین همایش ملی علوم جغرافیایی، ایرانگرد و جهانگردی، تهران.
• زنگی­آبادی، علی، محمدی ده­چشمه، محمد. 1387. امکان سنجی توانمندی­های گردشگری طبیعی استان چهارمحال و بختیا ری به روش SWOT. مجله محیط شناسی، 47: 21-34.
• زیاری، کرامت­اله، 1383. مکتب­ها، نظریه­ها و مدل­های برنامه و برنامه­ریزی منطقه­ای. انتشارات دانشگاه یزد، یزد. 287 صفحه.
• سبحانی، بهروز. 1389. شناخت پتانسیل­های گردشگری منطقه آبگرم سردابه در استان اردبیل با روش SWOT. مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه ای، شماره 4: 12-22.
• سقایی، مهدی، جوانبخت قهفرخی، زهره، مافی، عزت­اله. 1391. تحلیل نقش مراکز خرید در رابطه با گردشگری و زیارت در کلانشهرها، مطالعه موردی: کلان شهر مشهد. مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 8: 77-101.
• سلطانی، ناصر، موسوی، میرنجف، سلامی، هادی. 1392. راهبردهای توسعه گردشگری از دیدگاه ارائه‌کنندگان خدمات با استفاده از مدل­های دلفی و فرآیند تحلیل شبکه، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 12: 19-39.
• سلطانی، علی­محمد، قاضی نوری، سپهر. 1384. بکار­گیری ماتریس SWOT در استخراج استراتژی­های ملی نانو تکنولوژی در ایران. نشریه دفتر همکاری­های فن­آوری. ریاست جمهوری، تهران. 126 صفحه.
• صابری­فر، رستم و حسین­زاده، حسن، 1395. تاثیر صنعت گردشگری بر روستائیان فقیر. همایش توسعه روستایی، دانشگاه گیلان، رشت.
• صابری­فر، رستم، 1396. عملکرد صنعت گردشگری در شهرهای استان خراسان جنوبی. فصلنامه علوم فرهنگی، شماره 2: 61-79.
• صابری­فر، رستم، 1391. مطالعه و بررسی جابه جایی سرمایه از شهرهای مرزی و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش­ها و رهیافت­ها، زاهدان.
• صابری­فر، رستم، 1389. مقایسه صنعت گردشگری در شهرهای استان خراسان جنوبی، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 2: 61-79.
• شماعی، علی، موسی­وند، جعفر. 1390. سطح­بندی شهرستان­های استان اصفهان از لحاظ زیر ساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل topsis و AHP، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 10: 1-18.
• فرج­زاده اصل، منوچهر. 1384. سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه­ریزی توریسم. نشر سمت، تهران. 257 صفحه.
• فیض­بخش، هوشنگ. 1379. صنعت جهانگردی در ایران و جهان، انتشارات مدرسه عالی خدمات جهانگردی و اطلاعات، تهران. 189 صفحه.
• قادری، رضا، ابوبکری، طاهر. 1388. بررسی قابلیت­ها و تنگناهای توسعه توریسم شهرستان سردشت با استفاده از تکنیک SWOT، دومین همایش ملی علوم جغرافیایی ١۵ و ١۶ مهرماه ١٣٨٨ -دانشگاه پیام نوراستان آذربایجان غربی، ارومیه.
• مافی، عزت­اله، سقایی، مهدی، 1388. کاربرد مدل SWOT در تحلیل مدیریت گردشگری، مطالعه موردی: کلانشهر مشهد. فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 14: 13-25.
• محلاتی، صلاح­الدین. 1380. درآمدی بر جهانگردی. چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران. 148 صفحه.
• مهدوی، داوود. 1382. توسعه صنعت توریسم و ارائه مدل استراتژیک SWOT در دهستان لواسان کوچک. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. 189 صفحه.
• نوروزی آورگانی، اصغر، نوری، هدایت­اله. 1383. ارزیابی توان محیطی برای توسعه توریسم در دهستان چغاخور، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 14:  26-39.
• هریسون، جفری، جان، کارون. 1382. مدیریت استراتژیک. ترجمه بهروز تالی. انتشارات دانشگاه تهران. 231 صفحه.
• Fennell, David. Ecotourism. Rutledge. London. 321 p.
• Murphy, Peter. 2015. Tourism, Community Approach. PNT. New York. 198 p.
• Nepal, Sanjay. 2000. Tourism in protected areas the Nepalese Himalaya. Annals of Tourism Research, No 3: 12-20.
• Perr, Allen. 1997. Tourism. Applied climatology. No. 2: 26-37.
• Tiago, Neve, Carla, Campos. 2015. International Tourism and Economic Growth: A Panel Data Approach. Natural Resources Management (NRM). NOTA Dilavoro 141. 321 p.
• Whelan, Thomas, Hunger, David. 1995. Strategic management and business policy (5th Ed.), Reading, MA: Addison-Wesle. 345 p.
• WTO (World Tourism Organization). 2016. Basic document. WTO. Madrid. 347 p.