تهیه نقشۀ پیشران های اصلی برای آینده پژوهی راهبردی اثرات اجرای طرح سامانۀ گرمسیری بر توسعه دشت های مهران و گدارخوش در راستای مدیریت برنامه ریزی

پژوهش های مدیریت راهبردی

مقاله 6، دوره 24، شماره 70، آذر 1397، صفحه 145-167   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

جواد علی بیگی^{* 1}؛ حمید جلالیان²؛ فرهاد عزیزپور³؛ حسین مهدی‌زاده⁴

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی کرج

²دانشیار جغرافیا ، دانشگاه خوارزمی کرج

³استادیار جغرافیا، دانشگاه خوارزمی کرج

⁴استادیار کارآفرینی و توسعه روستایی ،دانشگاه ایلام

چکیده

طرح سامانه گرمسیری با اهداف جلوگیری از خروج آب از کشور و ایجاد رشد و توسعه در نواحی گرمسیری به اجرا در می‌آید. دشت‌های مهران و گدارخوش از مهم‌ترین دشت‌های شهرستان مهران می‌باشند که در محدوده طرح سامانه گرمسیری واقع شده‌اند. این پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردی، از نظر ماهیت بر اساس روش‌های جدید علم آینده‌پژوهشی، تحلیلی و اکتشافی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی انجام گرفته است. داده‌های کیفی با پرسشنامه باز و از طریق مصاحبه و بررسی اسناد، و داده‌های کمی به صورت عددی و از طریق وزن‌دهی پرسشنامه‌های دلفی در دو مرحله انجام شد، مرحلة اول، با استفاده از روش مرور منابع (کتب، مقالات، گزارشات، اسناد)، سیاهه‌ای از مهمترین عوامل مؤثر در توسعه دشت‌های مهران و گدارخوش را در موضوعات مختلف توسعه‌ای تهیه و در اختیار 20 کارشناس که از طریق روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شده بودند، قرار داده شد که به شناسایی 30 پیشران اصلی مؤثر بر توسعه نواحی انجامید. مرحلة دوم، شامل پرسشنامه مرحله اول که در آن 30 پرسشنامه برای تهیه نقشه‌ها و نمودارهای ویژه و نهایتاً عوامل کلیدی تأثیرگذار بر توسعه از طریق وزن‌دهی توسط کارشناسان تکمیل شد. خروجی مدل تحلیل اثر متقابل در نرم افزار میک‌مک، روابط بین متغیرها را نشان می‌دهد که قابلیت تبدیل روابط به ماتریس روابط مستقیم و غیر مستقیم متغیرها، نقشه‌ها و نمودارهای ویژه و تعیین عوامل کلیدی را دارد و با امکانات خود تحلیل آسان روابط و ساختار سیستم را امکان‌پذیر می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نحوه توزیع متغیرها در نقشه پراکندگی، حاکی از وضعیت ناپایداری بسیار شدید سیستم است و اکثر متغیرها در اطراف محور قطری صفحه پراکنده و تأثیر پذیر هستند.

کلیدواژه‌ها

نقشه پیشران‌های اصلی؛ طرح سامانه گرمسیری؛ دشت‌های مهران و گدارخوش؛ نرم‌افزار میک‌مک

