مشارکت در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله خیرآباد شهر بیرجند)

آمایش محیط

مقاله 7، دوره 11، شماره 42، آذر 1397، صفحه 139-164   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

پگاه مریدسادات^{* 1}؛ سجاد محمدیان²

¹(استادیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی)

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی)

چکیده

بافتهای فرسوده و ناکارآمد در شهرها از مسائل بحرانی توسعه پایدار شهری است و نوسازی و بهسازی آنها برای دستیابی به جوامع پایدار مورد تاکید است. در این فرایند علاوه بر جنبه های محیطی- کالبدی، به ابعاد اقتصادی- اجتماعی ساکنین این بافتها توجه می شود. لذا عوامل انسانی و مشارکت آنها در بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری بسیار اهمیت دارد و شناخت تمایلات مشارکتی و عوامل موثر بر ارتقا مشارکت ایشان ضروری است. بر این اساس هدف اصلی مطالعه حاضر بر پایه تبیین عوامل موثر بر مشارکت مردم در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله خیرآباد شهر بیرجند استوار گردید. این تحقیق پیمایشی با روش توصیفی-تحلیلی و ابزارگردآوری داده‌ها پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش، 1123خانوار ساکن درمحله خیرآباد بود. تعداد نمونه مبتنی بر فرمول کوکران 163خانوار تعیین گردید که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. برای توصیف داده‌ها از آماره‌های میانگین و انحراف معیار استفاده شد. تحلیل داده ها با آزمونهای تی تک نمونه ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر انجام شد. مطابق یافته ها پاسخگویان بیشترین تمایل را به مشارکت در تصمیم گیری و کمترین گرایش را به مشارکت مالی دارند. مولفه های احساس تعلق، اعتماد و انسجام اجتماعی، دسترسی به خدمات، طرحها و اقدامات حمایتی و توسعه نهادی و ظرفیت سازی بر مشارکت مردم در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده تاثیر دارند. در این بین احساس تعلق به محل سکونت بیشترین تاثیرگذاری (0.533) را دارد.

کلیدواژه‌ها

مشارکت؛ بهسازی و نوسازی؛ بافت فرسوده؛ بیرجند؛ محله خیر آباد

مراجع

 

1. اداره آمار دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بیرجند. 1396. اطلاعات جمعیت  شهرستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند – ۱۳۹۵. قابل دسترس در

http://stat.bums.ac.ir/Index.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=29&PageId=19807&codeV=1&tempname=stat

1. اسدیان، ف. و سیاحی، ز .1390. نقش الگوی مشارکتی در بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محله عامری اهواز). آمایش محیط، دوره چهار، شماره 12، 163-139.
2. امیری، ن.و ایلاقی، م. 1392. ساماندهی بافت فرسوده شهری با تأکید بر مشارکت مردمی (مطالعه موردی: محله مسجد ملک کرمان . ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه های شهر اسلامی، 21 و 22 آبان 1392، مشهد.
3. پور احمد، ا.، فرهادی، ا.و قربانی، ر. 1395. بررسی مسائل مشارکت اجتماعی شهروندان در نوسازی بافت فرسوده در ایران. بررسی مسائل مشارکت اجتماعی شهروندان در نوسازی بافت فرسوده در ایران. شانزدهمین همایش سیاست های توسعه مسکن در ایران، وزارت راه و شهرسازی و دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، 12-13 مهرماه 1395.
4. جمشیدی،ز.، 1391، ساماندهی بافت فرسوده شهری در راستای نوسازی و بهسازی با تاکید بر مشارکت مردمی(مطالعه موردی: محله استاد سرا در شهر رشت). پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
5. حبیبی، س. م. و سعیدی رضوانی، ه. 1384. شهرسازی مشارکتی؛ کاوشی نظری در شرایط ایران. نشریه هنرهای زیبا، شماره 24، زمستان 1384، 24-15.
6. حسین زاده، ع. ح. و فدایی ده چشمه، ح. 1391. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: شهر شهرکرد). مطالعات جامعه شناختی شهری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1391، 82-59.
7. داوودپور، ز. و نیک نیا، م. 1390. بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری راهبردی به سوی دستیابی به ابعاد کالبدی توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده کوی سجادیه). آمایش محیط، زمستان 1390، دوره 4، شماره 15، 59-31.
8. درودی، م. ه. و خوشاب، ع. 1392. ارزیابی و تحلیل شاخص های تعیین محدوده بافت های فرسوده شهری در ایران. ششمین کنفرانس مدیریت و برنامه ریزی شهری با تاکید بر مولفه های شهر اسلامی، 21 و 22 آبان 1392، مشهد.
9. رضادوست، ک.، حسین زاده، ع. ح. و عابدزاده، ح.. 1388. بررسی عوامل مؤثر در مشارکت اجتماعی شهروندان، جامعه شهری شهر ایلام. جامعه شناسی کاربردی، سال بیستم - شماره ۳۵، پاییز ۱388، 97-110.
10. مثنوی، م.ر. 1382. توسعه پایدار و پارادایم های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده . فصلنامه محیط شناسی، دروه 29، شماره 231، 104-89.
11. سجادی، ژ.، پورموسوی، س. م. و اسکندر پور، م.1390. بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی(مطالعه موردی: محله دولاب تهران). آمایش محیط، دوره 4، شماره 14، 164-143.
12. سلطانی, ی. ۱۳۹۲. احیاء و نوسازی بافت های فرسوده شهری از نظریه تا عمل بررسی نظریه ها و شیوه های اجرایی مواجهه با بافت های فرسوده شهری به عنوان شاخصه ای از توسعه پایدار). دومین همایش ملی اقلیم، ساختمان و بهینه سازی مصرف انرژی (با رویکرد توسعه پایدار)، اصفهان، سازمان بهره وری انرژی ایران.
13. ضرابی، ا. و فرید طهرانی، س. 1388. رویکرد مشارکت جویانه در نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری. آرمانشهر، شماره2، بهار و تابستان 1388، 46-39.
14. عندلیب، ع. 1389. اصول نوسازی شهری. تهران: آذرخش. 640ص.
15. قاسمی، ا.، قاسمی سیانی، م. و حیدری، ح. 1394. عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده. رفاه اجتماعی، سال پانزدهم، شماره 59، 255-288.
16. کاوه بوکانی، پ. 1394. شناخت وتحلیل بافت فرسوده کوچه شاه درویش:حدفاصل خیابان طالقانی غربی تا خیابان صلاح الدین غربی شهرستان مهاباد. سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. 
17. محمدی، ج.، شفقی، س. و نوری، م. 1393. تحلیل ساختار فضایی– کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی بافت فرسوده شهر دوگنبدان). برنامه ریزی فضایی، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 13، 128-105.
18. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی. 1384. مصوبه شورای اقتصاد در خصوص اجرای طرح بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده محله خیرآباد شهر بیرجند با استفاده از تسهیلات مالی خارجی را به استناد جزء 1 بند « ج » ماده 13 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در:

