امکان سنجی جرم انگاری درحوزه حقوق خانواده

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 5، دوره 15، شماره 54، اسفند 1397، صفحه 85-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2019.546204

نویسندگان

خدیجه صادقی موحد¹؛ سید محمد صدری^{* 2}؛ احمد باقری³؛ حیدر امیرپور⁴

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، ایران

²دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

   با توجه به اینکه خانواده و استحکام بنیان آن جهت تأمین کارکردهای بایسته، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و از طرفی احتمال تزلزل و فروپاشی آن بوسیله عوامل و رفتارهای مختلف نیز قابل تصور می­باشد، جرم­انگاری رفتارهای علیه خانواده در فقه امامیه و حقوق موضوعه مورد توجه قرار گرفته است و در این میان، احکام فقهی حاکی از اجتناب از جرم انگاشتن اغلب تخلفات خانوادگی است. برخی حکومت­ها با به رسمیت­نشناختن محیط خصوصی و همچنین گروهی از نظام­های دموکراسی، با توجیه تقدم رستگاری افراد بر آزادی آنان، جرم­انگاری در حوزه خانواده را امری ممکن دانسته­اند و در مقابل گروهی از حقوقدانان و برخی از حکما با استناد به خصوصی­بودن حریم خانواده و جدایی اخلاق از حقوق، جرم انگاشتن در این حوزه را مخالف با طبیعت خانواده و اقتضائات آن می­دانند. بر اساس یافته­های این تحقیق، اسلام نیز جرم­ انگاری در حوزه خانواده را جز در قلمرو روابط جنسی، تأیید نمی­کند و بر حل معضلات خانوادگی از سایر طرق مثل تشکیل محکمه خانوادگی، صلح و ... اهتمام دارد.

