اعتراض اجتماعی در شعر قیصر امین‌پور

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 2، دوره 4، شماره 11، مرداد 1393، صفحه 17-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

صادق فلاحی^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ارسنجان ، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.

چکیده

ادب اعتراض، مقوله‌ای از ادبیات است که طی آن هنرمند به منظور بیان مشکلات جامعه و روشنگری و آگاهی ‌بخشی، نارضایتی خود را از وضع موجود ابراز می‌دارد. شاعران متعهد، به واسطۀ رسالت و مسئولیتی که بر دوش خود احساس می‌کنند، نسبت به نابهنجاری‌های گوناگونی که به ویژه در ساختار اجتماعی و سیاسی می‌بینند، واکنش نشان می‌دهند. در ادبیات سنتی شاعرانی نظیر ناصرخسرو، سنایی، سعدی و حافظ و عبید زاکانی برای تحقق آرمان‌هایشان، اشعاری گاه صریح و روشن و گاه در لفافه و سربسته با ابزارهایی چون، رمز، کنایه، پندواندرز، هجو و طنز عرضه کردند. انقلاب مشروطه و کودتای 28 مرداد و حتی ادبیات هشت سال دفاع مقدس، مهم‌ترین ادواری هستند که شاعرانی معترض و آتشین سخن در دامان خویش پرورانده‌اند.  قیصر امین‌پور یکی از شاعرانی است که با وجود شخصیت صلح‌جو و آرامش‌طلبی که دارد، ابعاد گوناگون اعتراضات اجتماعی، مذهبی، سیاسی و حتی فلسفی در آثار وی دیده می‌شود. قیصر، شاعری عدالت‌خواه است و روحیۀ اعتراضی و عدالت‌خواۀ او در اغلب آثارش به چشم می‌خورد. وی از «من» شخصی می‌گذرد و به «من» جهانی می‌رسد و به این ترتیب ابعاد گوناگون اعتراض را به تصویر می‌کشد. سه محور بنیادین اعتراض در شعر قیصر، شامل استکبارستیزی و اندیشه‌های ضد جنگ شاعر در قالب اعتراضات سیاسی؛ افکار پرسش‌گرایانه پیرامون نظام هستی، در قالب اعتراضات فلسفی؛ و نکوهش نابهنجاری‌هایی گوناگون اجتماع در قالب اعتراضات اجتماعی است. قیصر در قلمرو اعتراض شاعری میانه‌رو است. با این حال «چراها» و «دردها» در آثار قیصر بیانگر دغدغۀ ویژۀ او نسبت به جامعۀ پیرامون خود است که این مقاله، به این بخش از اندیشه‌های قیصر اختصاص یافته است.

کلیدواژه‌ها

اعتراض؛ جامعه؛ قیصر امین‌پور؛ مجموعه آثار