تأملاتی فقهی در واکاوی و بازخوانی ادله‌ی عده‌ی زنان بدون رحم

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 9، دوره 15، شماره 54، اسفند 1397، صفحه 171-188   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2019.546215

نویسندگان

رحمان ولی زاده^{* 1}؛ علی پیردهی²

¹مربی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

²دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، آموزش و پرورش بابل، بابل، ایران

چکیده

«عِدّه» به مقدار زمانی که زن پس از انحلال نکاح به جهت موت زوج یا به خاطر پاک­بودن رحمش از جنین یا به جهت تعبّد با فرض یقین به برائت رحم از حمل باید صبر کرده و از ازدواج مجدد خودداری نماید. حال در مورد عدّه زنانی که به دلایل پزشکی رحم خویش را خارج ساخته دو دیدگاه متصور است؛ یک دیدگاه آن که اطلاق ادلّه و روایات شامل این دسته از زنان می­شود و دیدگاه دیگر آنکه به دلیل ظاهر برخی از روایات و عمومیّت و اطلاق آنها و تنقیح مناط قطعی و اتّحاد طریق با زنان یائسه و زنانی که غیرمدخوله مطلقه می­شوند لزومی به حفظ عده نیست. هدف از این تحقیق واکاوی ادلّه­ی«عِدّه» و بازخوانی باورهای فقهی پیرامون موضوع یاد شده و تطبیق آن بر موضوع پیش آمده است. روش کار نظری و بنیادی بوده که با استناد به قواعد اصولی به استنباط حکم پرداخته شد. نتیجه آنکه زنانی که رحم خویش را خارج کرده به دلیل اتحاد طریق و تنقیح مناط لزوم به حفظ عده ندارند.

کلیدواژه‌ها

عدّه؛ زنان؛ روایات؛ تنقیح مناط

مراجع

قرآن کریم.

1. بحرانی، یوسف، (بی­تا)، حدائق الناظره، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
2. بروجردی، حسین، (1372)، رجال الکشی، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش­های اسلامی، مشهد، شماره 844.
3. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین، (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، مؤسسه المعارف الاسلامیه، قم.
4. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین، (1379)، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
5. حر عاملی، محمد بن حسن، (1409)، وسایل الشیعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بیروت.
6. حلبی، ابن زهره، 1417(1417)، غنیه النزوع، منشورات مؤسسه الامام الصادق (ع)، قم.
7. حلی (ابن ادریس )، محمد بن منصور، (بی­تا)، السرائر الحاوی التحریر الفتاوی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
8. حلی ( علامه )، حسن بن یوسف بن مطهر، (بی­تا)، تبصره المتعلمین، چاپ سنگی.
9. حلی (محقق)، یحیی بن سعید، (1409)، شرایع الاسلام فی الحلال و الحرام، انتشارات امیر، قم.
10. حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر، (1415)، قواعد الاحکام، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
11. حلی، ابن فهد، (1411)، مهذب البارع، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
12. حلی (علامه)، حسن بن یوسف، (1324)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تهران.
13. حلی (علامه)، حسن بن یوسف، (بی­تا)، قواعد الاحکام، انتشارات رضی، قم.
14. الحلبی، حمزه بن علی بن زهره (ابن زهره)، (1404)، غنیه،  انتشارات کتابخانه آیت­اله مرعشی، قم.
15. خمینی، روح­الله، (1390)، تحریر الوسیله، دارالکتب العلمیه، قم، چاپ دوم.
16. خوئی، سیدابوالقاسم، (1379)، منهاج الصالحین، مطبعه النعمان، نجف.
17. خوانساری، سید احمد، (1355)، جامع المدارک، مکتبه الصادق، تهران، چاپ دوم.
18. خوئی، ابوالقاسم، (بی­تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، منشورات آیه العظمی الخویی، قم.
19. راغب اصفهانی، ابی القاسم، (1404)، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر کتاب، چاپ دوم.
20. سبزواری، محمد باقر، (بی­تا)، ذخیره المعاد ، چاپ سنگی.
21. سلّار دیلمی، ابی یعلی حمزه بن عبدالعزیز، (1414)، المراسم العلویه، انتشارات امیر، قم.
22. سید مرتضی، (1404)، الانتصار، چاپ در الجوامع الفقیهه، انتشارات کتابخانه آیت اله مرعشی، قم.
23. شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1412)، النهایه و نکتها، چاپ مؤسسه النشر الاسلامی، وابسته مدرسین قم، قم.
24. شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1420)، الخلاف، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
25. شیخ مفید، (بی­تا)، المقنعه، چاپ انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
26. صدوق (ابن بابویه)، محمد بن علی،  (1415)، المقنع، مؤسسه الامام الهادی (ع)، قم.
27. صدوق (ابن بابویه)، محمد بن علی، (1385)، علل الشرایع، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
28. طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی، (1412)، ریاض المسائل، جماعه المدرسی بقم، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
29. طبرسی، ابوالفضل بن حسن، (1407)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
30. طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، (بی­تا)، النهایه فی مجرد فقه الفتاوی، دارالاندلس، بیروت.
31. طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، (1365)، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
32. طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، (1363)، الاستبصار فی ما اختلف من الاثار، دارالکتب الاسلامیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
33. طوسی، محمد بن حسن، (1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، دارالکتاب العربی، بیروت.
34. العاملی، محمد بن حسن الحر، (1367)، وسایل الشیعه، مکتبه الاسلامیه، تهران.
35. فاضل بن مقداد، جمال الدین سیوری، (بی­تا)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار، تهران.
36. فیض کاشانی، محمد حسن، (1415)، الوافی، منشورات مکتبه امیرالمؤمنین، اصفهان.
37. فیومی، احمد بن محمدعلی، (1405)، المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر الرافضی، مؤسسه دارالبهره، قم، چاپ اول.
38. قرشی، علی­اکبر، (بی­تا)، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامی، تهران.
39. کلینی، محمد بن یعقوب، (1413)، فروع الکافی،  انتشارات دارالاضواء، بیروت، چاپ اول.
40. کلینی، محمد بن یعقوب،  (1363)، الاصول من الکافی، داراکتب الاسلامیه، تهران.
41. مؤمن قمی، محمد، (1415)، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
42. مؤمن قمی، محمد، (1374)، بررسی فقهی حکم زنان بدون رحم، فصلنامه فقه اهل بیت، تابستان.
43. مامقامی، عبدالله، (بی­تا)، مناهج المتقین، چاپ سنگی.
44. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، (1417) المقنعه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
45. مکارم شیرازی، ناصر، (1381)، استفتائات جدید، ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات مدرسه الامام علی، قم.
46. نجفی، محمدحسن، (1981)، جواهر الکلام فی شرح شرایه الاسلام، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
47. یزدی، سید محمدکاظم، (1423)، عروه الوثقی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
48. یزدی، سید محمدکاظم، (1387)، قانون مدنی ایران، (تدوین جهانگیر منصور)، نشر دیدار، تهران، چاپ چهل و سوم.
    1. Evans, G. (2000). Women and the law in the Roman empire. Routledge: Routledge Press.