کلیدواژه‌ها

جرم‌انگاری؛ حریم خصوصی؛ تخلفات خانوادگی؛ استحکام بنیان خانواده

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن بابویه، محمّد بن علی، (1425)، آمالی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.
3. ابن­ادریس، محمّد بن منصور، (1429)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، انتشارات المطبعه العلمیه، قم.
4. ابن­منظور، محمّدبن مکرم، (1405) ، لسان العرب، جلد 13، انتشارات دارالفکر، بیروت، چاپ سوم.
5. اردبیلی، سید عبدالکریم، (1423)، فقه القضا، بی­نا، قم.
6. اردبیلی، محمّد بن علی، (1403)، جامع الرواه، انتشارات مکتبه آیه الله مرعشی نجفی، قم.
7. اسدی، لیلا سادات، (1394)، جایگاه و ضرورت اخلاق محوری در تقنین قوانین و مقررات مربوط به خانواده، فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش­نامه اخلاق، ش 27.
8. اصفهانی، محمّدبن حسن (فاضل هندی)، (1416)، کشف اللثام والابهام عن قواعد الاحکام، دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه قم.
9. انصاری، باقر، (1389)، حریم خصوصی، انتشارات سمت، تهران، چاپ اول.
10. باقری، احمد، (1391)، خانواده در اسلام و ایران، انتشارات شهر آشوب، تهران.
11. بغدادی، مفید، محمّدبن محمّد، (1413)، المقنعه، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم.
12. بیهقی، احمد بن حسی، (1419)، السنن الکبری، انتشارات دارالفکر، بیروت.
13. جرجانی، سیّدمیرابوالفتح حسینی، (1404)، تفسیر شاهی، انتشارات نوید، تهران.
14. جعفری، مجتبی، (1392)، جامعه­شناسی حقوق کیفری، انتشارات میزان، تهران.
15. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1410)، صحاج اللغه، جلد 6، انتشارات دارالعلم للملایین، بیروت، چاپ اول.
16. حائری زاده مقدم، محمد رضا و دیگران، (1395)، بررسی فقهی حقوقی امکان سنجی الغای حبس در جرایم علیه خانواده ، فصلنامه جستارهای فقهی اصولی، سال دوم، شماره 5
17. حائری، سید محمّد مجاهد طباطبایی، (بی­تا)، المناهل، مؤسسه آل­البیت علیهم السلام، قم.
18. حائری، سید محمّد مجاهد طباطبایی، (بی­تا)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، مؤسسه
    آل­البیت علیهم السلام، قم.
19. حبیب­زاده و زینالی، محمدجعفر و امیر حمزه، (1384)، درآمدی بر برخی از محدودیت­های عملی
    جرم­انگاری، نشریه نامه مفید. شماره 42.
20. ، حر عاملی، محمّد بن حسن (1409)،  تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 1، مؤسسه آل­البیت علیهم السلام. قم.
21. حلبی، ابن زهره، حمزه بن علی حسینی، (1417)، غنیه النزوع، مؤسسه امام صادق(ع)، قم.
22. حلبی، ابوالصلاح، (1403)،  الکافی فی الفقه ، مصحح: استادی، رضا، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین، اصفهان.
23. حلّی، ابن ادریس، محمّدبن منصور، (1410)،  السرائر ، اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
24. دیلمی، سلار، حمزه بن عبدالعزیر، (1404)،  المراسم العلویه و الاحکام النبویه، منشورات الحرمین، قم.
25. راسخ، محمد، (1381)، حق و مصلحت، انتشارات طرح نو، تهران.
26. ری شهری، محمّد، (1362ش)، میزان الحکمه، جلد 4، انتشارات دارالحدیث، قم.
27. ساروخانی، باقر، (1372)، طلاق، پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، انتشارات دانشگاه تهران.
28. سبزواری، محمّدباقر، (1423ق)، کفایه الاحکام، جلد 2، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.
29. شوشتری، محمّد تقی، (1428)، قاموس الرجال، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
30. صادقی، محسن، (1384)،  اصول حقوقی و جایگاه آن در حقوق موضوعه، انتشارات میزان، تهران.
31. طباطبایی، سیّدعلی، (1412)، ریاض المسائل، انتشارات دارالهادی. بیروت.
32. طرابلسی، عبدالعزیز، (1406)،  المهذب، ح 2، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
33. طوسی، محمّد بن حسن، (1423)، تهذیب الاحکام، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.
34. طوسی، محمّد بن حسن، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، انتشارات المکتبه المرتضویه، تهران.
35. طوسی، محمّد بن حسن، (1390)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
36. طوسی، محمّد بن حسن، (1400)،  النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، انتشارات دارالکتب العربی، بیروت.
37. طوسی، محمّد بن حسن، (1407)، تهذیب الاحکام، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.
38. عاملی، زین­الدین بن علی، (1410)، روضه البهیه، جلد 2، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول.
39. عاملی، زین­الدین بن علی، (1413)، مسالک الافهام، جلد 10، مؤسسه معارف اسلامی، قم، چاپ اول.
40. عاملی، محمّد بن حسن ، (1409)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 20، مؤسسه آل­البیت علیهم السلام، قم.
41. عاملی، محمّد بن مکی، (بی­تا)،  القواعد و الفوائد، جلد 2 ، انتشارات مفید، قم.
42. علاسوند، فریبا، (1392)، «مداخله حکومت اسلامی در باره حقوق خانواده»، نشریه مطالعات راهبردی زنان، شماره 62.
43. فتحعلی، محمود، (1378)،  تسامح و تساهل، به نقل از ریچارد. اچ. دنر، مؤسسه فرهنگی طه، قم.
44. فیض، علیرضا، (1371)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، چاپ سوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
45. کاتوزیان، ناصر، (1377ش)، مبانی حقوق عمومی، انتشارات دادگستر، تهران.
46. کاتوزیان، ناصر، (1379)، گامی به سوی عدالت، جلد 2، انتشارات دانشگاه تهران.
47. کاشانی، فیض، (1406)، الوافی، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین علی علیه السلام.
48. کلینی، محمّدبن یعقوب، (1367)، اصول الکافی، جلد 5، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.
49. گلپایگانی، سیّدمحمودرضا، موسوی، (1412)،  الدارالمنضود فی احکام الحدود، انتشارات دارالقرآن الکریم، قم.
50. گوهری، ناصر و ناصری، حسین، (1394)، «نقدی بر دیدگاه لزوم حبس مدعی اعسار در پرداخت مهریه»، نشریه مطالعات اسلامی، ش 103.
51. مجلسی، محمّد باقر بن محمّد تقی، (1403)، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء  ، بیروت.
52. محمودی جانکی، فیروز، (1382)، مبانی، اصول و شیوه­های جرم­انگاری، پایان­نامه دکتری حقوق جزا و جرم­شناسی دانشگاه، تهران.
53. مغنیه، محمّدجواد، (1424)، تفسیر الکاشف، جلد 5، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول.
54. مفید، محمّدبن محمّد، (1413)، المقنعه، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم.
55. مکارم شیرازی، ناصر ، (1377)، تفسیر نمونه، جلد 16، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران.
56. مکارم شیرازی، ناصر، (1418)، انوارالفقاهه کتاب الحدود و التعزیرات، مدرسه امام علی (ع)، قم.
57. موسوی بجنوردی، محمّد، (1368)، حقوق خانواده، انتشارات مجد، تهران.
58. موسوی خمینی، روح الله، (1403)، تحریر الوسیله، انتشارات مکتبه الاعتماد، تهران، چاپ چهارم.
59. موسوی عاملی، سیّدمحمّد، (1411)، غایه المرام، جلد 2، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
60. هاشم بیگی، حمید، (1377) ،  دانشنامه جرم­شناسی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
61. نجفی، محمّدحسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ هفتم، مصحح: قوچانی و آخوندی عباس و علی، انتشارات داراحیاء التراث العربی، بیروت.
62. نجفی، محمّدحسن، (بی­تا)، جواهر الکلام، انتشارات داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.
63. نوبهار، رحیم، (1387)، حمایت حقوق کیفری از حوزه های عمومی و خصوصی، انتشارات جنگل، تهران.
64. نوری، میرزاحسین، (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط الوسائل، مؤسسه آل­البیت لاحیاء التراث، قم.
65. هانر، توماس، استوارت میل جان، (1379)،  آزادی فرد و قدرت دولت، ترجمه محمود صناعی، انتشارات هرمس، تهران، چاپ چهارم.