تحلیل مورفومتری تاقدیس‌های باباکوهی و کفترک و ارتباط آن با تکتونیک‌های فعال

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 11، شماره 41، آذر 1397، صفحه 79-97   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

فاطمه پرهیزکار^{* 1}؛ اسدالله حجازی²؛ لیلا خدایی قشلاق¹

¹دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز،ایران

²دانشیار گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز،ایران

چکیده

مطالعات مورفوتکتونیکی شامل بررسی لندفرم‌ها و پدیده‌های سطحی به عنوان کلیدی جهت مشخص کردن وجود فعالیت تکتونیکی است. همچنین با این نوع مطالعه، می‌توان نواحی نسبتاً با ثبات و فعال تکتونیکی را مشخص کرد. اندازه‌گیری‌های کمی لندفرم‌ها این امکان را به ژئومورفولوژیست‌ها می‌دهد، تا با اندازه‌گیری شاخص‌های ژئومورفولوژی در لندفرم‌های مختلف، نقش تکتونیک‌های فعال را در تغییر شکل چشم‌اندازها بررسی کنند. منطقه‌ی مورد مطالعه در این تحقیق، تاقدیس‌های باباکوهی و کفترک در شمال‌ شهر شیراز است. هدف این تحقیق، ارزیابی مورفومتری تاقدیس‌های باباکوهی و کفترک و ارتباط آن با تکتونیک‌های فعال یا غیرفعال منطقه است. جهت دستیابی به هدف فوق، داده‌های مورد نیاز از نقشه‌های توپوگرافی 50000/1 و زمین‌ شناسی 100000/1 و تصاویر ماهواره‌ای لندست استخراج شد. نقشه سطوح ارتفاعی و شیب و تکتونیک تاقدیس‌ها تهیه شد. شبکه زهکشی به طور دقیق ترسیم شد. درجه بندی آبراهه‌ها به روش استراهلر انجام شد. همچنین مطالعات میدانی از اشکال و فرآیندهای ژئومورفیک انجام شد. داده‌های مورد نیاز برای محاسبه‌ی شاخص‌های ژئومورفولوژیک تقارن چین، سینوسیته جبهه کوهستان، خط‌الرأس تاقدیس، نسبت جهت، نسبت انشعاب، تراکم زهکشی، فرکانس رودخانه، بافت زهکشی، نسبت بافت و الگوی زهکشی بعد از ورود به محیط نرم افزار GIS محاسبه و به دست آمد. نتایج به دست آمده در این تحقیق بیانگر فعالیت تکتونیکی ، و فعالیت‌های رو  به رشد تاقدیس‌ بابا کوهی است. همچنین نشان دهنده‌ی جوان بودن تاقدیس بابا کوهی و فعالیت تکتونیکی متوسط تا بالا است هر چند پلانژ جنوب‌شرقی این تاقدیس در اثر گسل‌خوردگی و فرسایش شدید از بین رفته است. گسل‌های فعال بمو و سبزپوشان موجب تغییرات روند تاقدیس باباکوهی و ایجاد گسل‌های عرضی شده است. در بخش شمالی تاقدیس کفترک گسل فعال سعدی و همچنین گسل‌هایی با امتدادهای متفاوت مشاهده شدند اما بر اساس نتایج محاسبه شاخص‌ها در تاقدیس کفترک تکتونیک کمتر از تاقدیس باباکوهی دخالت کرده و نتایج، فعالیت کم تا متوسط تکونیکی را نشان می‌دهند. و به طور کلی هر دو بخش از نظر تکتونیکی تقریباً فعال بوده و احتمال مخاطره در این بخش‌ها وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

تاقدیس؛ بابا کوهی؛ کفترک؛ تکتونیک فعال؛ مورفومتری

مراجع

1-بهرامی، شهرام؛ فاطمه پرهیزکار. الهه اکبری. تیمور جعفری. 1392. بررسی رابطه ژئومورفولوژی تکتونیک بر اکتشاف مخازن هیدروکربنی زاگرس فارس (مطالعه موردی: طاقدیس‌های خشت و نورا)، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، در دست چاپ2.

2- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح 1376. نقشه های توپو گرافی 25000/1 رقومی شده ایران.

3- غلامی، یوسف. 1389. بررسی ژئومورفولوژی تکتونیک در تاقدیس گلیان شیروان، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیای طبیعی، دانشگاه تربیت معلم سبزوار.

4- نقشه زمین شناسی 1:100000 رقومی شده ایران.