http://rc.majlis.ir/fa/law/show/132901

1. ملکی، س.و باغ دامن، ص. 1392. ارزیابی شاخص های توسعه پایدار شهری با تأکید بر شاخص های اجتماعی، کالبدی و خدمات شهری (مطالعه موردی: مناطق هشتگانه شهراهواز). مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره سوم، پاییز 1392 ، 54-29.
2. منصوری، ع.، صفری، س.، عباسی، د. و صالحی، م. 1387. کاربرد مدل تحلیل مسیر در تبیین عوامل موثر بر رضایت شغلی کارکنان( مطالعه موردی:گمرک جمهوری اسلامی ایران). فرهنگ مدیریت،سال پنجم، شماره هفدهم، بهار و تابستان، 89-110.
3. مهدوی نژاد، م. ج.، آقایی مهر، م. م.، کریمی مشاور، م. و رفیعی، ا. ر. 1391. بررسی تطبیقی تجارب مداخله در پهنه های فرسوده و ارائه راهبردهای مبتنی بر مشارکت مردم. شهرداری تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
4. نقدی، ا. و کولیوند،ش. 1394.  بررسی مشارکت اجتماعی شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری(مورد مطالعه ساماندهی بافت فرسوده خیابان مدرس کرمانشاه)، مطالعات مدیریت شهری، سال هفتم، شماره بیست و یکم، بهار 1394، 20-1.
5. هاشمی فشارکی، س. م. و سعیدی، ه. 1390. نقش احیای بافت فرسوده در توسعه پایدار شهری از دیدگاه فرهنگی. اولین کنفرانس ملی عمران و توسعه، زیبا کنار، ایران، اسفند 1390.
   1. Alipour Nakhi, A., Ahmari,N. and  Rezaei, S. 2016. Renovation and Rehabilitation Strategies for Worn-Out Texture of Ab-Anbar-No District in Sari Using SWOT Technique. Open Journal of Geology, 2016, 6, 270-283.
   2. Bararpur, S. and Akhtarshenas, Y. 2015.  The Role of Citizen Participation in Renovation and Rehabilitation of Urban Ancient Texture (Case Study: Region 6 Ancient Texture in Qaemshahr, Iran). Journal of Civil Engineering and Urbanism, Vol. 5, Issue 1: 12-15.
   3. Bromley, R. D. F., Tallon, A. R. and Thomas, C. J. 2005. City Centre Regeneration through Residential Development: Contributing to Sustainability. Urban Studies, Vol. 42, No. 13, 2407–2429, December 2005, 2407-2429.
   4. Lombardi, D. R., Porter, L. Barber, A. and Rogers, C. F. 2011.  Conceptualizing Sustainability in UK Urban Regeneration: a Discursive Formation. Urban Studies, 48(2) 273–296, February 2011, 273-296.  
   5. UN. 2016. Progress towards the Sustainable Development Goals. United Nations Economic and Social Council, Report of the Secretary-General (E/2016/75). Retrieved From: https://sustainabledevelopment.un.org/sdg11
   6. UN. 2017. Sustainable Development Goals: Make Cities and Human Settlements Inclusive, Safe, Resilience and Sustainable.  Retrieved From:
   7. https://sustainabledevelopment.un.org/topics/sustainabledevelopmentgoals
   8. Zhang, X., et al. 2016. Catalyzing sustainable urban transformations towards smarter, healthier cities through urbAn ecological infrastructure, regenerative development, eco towns and regional prosperity, Journal of Cleaner Production (2016), http://dx.doi.o rg/10.1016/j.jclepro.2016.02.038