معنا شناسی قسم در قرآن کریم: رویکردی تاریخی و فرهنگی

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 22، شماره 60، مهر 1395، صفحه 9-33   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

احمد پاکتچی

چکیده

چکیده
مفهوم قسم در قرآن کریم همواره از موضوعات مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده و در این باب، به خصوص قالب تکرارشوندۀ «لا اُقسِمُ» چالش گسترده‌ای را هم برای مفسران، هم برای نحویان ایجاد کرده است. این درحالی است که تحلیل‌های ارائه شده برای معنای «لا اُقسِمُ» در کاربردهای قرآنی در عمل از تکلف عاری نیست و نیاز به یک بازنگری در آن احساس می‌شود. در این مقاله با  ترکیبی از روش‌های معناشناسی تاریخی و معناشناسی فرهنگی معنای قسم بررسی می‌شود.
پژوهش نشان می‌دهد که قَسَم در فرهنگ عرب عصر نزول، به سان برخی فرهنگ‌های دیگر بار معنایی منفی حمل می‌کرده و معنایی بسیار نزدیک به نفرین و لعنت داشته است و از همین رو، ترکیب «لااُقسِمُ» در قرآن کریم، باید با همان ترکیب نحوی ظاهری در آن، به سوگند نخوردن بازگردانده شود.
.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: سوگند؛ مفردات قرآن؛ معناشناسی تاریخی؛ معناشناسی فرهنگی؛ ریشه‌شناسی

مراجع

Beeston, A.F.L. et al., Sabaic Dictionary، Dictionnaire sabéenne, Louvain-la-Neuve، Beirut, 1982.

Black, Jeremy et al., A Concise Dictionary of Akkadian, Wiesbaden, 2000.

Costaz, Louis, Dictionnaire syriaque-français، Syriaque-English Dictionary, Beirut, 1986.

Derksen, Rick, Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon, Leiden، Boston, 2008.

Dolgopolsky, Aharon, Nostratic Dictionary, Cambridge, 2008.

Drosdowski, Günther (ed.), Duden deutsches Universalwörterbuch, Mannheim, Dudenverlag, 1996.

Fahd, Toufic, La divination arabe, Leiden, 1966.

Gesenius, W., A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ed. F. Brown, Oxford, 1939.

Guerber, H. A., Myths of the Norsemen from the Eddas and Sagas, New York, Dower, 1992.

Hoftijzer, J. & K. Jongelling, Dictionary of the North-West Semitic Inscriptions, Leiden et al., 1995.

Jastrow, Marcus, A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi and the Midrashic Literature, London، New York, 1903.

Konstantinidou, Kyriaki, “Oath and Curse,” Oaths and Swearing in Ancient Greece, ed. A.H. Sommerstein & I.C. Torrace, Berlin، Boston, 2014.

Leslau, Wolf, Comparative Dictionary of Ge’ez (Classical Ethiopic), Wiesbaden, 1991.

Ljung, Magnus, Swearing: A Cross-Cultural Linguistic Study, New York, 2011.

Mohr, Melissa, Holy Shit: A Brief History of Swearing, Oxford, 2013.

Orel, V.E. & O.V. Stolbova, Hamito-Semitic Etymological Dictionary, Leiden et al., 1995.

Pokorny, Julius, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, Bern، M‌ünchen, 1959.

Robert, P., Dictionnaire alphabétique & analogique de la langue française, Paris, 1973.

Shanski, N.M. & T.A. Bobrova (Шанский, Н.М. & Т.А. Боброва), Этимологический словарь русского языка, Москва, 1994.

Starostin, S.A. et al., An Etymological Dictionary of Altaic Languages, Leiden, 2003.

Webster’s New Collegiate Dictionary, Springfield (Massachusets), 1985.

Zammit, Martin R., A Comparative Lexical Study of Qur’anic Arabic, Leiden، Boston، Köln, 2002.