مراجع

اقدر، حسین، محمدیاری، فاطمه، رضا بصیری (1395). ارزیابی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی با استفاده از GIS و زمین آمار (مطالعه موردی: دشت مهران و دهلران ایلام)، مجله محیط‌زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، (3)96، پاییز 1395، 616- 597.
بخشنده مهر، لیلا، سلطانی، سعید، سپهر، عادل (1392). ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی و اصلاح مدل مدالوس در دشت سگزی اصفهان، نشریه: مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، (1)66، 41-27.
حاجیانی، ابراهیم (1390). مبانی، اصول و روش‌های آینده پژوهی. دانشگاه امام صادق (ع).
ربانی، طاها (1391). روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای مؤثر بر آینده موضوعات شهری. اولین همایش ملی آینده‌پژوهی، 215-213، تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
زالی، نادر (1388). آیند‌ه‌نگاری توسعۀ منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مبنا (نمونه موردی: استان آذربایجان شرغی)، استاد راهنما: محمدرضا پورمحمدی، رسالۀ دکتری، دانشگاه تبریز، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای کرمانشاه (1391). مرحله اول مطالعات یکپارچه منابع و مصارف حوضه گرمسیری استان‌های کرمانشاه، ایلام با اثر آب انتقالی از سیروان، شبکــه‌هــای آبیــــاری و زهکشـــی استان ایلام – قسمت سوم: گزارش وضع موجود کشاورزی.
کریمی، حاجی، نادری، فتح‌الله، مهدی‌زاده، ذوالفقار (1390). تهیه نقشه قابلیت آبیاری اراضی کشاورزی آب‌های زیرزمینی دشت مهران در محیط GIS، فصلنامه مهندسی آبیاری و آب، ال دوم، شماره 6 ، 9-1.
8-گرایی، احسان (1395). آینده‌نگاری راهبردی آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ایران با رویکرد برنامه‌ریزی سناریومبنا، رسالۀ دکتری، استاد راهنما: غلامرضا حیدری، دانشگاه اهواز، گروه علم اطلاعات و دانش‌‍شناسی.
مرکز آمار ایران (1392). سالنامة آماری استان ایلام، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران
مرکز آمار ایران (1393). سالنامة آماری استان ایلام، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران.
مهندسین مشاور تدبیر شهر دانش (1391). مطالعات پایه طرح گرمسیری غرب کشور، وزات نیرو، کارفرما: شرکت آب نیرو.
مهندسین مشاور تدبیر شهر دانش (1394). بازنگری در مطالعات طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه شمالی استان ایلام، وزات نیرو، کارفرما: شرکت آب نیرو، 473.
ناطقی، سعیده، زهتابیان، غلامرضا، احمدی، حسن (1388). ارزیابی شدت بیابان‌زایی دشت سگزی با بهره‌گیری از مدل IMDPA، نشریه مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، (3)62، 430-419.
هاشمیان اصفهانی، مسعود (1389). آینده‌نگاری علم و فناوری: آینده‌نگاری و ارزیابی رقبای منطقه و پیشگامان جهانی در حوزۀ علم و فناوری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

 

Asan, S. S & Asan, U (2007). Qualitative cross-impact analysis with time consideration. Technological Forecasting and Social Change, 74(5): 627-644.
Enzer, S & Alter, S (1978). Cross Impact Analysis and Classical Probability. In Futures, Vol. Io, 227–39.
Godet, A. J, Meunier, M. F & Roubelat, F (2003). Structural analysis with the MICMAC method & actors' strategy with MACTOR method, in Glenn, J. C, Gordon, T. J (Eds), AC/UNU Millennium Project: Futures Research Methodology-V2. 0, AC/UNU, Washington, DC.
Godet, M (1991). From anticipation to action, UNESCO publishing, Paris
Godet, M (1994). From anticipation to action: A handbook of strategic
Godet, M (2006). Creating futures: Scenario planning as a strategic management tool. France: Economica Publish.
Godet, M, Durance, P & Gerber, A (2009). Strategic foresight: Use and misuse of scenario building. Paris: Dunod.
Gordon, T. J (1994). Cross-impact method. AC/UNU Millennium Project: Future research methodology. Retrieved October 8, 2015 from
Hamlat, A, Errih, M & Guidoum, A (2012). Simulation of water resources management scenarios in western Algeria watersheds using WEAP model, Arab. J. Geosci, (7)6, 1–12, Mar.
Hedayat, N (2005). Improving the performance of water delivery in the Dez and Moghan irrigation schemes in Iran. Unpublished PhD thesis.Cranfield University, UK. P 67.
Hoff, H, Bonzi, C, Joyce, B & Tielbörger, K (2011). A water resources planning tool for the Jordan River Basin, Water, (3)3, 718–736.
Lindgren, M & Hans, B. H (2003(. Scenario planning the link between future and strategy, palgrave Macmillan.
Yates, D, Purkey, D, Sieber, J, Huber-Lee, A, Galbraith, H, West, J, Herrod-julius, S, Young, C, Joyce, B & Rayej, M (2009). Climate driven water resources model of the Sacramento Basin, California, J. Water Resour. Plan. Manag. (5)135, 303–313.